Een voor Nederland unieke vorm van visserij is de weervisserij bij Bergen op Zoom, specifiek gericht op de vangst van ansjovis. Met behulp van kilometerslange schermen, de zogenaamde weren, die in V-vorm op het getij gericht staan, wordt de vis richting de vangfuik geleid. Bij laag tij kan worden geoogst.
Overzicht van de weren in de Oosterschelde voor Bergen op Zoom, c. 1840. Klik voor de hele kaart.
De weervisserij is ontstaan na de Sint Felixvloed in 1530, waarbij het Verdronken Land van Reimerswaal is ontstaan. De ansjovis ontdekte dit verdronken land als ideale paaiplaats. Met als voorbeeld de zalmsteken in de Biesbosch ontwikkelden de vissers hier een unieke vangstmethode die gebruik maakt van de getijdestroming.
De getijdevissers vlechten kilometerslange schuttingen in V-vorm. Waar twee schermen samenkomen is het punt dat bij eb het laatst droogvalt. Daar is een opening die uitkomt in een fuik. Bij afnemend tij moet de vis wel doorzwemmen tot in de fuik.
Er is altijd veel ruzie geweest tussen Zeeuwse en Bergse vissers over de rechten op deze visgronden. De stad Bergen op Zoom verwerft uiteindelijk de visrechten voor het verdronken markizaat bij Bergen op Zoom. Vanaf rond 1650 wordt ansjovis de specialiteit van Bergen op Zoom. Vanaf 1673 regelt het vissersgilde de verpachting van de visgronden van de markies.
In 1784 verdeelt de heer van Bergen de visgronden in een Zeeuws en een Brabants gebied. De Bergse vissers mogen niet meer altijd meeloten met de Zeeuwse vissers. De tegenstellingen worden er alleen maar grimmiger door. In 1823 wordt het beheer van de visserijen ondergebracht bij een overkoepelend orgaan.
Vanwege de kwaliteit van de ansjovis komt de weervisserij opnieuw tot bloei. Maar de aanleg van de Kreekrakdam in 1860 staat verdere expansie in de weg. Door de opkomende oesterteelt komt de weervisserij vanaf 1865 verder in de knel. Ook de oesterteelt is ingedeeld in percelen. Daartussen liggen de weren. De oesterkwekers eisen dat de weervissers bij het opdrijven van de vis hun weren niet te buiten gaan.
In 1867 worden alle weervisserijen in het openbaar en bij opbod verpacht, met andere woorden: de vissers worden overgeleverd aan vrije markt. Veel weervissers haken af en verliezen hun oude rechten.
Willem Kruf stuurde ons dit knipsel uit het Algemeen Dagblad van 29 jan. 1929
De gemiddelde opbrengst per jaar aan ansjovis is tussen 1878 en 1940 zo’n 50 ton, met uitschieters naar boven (400 ton in 1931) en naar beneden (500 kg in 1903). De prijs is in het algemeen beter dan die voor de ansjovis uit de Zuiderzee, dankzij de kwaliteit van de Bergse ansjovis.
Na de Tweede Wereldoorlog neemt de visstand steeds verder af. Anno 2010 is er nog maar één weervisserij, die van Van Dordt. Documentairemaakster Marjolein van Poppel legde het bijna uitgestorven ambacht van de weervisserij vast in de documentaire Verdronken Land.
Hou me aanbevolen voor ALLE informatie, verhalen, kranteknipsels, foto's, video's enz.
Gijs Asselbergs
zei op 10 februari 2016 om 13:57
Recent is het prachtige boek "De weervissers van Bergen op Zoom" op de markt gekomen. Zie voor meer informatie: http://www.behoudweervisserij.nl
Marilou Nillesen
bhiczei op 11 februari 2016 om 09:26
Dank voor deze aanvulling, Gijs. Daarmee kunnen de liefhebbers vooruit.
