Oordeel zelf: tussen 1825 en 1831 trok er onder verantwoordelijkheid van de Gouverneur een flink aantal taxateurs of schatters door de hele provincie om alle gebouwde en ongebouwde eigendommen van een waardering te voorzien ten behoeve van de nieuwe grondbelasting die de regering wilde gaan instellen. Het vaststellen van de belastbare opbrengst was logischerwijze een van de meest heikele onderdelen van het hele kadaster- en belastingplan.
De taxateurs begonnen met het maken van een beschrijving van iedere gemeente. Zie hier wat ze over Wanroij te melden hadden in hun Tabel van klassificatie der grond-eigendommen
Algemeen
Ligging
De gemeente Wanroij ligt op 2 uur lopen van Boxmeer (de hoofdplaats van het kanton), 1,5 uur van Oploo en Beugen, 1 uur van Haps en Mill en 5 uur van Nijmegen. Grave, waar de meeste mensen naar de markt gaan, ligt op 4 uur loopafstand van Wanroij.
Omliggende gemeenten
Wanroij grenst ten noorden aan Mill, ten oosten en zuiden aan Haps en Beugen. Ten westen grenst zij met de woeste gronden of zogenaamde Peel aan Boekel (kanton Gemert) en Uden (kanton Grave).
Rivieren en beken
De rivier de Maas ligt gemiddeld op 2 uur afstand van Wanroij. Geen enkele andere rivier loopt door het grondgebied, met uitzondering van enkele kleine beekjes die in de winter het peelwater afvoeren.
Grote wegen en buurtwegen
Wanroij ligt op enige afstand van de grote weg van Grave naar ’s-Hertogenbosch. Er zijn alleen buurtwegen naar de aangrenzende gemeenten. In de zomer zijn deze zandig en in de winter al niet veel beter, als gevolg van gebrekkig onderhoud. Deze wegen zouden daarom, al was het alleen al voor de landbouw, verbeterd moeten worden.
Vruchtbaarheid van de grond
De grond is over het algemeen van redelijke kwaliteit en wordt voor het grootste gedeelte ingedeeld in de 2e of 3e klasse. De grond wordt vrij goed bebouwd in grote, middelmatige en kleine percelen. De woeste en onbebouwde heidegronden en moerassen (die 2/3 van het grondgebied beslaan) zijn niet voor ontginning vatbaar, op enkele uitzonderingen na. De gronden bestaan uit zandduinen, hoge heidegronden en lage moerassen, die voor altijd in hun natuurlijke staat zullen blijven.
Landbouwproducten
De landbouwproducten zijn rogge, boekweit, haver, aardappelen, klaver en spurrie. De laatste wordt, bij gebrek aan weiland, veel verbouwd als voer voor het hoornvee. Rogge wordt echter het meeste verbouwd. Schaarhout en andere bossen zijn er weinig in Wanroij. Omdat de ingezetenen hun benodigde brandstof uit de Peel halen, wordt er ook weinig belang aan toegekend.
Veeteelt
Er worden in deze gemeente voornamelijk runderen gefokt en weinig paarden. Het gras dat hier gekweekt wordt, is bij lange na niet voldoende om in de winter voor voeding te zorgen. Daarom gaat de boer het hooi halen aan de Maaskant waarvoor goed betaald moet worden.
Nijverheid en handel
De enige takken van nijverheid zijn de landbouw en de veeteelt. Er wordt slechts handel gedreven in landbouwproducten, vooral in rogge. De rogge die op de hoger gelegen gronden groeit is goed van kwaliteit, in tegenstelling tot die van de lage gronden.
Gebouwen
De gemeente bestaat uit de hoofdplaats of ‘kuip van het dorp’ en verder een aantal verspreid gelegen boerenwoningen, verdeeld over kleine gehuchten. In totaal heeft Wanroij 191 huizen, die allemaal van weinig waarde zijn. Ze zijn ingedeeld in de gebruikelijke klassen. Verder is er een windgraanmolen, een rosoliemolen, een brouwerij en een kleine looierij van weinig waarde.
Bevolking
De totale bevolking van de gemeente bedraagt 1.104 inwoners.
