In mei 1912 branden in Oss binnen vijf dagen drie arbeiderswoningen tot de grond toe af. Twee daarvan staan in de Witte Hoef, die er in 1912 heel anders uitziet dan tegenwoordig. En op 27 december van hetzelfde jaar is het huisje van J. Coolen in de Vlashoek eenzelfde lot beschoren. Geen wonder: de familie Coolen woonde onder een strooien dak en misschien nog tussen muren van riet en pleisterwerk.
Ruim tien jaar na de Woningwet is het in Oss treurig gesteld met de huisvesting van de arbeiders. Velen van hen wonen in een huurkrot met vaak maar een of twee woonvertrekken, neergezet door bouwspeculanten. Anderen hebben naast hun fabrieksbaan een keuterboerderijtje op de hei of in de polder, met wat grond, ’n paar varkens, ‘n geit en wat kippen. Maar ook daar is wooncomfort ver te zoeken.
Gelukkig zijn er betere tijden op komst, sterker: daar wordt in 1912 al druk aan gewerkt! De gemeentelijke Gezondheidscommissie, uitvloeisel van de Woningwet, staat in 1906 onder voorzitterschap van wethouder Henricus van den Elzen. Hij ziet hoe slecht veel Ossenaren zijn gehuisvest en ontpopt zich als gangmaker voor structurele verbeteringen op dat gebied. Van den Elzen, vanaf september 1910 burgemeester, krijgt bijval vanuit de Osse afdeling van de Katholieke Sociale Actie. De KSA is opgericht om de ontkerkelijking van de samenleving tegen te gaan, maar wil ook wat doen aan de slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders.
Dat blijkt in april 1911 uit de vorming van een commissie ter verbetering van de volkshuisvesting in Oss. Onder de leden zijn gemeentearchitect Abels, kapelaan Felix Bloem, dokter R. Wasmann en Lambert Meijers, lid van Provinciale Staten en voorzitter van de Boerenbond. Het resultaat laat niet lang op zich wachten: 1 oktober 1911 is de oprichtingsdatum van Bouwvereniging Sint-Willibrordus, die een half jaar later een “toegelaten instelling op grond van de Woningwet” mag heten. Daardoor kan het Rijk de bouw van kwalitatief goede huizen, “woningwetwoningen”, meefinancieren. Het eerste Osse bouwproject – 37 arbeiderswoningen – wordt gerealiseerd in de Boterstraat en de Nieuwstraat, op het voormalige voetbalterrein van ANTONI, de club van het kantoorpersoneel van margarinefabriek Jurgens. De bouwsom bedraagt 55.600 gulden en de huurders betalen in 1913 per week 2 tot 2,75 gulden. De huizen zijn in 1982 gesloopt.