Steve Vanparys
zei op 13 mei 2018 om 21:48
Door het culinair en cultureel festival Proefmei heb ik me even verdiep in de geschiedenis van de Ansjovis dank u.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 14 mei 2018 om 15:50
Waar een festival al niet goed voor kan zijn Steve :).
Henk de Haas
zei op 1 september 2020 om 18:59
Mijn overgrootvader De Haas was een van de weervissers. Later is uit dit geslacht binnenvaartschippers ontstaan: Maurice Johan en Juul de haas waren de binnenvaartschippers waar dus hun ouders weervissers waren. Uit de stamboom blijkt dat ze uit Normandië kwamen. Familie Le Lievre. Mijn vader heeft wel eens verteld over zijn opa die weervisser was. Deze vissers hadden blijkbaar een rijk bestaan en verdiende goed hun kost.
Norah
zei op 1 september 2020 om 19:55
Je had vroeger ook rederij de Haas in Rotterdam > koopvaardij(tankers). Ik dacht dat deze familie ook oorspronkelijk uit Bergen op Zoom afkomstig was.
Willem Kruf
zei op 15 februari 2021 om 14:38
De vissers uit Bergen op Zoom in het Adresboek 1901.
henk
zei op 15 februari 2021 om 15:23
Dank je voor deze up date. Ik mis de naam Schot nog in het overzicht. Fijn dat we samen de verhalen levendig houden. Historisch denken noemen we dat.
Willem Kruf
zei op 15 februari 2021 om 17:55
Hoi Henk,
ik heb het bevolkingsregister 1900- 1920 van Bergen op Zoom eens nagekeken. Echter niet diepgaand. Maar de Schot - ten staan in het register met het beroep van schipper, terwijl de Van Dort - en doorgaans als visscher staan ingeschreven.
Willem Kruf
zei op 16 februari 2021 om 07:45
Dus het onderscheid schippers (de Schot-ten) en visschers (de Van Dort-en en anderen) in het bevolkingsregister 1900-1920 komt ook terug in het adresboek 1901.
henk
zei op 16 februari 2021 om 08:08
Ook de familie Touw mis ik ook in de lijst. Zij waren ook weervissers.
Piet Bruijns
zei op 16 februari 2021 om 10:09
De schippers en vissers in Bergen op Zoom zijn praktisch allemaal familie van elkaar
kijk maar:
De Hazen zijn met Touwen aan de Schotten verbonden.
Willem Kruf
zei op 16 februari 2021 om 13:10
Hoi Henk,
nog eens in het bevolkingsregister gekeken.
Ik kwam 2 Touw-en tegen die als schipper staan ingeschreven. En iemand met de achternaam Touwslager is zelfs schipper en die staat niet in het adresboek.
En in de lijn van Piet’s opmerking al die families zitten aan elkaar vast volgens mij.
De getijdevissers vlechten kilometerslange schuttingen in V-vorm. Waar twee schermen samenkomen is het punt dat bij eb het laatst droogvalt. Daar is een opening die uitkomt in een fuik. Bij afnemend tij moet de vis wel doorzwemmen tot in de fuik.
In 1784 verdeelt de heer van Bergen de visgronden in een Zeeuws en een Brabants gebied. De Bergse vissers mogen niet meer altijd meeloten met de Zeeuwse vissers. De tegenstellingen worden er alleen maar grimmiger door. In 1823 wordt het beheer van de visserijen ondergebracht bij een overkoepelend orgaan.
Vanwege de kwaliteit van de ansjovis komt de weervisserij opnieuw tot bloei. Maar de aanleg van de Kreekrakdam in 1860 staat verdere expansie in de weg. Door de opkomende oesterteelt komt de weervisserij vanaf 1865 verder in de knel. Ook de oesterteelt is ingedeeld in percelen. Daartussen liggen de weren. De oesterkwekers eisen dat de weervissers bij het opdrijven van de vis hun weren niet te buiten gaan.