Ongebouwde eigendommen
Landbouwgronden
De 1e klasse bestaat uit zwarte en zware groeiaarde van 20 à 25 cm diep, gelegen op een waterdoorlatend ijzerachtig zandbed. Deze grond is geschikt voor de teelt van zomer- en wintervruchten, zoals rogge, boekweit, haver, aardappelen, spurrie, klaver, enz. De grond moet wel jaarlijks bemest worden. De geschatte waarde per bunder is ƒ 26,00.
De 2e klasse bestaat ook uit een zwarte, maar lichte groeiaarde, van bijna dezelfde diepte als die van de 1e klasse, maar gedeeltelijk hoger of lager gelegen. Die is dus minder geschikt voor het verbouwen van dezelfde graansoorten. De geschatte waarde per bunder is ƒ 20,00.
De 3e klasse bestaat uit gewone hoge akkerlanden, met een lichtgrijze, gedeeltelijk grintachtige laag groeiaarde met een diepte van 15 cm, gelegen op een geel of wit grintbed. Deze grond is hoofdzakelijk geschikt voor de verbouw van rogge, boekweit en spurrie, na jaarlijkse intensieve bemesting. De geschatte waarde per bunder is ƒ 12,00.
De 4e klasse zijn schrale, hoge of al te laag gelegen gronden, met een laag grijze groeiaarde met een diepte van 10 à 12 cm, rustende op een hard zandbed. De teelt van rogge en zo voort kan alleen gebeuren door intensieve bemesting. De geschatte waarde per bunder is ƒ 8,00.
De 5e klasse zijn schrale heidegronden, waarvan enkele pas ontgonnen zijn. Het graan kan alleen door zeer sterke bemesting groeien. De geschatte waarde per bunder is ƒ 4,00.
Tuinen
De tuinen liggen bij de woonhuizen en zijn verdeeld in 2 klassen.
De 1e klasse bestaat uit enkele goed aangelegde tuinen, waarin alle soorten groenten voor eigen gebruik met zorg geteeld worden. De grond is van goede kwaliteit en kan daardoor zonder al te grote kosten goed vruchtbaar worden gehouden. Om deze reden is de waarde van deze grond 1/3 hoger geschat dan die van de 1e klasse bouwland. De geschatte waarde per bunder is ƒ 35,00.
De 2e klasse bestaat uit gewone moestuinen van landbouwers, waarin enkel voor dagelijks gebruik benodigde groenten worden geteeld. De grond is van een gemiddelde kwaliteit en wordt daarom op dezelfde waarde geschat als de 1e klasse bouwland. De geschatte waarde per bunder is ƒ 26,00.
Boomgaarden
Het betreft hier slechts enkele percelen die in 2 klassen zijn verdeeld:
De 1e klasse bestaat uit enkele stukjes grond die vlakbij de woningen liggen en beplant zijn met appel- en perenbomen. Soms wordt er tussen deze bomen nog groente geteeld, maar meestal is de grond bedekt met gras. Zij is van een goede kwaliteit en komt overeen met de grond van de 1e klasse tuinen. De geschatte waarde per bunder is ƒ 35,00.
De 2e klasse bestaat uit enkele stukjes grond, beplant met slecht groeiende of oude vruchtbomen. Deze gronden zijn van weinig nut voor de eigenaren. Men heeft aan deze gronden dezelfde waarde toegekend als die van de 2e klasse tuinen. De geschatte waarde per bunder is ƒ 26,00.
Weilanden
De 1e klasse bestaat uit goede, zware weilanden, gelegen op een geelachtige, doorgaande ijzergrond en goed bestand tegen droogte. Door jaarlijkse bemesting brengt deze grond een gezond weigras voort, dat gedeeltelijk gehooid en gedeeltelijk geweid wordt. De geschatte waarde per bunder is ƒ 26,00.
De 2e klasse weilanden bestaat uit gedeeltelijk hoger en gedeeltelijk lager gelegen gronden die ondanks sterke bemesting minder en ook minder voedzaam weigras opleveren. De geschatte waarde per bunder is ƒ 20,00.
De 3e klasse bestaat uit al te hoog of laag gelegen gronden die hierdoor schraal weigras opleveren. De grond moet door sterke bemesting of voortdurende beweiding onderhouden worden. De geschatte waarde per bunder is ƒ 12,00.
