Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.
Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)
Meer informatie over de chat-service? Klik hier
Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.
Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)
Meer informatie over de chat-service? Klik hier
De molen wordt voor het eerst genoemd in een akte uit 1371, waarin Henricus de Broechoven belooft nomine dotis (bij wijze van gift) een erfelijke pacht van 10 mud rogge uit zijn windmolen en twee watermolens te Gestel bij Oesterwijc aan zijn schoonzoon Ghiselbertus van den Hoevel, als man van zijn dochter Heylwigis. In 1457 stonden er drie molens, zo blijkt uit een verkoopakte, waarin Gerard Kepken de eigenaar wordt. Hij kocht ze van de zonen van de overleden Henricus Brievinc.
De molen bestond uit twee gebouwen, een korenmolen en een oliemolen met elk een eigen rad, die naast elkaar op dezelfde oever lagen. Later kreeg de watermolen een derde en zelfs een vierde rad. Midden vijftiende eeuw was er ook een schorsmolen. In 1599 kreeg Aert Hoppenbrouwers vergunning om beneden de sluis een volmolen te bouwen. Gebruikt heeft hij heeft die vergunning blijkbaar niet, want in 1659 vroeg de Tilburgse lakenkoopman Adriaen Soffaerts toestemming aan de Raad van State om dat molentje alsnog te mogen ‘optimmeren’. Een van de vier raderen van de oude molen werd volgens hem soms gebruikt om schors te malen en hij verzocht om het zodanig te mogen veranderen, dat hij ook lakens kan vollen. Niet dat Adriaen er zelf molenaar was, hij verhuurde de watermolen. Deze volmolen is in ieder geval tot 1722 in bedrijf geweest.
De gebruikelijke wateroverlast was er intussen ook: in 1651 werd, na klachten, een nieuwe pegel geplaatst. In ieder geval sindsdien was de Moergestelse molen een wintermolen, die alleen tussen 1 oktober en 15 maart mocht worden gebruikt.
In 1722 brandde de molen, waar toen koren en boekweit werd gemalen, olie geslagen en laken gevold, af. Waarschijnlijk was de brand aangestoken. In 1725 verkocht molenaar Laureyns van Heewijck de molenresten aan Brigadier Isaak baron van Cronstrom, heer van Nemelaer. Cronstrom kreeg in 1727 vergunning voor de bouw van een runmolen.
Tot wanneer die runmolen heeft gefunctioneerd is niet bekend, maar de gegevens die voor het kadaster tussen 1811-1832 werden verzameld spreken van een korenmolen en een oliemolen. Die stonden samen in één gebouw.
In de zomer van 1843 maakte de watermolen een dodelijk slachtoffer. ’s Avonds, bij het stilzetten van de molen raakte de molenaarsknecht bekneld tussen de raderen. De molenaar ontdekte dat pas de volgende ochtend. Het lichaam was onherkenbaar verminkt.
In 1854 kwamen de beide watermolens in handen van Cornelis Roozen, telg van de familie Roozen, eigenaren van de Moergestelse windmolen. In 1870 is sprake van een molen met twee raderen, een molensluis en een ontlastsluis. Nadat diens zonen in 1879 een maalderij - bekend onder de naam "het Stoom" - bouwden aan het Rootven, werd de watermolen nog hetzelfde jaar afgebroken. Ook de oliemolen verdween. Een paar jaar tevoren maakte Willem de Famars Testas (1834-1896) er nog een schilderij van.
Watermolens in Noord-Brabant vroeger en nu, Ir. Piet-Hein van Halder, 2010
Watermolens in Noord-Brabant, Wiro en Wim van Heugten, 2020
Database verdwenen molens in Nederland, geraadpleegd d.d. 15-6-2021
Regionaal Archief Tilburg, toegang 1433 Inventaris van de charterverzameling Oisterwijk (en Moergestel), 1341-1772, inventarisnummer 111
BHIC, toegang 178.201 Resoluties Raad van State, nr. 24, p. 31
BHIC, toegang 9.27 Raad en Rentmeester-Generaal Domeinen, inv. nr. 79, p. 76
Groninger Courant van 21 juli 1843
https://docplayer.nl/9451126-De-nederlandse-leeuw-1935-p-2-11-en-65-80.html#show_full_text, geraadpleegd 21-12-2022
https://www.genealogie-van-zon.nl/Publicaties%20Wim%20C%C3%B6p/Wouter%20Bac%20van%20Baescot%20naar%20de%20Van%20Broekhoven-tak%20in%20Udenhout%20en%20omstreken.%20WIM%20C%C3%B6p.pdf, geraadpleegd 21-12-2022
De tekst is aangepast op 30 juli 2021 en 21 december 2022 naar aanleiding van de onderstaande reacties. Redactie