De 4e klasse bestaat uit lage, zure weilanden die kort, hard veengras van weinig waarde opleveren. De geschatte waarde per bunder is ƒ 8,00.
De 5e klasse bestaat uit broekgronden die tot algemeen gebruik dienen en die een kort, hard veengras opleveren, dat met heide vermengd en van bijna geen waarde is. De geschatte waarde per bunder is ƒ 4,00.
Hakhout
De 1e klasse bestaat uit enkele stukjes grond die op gronden van de 3e klasse weiland zijn aangelegd en die regelmatig beplant zijn met essen, eiken andere houtsoorten. Ze worden om de 6 jaar gehakt. De geschatte waarde per bunder is ƒ 12,00.
De 2e klasse bestaat uit enkele percelen heide of zandduinen, die onregelmatig beplant zijn met eiken- of berkenstruiken. De geschatte waarde per bunder is ƒ 3,00.
Opgaand geboomte
De 1e klasse bestaat uit enkele goed groeiende voorpotingen (afscheidingen van particuliere eigendommen) op of langs gronden van de 2e of 3e klasse weiland, regelmatig beplant met eikenbomen. De geschatte waarde per bunder is ƒ 12,00.
De 2e klasse bestaat ook uit voorpotingen langs schrale heidegronden, die de eigenaar weinig voordeel opleveren. De geschatte waarde per bunder is ƒ 3,00.
Dennenbossen
De dennenbossen in Wanroij zijn allemaal van slechte kwaliteit en daarom ingedeeld in slechts één klasse. De bossen zijn op arme gronden gezaaid en groeien slecht. De meeste bomen gaan na enkele jaren dood. De geschatte waarde per bunder is ƒ 4,00.
Heide
De uitgestrekte heidegronden in Wanroij zijn verdeeld in 3 klassen.
De 1e klasse heidegronden bestaan uit gronden die door hun ligging voor ontginning vatbaar zijn en die verspreid wat kort heidegras opleveren. Deze grond is geschikt voor de beweiding van schapen. De geschatte waarde per bunder is ƒ 2,00.
De 2e klasse heide bestaat uit gronden waarvan slechts strooisel gehaald kan worden of gronden die te ver af zijn gelegen en daardoor te kostbaar zijn om te ontginnen. De geschatte waarde per bunder is ƒ 1,00.
De 3e klasse heide bestaat uit uitgestrekte, hoge en onvruchtbare heide- en moerasgronden die niet voor ontginning geschikt zijn. Zij worden daarom op het wettelijk minimum van ƒ 0,25 per bunder geschat.
Moerassen
De moerassen bestaan uit in vroeger eeuwen uitgeveende gronden, die alleen maar wild gewas voortbrengen. Zij worden daarom op het wettelijk minimum van ƒ 0,25 per bunder geschat.
Water
Hier en daar in het midden van de uitgestrekte woeste gronden treft men heldere waterplassen aan, die waarschijnlijk door eerdere uitveningen of andere onbekende oorzaken zijn ontstaan. Omdat deze, net als de bovengenoemde heide- en moerasgronden, geen waarde hebben, worden ze op het wettelijk minimum van ƒ 0,25 per bunder geschat.
Vijvers en grachten
Hieronder valt slechts een enkel perceel. Omdat ze ter vermaak aan de landbouw zijn onttrokken, wordt de waarde geschat gelijk aan de waarde van de bouwlanden 1e klasse, namelijk op ƒ 26,00 per bunder.
Gebouwde eigendommen
Windgraanmolen
In Wanroij staat een standaardmolen met twee paar stenen die alle soorten graan kan bewerken. De molen is goed onderhouden en staat gunstig in de wind en dichtbij de gemeente. De eigenaar heeft de molen altijd in eigen gebruik gehad. De molen wordt, in vergelijking met andere molens en in verband met het aantal inwoners waarvoor deze molen werkzaam is, geschat op een netto huurwaarde van ƒ 300,00.
Rosoliemolen
De rosoliemolen is van weinig betekenis. Zij is in het achtergedeelte van de stal geplaatst en wordt door werknemers bediend. De molen heeft 1 paar lichte stenen en een enkele bank. Omdat deze molen ook nog slecht onderhouden is, is de netto huurwaarde geschat op ƒ 20,00.
Brouwerij
Er is een brouwerij, die echter al jaren buiten werking is. Het materiaal van de brouwerij is totaal vervallen en onbruikbaar geworden. Omdat het gebouw waarin de brouwerij is gevestigd in goede staat van onderhoud is, is de netto huurwaarde geschat op ƒ 14,00.
Looierij
In Wanroij is een kleine looierij met 2 kuipen, een kalkput en laafbakken, alles in de buitenlucht geplaatst en voor eigen gebruik van de schoenmakerij. De looierij is van weinig waarde en in vergelijking met soortgelijke bedrijven is de netto huurwaarde geschat op ƒ 8,00.
Huizen
Vanwege de onderlinge verschillen zijn de huizen in Wanroij verdeeld in 8 klassen. Over het algemeen worden de huizen door de eigenaren bewoond of met enkele landerijen verhuurd, vaak via mondelinge afspraken. Doordat deze afspraken niet vastliggen, is er onvoldoende informatie om daarop een schatting te funderen. Daarom heeft men deze een gefingeerde huurwaarde toegekend al naar gelang grootte, ligging en de staat van onderhoud.
De 1e klasse en 2e klasse bestaan uit enkele huizen die als herberg of winkel zijn ingericht. De huizen zijn onregelmatig gebouwd, maar zijn wel gelegen in het beste gedeelte van de gemeente. De 1e klasse (huurwaarde ƒ 45,00) bestaat slechts uit 2 huizen. Kadastraal sectie C 136, van Francis van den Heuvel en C 160, van Hendrik Hendriks.
Representatief voor de 2e klasse (huurwaarde ƒ 36,00) zijn de huizen kadastraal sectie C 165, van Jurien Reijnen en C 166, van Peter Cornelissen.
In totaal bestaat deze klasse uit 3 huizen.
De 3e klasse en 4e klasse bestaan uit de beste boerenwoningen en woningen van ambachtslieden, die slechts bestaan uit de hoogstnodige ruimten maar die wel goed onderhouden zijn. Representatief voor de 3e klasse (huurwaarde ƒ 27,00) zijn de huizen kadastraal sectie A 326, van Lambertus Jeurgers en A 433, van Jeurien Reijnen.
In totaal bestaat deze klasse uit 8 huizen.
Representatief voor de 4e klasse (huurwaarde ƒ 21,00) zijn de huizen kadastraal sectie C 4, van Gerardus Hammen en C 7, van de weduwe van Peter Ermers.
In totaal bestaat deze klasse uit 27 huizen.
De 5e klasse en 6e klasse zijn de mindere boerenwoningen, die slechts bestaan uit een voorhuis met een kamer. Sommige huizen zijn goed en sommige minder goed onderhouden. Representatief voor de 5e klasse (huurwaarde ƒ 15,00) zijn de huizen kadastraal sectie C 24, van Carel Steinbuchel en C 294, van Cornelis van Dijk c.s.
In totaal bestaat deze klasse uit 59 huizen.
Representatief voor de 6e klasse (huurwaarde ƒ 9,00) zijn de huizen kadastraal sectie A 369, van Aart Duvieu en C 341, van Mattijs Ebben.
In totaal bestaat deze klasse uit 48 huizen.
De huizen van de 7e en 8e klasse bestaan uit kleine woningen van dagloners en armen. De huizen van de 8e klasse hebben enkel een deur en een venster en dienen slechts tot schuilplaats. Representatief voor de 7e klasse(huurwaarde ƒ 6,00) zijn de huizen kadastraal sectie C 20, van Cornelis Fransen en C 393, van Martinus Centen.
In totaal bestaat deze klasse uit 35 huizen.
Representatief voor de 8e klasse (huurwaarde ƒ 3,00) zijn de huizen kadastraal sectie C 385, van de weduwe van Willem Venhuizen en C 457, van Egbert Holtmeulen.
In totaal bestaat deze klasse uit 9 huizen.
In totaal heeft Wanroij 191 huizen.
Gedaan en gesloten te Boxmeer, 3 maart 1831.
De schatter, H. Vogels
De controleur, G. d’Aumerie
