Oordeel zelf: tussen 1825 en 1831 trok er onder verantwoordelijkheid van de Gouverneur een flink aantal taxateurs of schatters door de hele provincie om alle gebouwde en ongebouwde eigendommen van een waardering te voorzien ten behoeve van de nieuwe grondbelasting die de regering wilde gaan instellen. Het vaststellen van de belastbare opbrengst was logischerwijze een van de meest heikele onderdelen van het hele kadaster- en belastingplan.
De taxateurs begonnen met het maken van een beschrijving van iedere gemeente. Zie hier wat ze over Zeeland te melden hadden in hun Tabel van klassificatie der grond-eigendommen.
Algemeen
Ligging
De gemeente Zeeland ligt aan de doorgaande weg van Grave naar Helmond en Eindhoven, op een afstand van bijna 13 kilometer ten zuidwesten van de stad Grave, hoofdstad van het gelijknamige kanton.
Aangrenzende gemeenten
Zeeland grenst ten noorden aan de gemeenten Schaijk en Reek, ten oosten aan Escharen en Mill en ten zuidwesten aan Uden.
Rivieren en beken
Er stromen geen rivieren door Zeeland. De aanwezige beken zijn niet echt van belang en drogen in de zomer helemaal op. De beken worden niet benut als spoelwater voor veredelingsbedrijven, maar dienen alleen voor de afvoer van regenwater.
Grote wegen en buurtwegen
De weg naar Helmond en Eindhoven loopt bijna van noord tot zuid door Zeeland heen. Verder is er een aantal buurtwegen, die zowel in de winter als in de zomer allemaal vrij goed begaanbaar zijn.
Bodemreliëf
Het grondgebied van Zeeland is vrij vlak.
Vruchtbaarheid van de grond
De kwaliteit van de grond is gewoon, maar de grond wordt met heel veel zorg bebouwd en in kleine percelen bewerkt.
Men treft er veel heidegrond aan, waarvan maar een heel klein gedeelte voor ontginning geschikt is. Het grootste gedeelte is zo onvruchtbaar, dat het totaal niet geschikt is voor enige bebouwing.
De zogenaamde Peel bestaat hier bijna alleen maar uit moerassen, heide en waterplassen, die bijna niets opleveren en niet voor ontginning geschikt zijn.
Landbouwproducten
De landbouwproducten zijn in hoofdzaak: rogge, boekweit, gerst, haver, hooi en aardappelen. Groenten en fruit worden er heel weinig geteeld, net als oliehoudende planten, omdat de bodem daar niet echt geschikt voor is. Een klein gedeelte van de gemeente Zeeland is met schaarhout en andere bossen beplant.
Paardenfokkerij en veeteelt
Er worden hier paarden gefokt voor de landbouw, maar minder dan de helft die de boeren nodig hebben voor hun boerenbedrijf. De veeteelt is hier wel meer van betekenis. Jaarlijks worden er meer runderen gefokt dan nodig is voor de landbouw. Schapen vindt men hier in overvloed. Hun aantal bedraagt meer dan 3.000.
Nijverheid
De belangrijkste vorm van levensonderhoud is de landbouw. Naast de handel in boter, melk en gebruiksvoorwerpen voor de inwoners, wordt er alleen maar handel gedreven in landbouwproducten, runderen en schapen..
Gebouwen
De gemeente Zeeland bestaat uit de dorpskom aan de weg naar Helmond en Eindhoven (bijna in het midden van de in cultuur gebrachte gronden) en uit de gehuchten: Oventje, Brand, Melkpad, Puttelaar, Voederhel en Burgerveld. In de dorpskom staan ongeveer 60 huizen van betere of mindere kwaliteit. De gehuchten zijn minder belangrijk en bestaan voor een deel uit woningen van boeren en arbeiders.
De woningen uit de eerste drie klassen zijn vrij groot en de bouwkwaliteit is goed. De woningen uit de overige klassen zijn niet ruim of de inrichting is niet erg comfortabel.
Bevolking
De bevolking van Zeeland bedraagt 1.580 inwoners.
Ongebouwde eigendommen
Landbouwgronden
De landbouwgronden zijn naar de volgende verschillen ingedeeld in vier klassen:
1e klasse: askleurige gronden, vermengd met licht en zwaar zand, met een groeilaag van bijna 100 centimeter. Er wordt vooral rogge, boekweit, gerst en haver op verbouwd. Geschatte waarde per bunder is ƒ 26,-.
2 e klasse: soortgelijke gronden, vermengd met lichter zand als die van de 1e klasse, met een groeilaag van 75 tot ca 90 centimeter. Deze gronden hebben meer bemesting nodig, maar leveren minder landbouwproducten op dan die van de 1e klasse. Geschatte waarde per bunder is ƒ 20,-.
3e klasse: nog lichtere gronden, vermengd met nog schraler zand, die nog meer bemesting nodig heeft dan die van de 2e klasse. De groeilaag bedraagt niet meer dan 50 centimeter. Geschatte waarde per bunder is ƒ 13,-.
4e klasse: pas ontgonnen gronden, waarvan de zandlaag groter is dan de groeilaag. Dit soort gronden houdt tijdens hitte niet genoeg vocht vast voor het groeiproces en heeft buitengewoon veel bemesting nodig, terwijl de oogst maar minimaal is. Geschatte waarde per bunder is ƒ 5,-
Tuinen
De tuinen liggen bij de woningen en zijn ingedeeld in twee klassen:
1e klasse: tuinen met fruitbomen, waarin allerlei soorten fijne groenten geteeld worden. De grond hiervan heeft een hele goede kwaliteit. Deze tuinen liggen meestal in de dorpskom en zijn omheind door heggen. Vanwege de goede staat waarin zij verkeren, en de gunstige ligging, worden deze tuinen geschat op ƒ 33,-.
2e klasse: deze tuinen liggen op gronden van mindere kwaliteit en zijn niet erg geschikt voor het telen van fijne groenten. Geschatte waarde per bunder is ƒ 26,-.
Hooi- en weilanden
De hooi- en weilanden zijn in vier klassen ingedeeld en liggen verspreid door de gemeente:
De 1e klasse treft men aan op zandachtige gronden van goede kwaliteit die ook vet weidegras opleveren. Enkele van deze gronden worden gehooid, maar het merendeel wordt beweid. Vocht ontvangen zij alleen van regenwater en jaarlijks moeten deze hooi- en weilanden goed bemest worden. Geschatte waarde per bunder is ƒ 26,-.
2e klasse: deze hooi- en weilanden liggen op minder vruchtbare grond. Ze leveren minder weidegras op en als zij gehooid worden, leveren zij minder voedzaam hooi op, ondanks dat deze gronden jaarlijkse bemest moeten worden. Geschatte waarde per bunder is ƒ 20,-.
3e klasse: deze weilanden leveren schraal en weinig weidegras op en liggen bovendien heel ongunstig en afgelegen. Ook hebben deze gronden een hele sterke bemesting nodig, terwijl het gras er desondanks marginaal groeit. Geschatte waarde per bunder is ƒ 8,-.
4e< klasse: de broekgronden van de gemeente. Deze bestaan enerzijds uit schrale weilanden en anderzijds uit heidevelden en een paar perceeltjes van het meest onvruchtbare soort weiland als uitlopers van de heide. Gezien het geringe economische nut, wordt de waarde hiervan per bunder geschat op ƒ 3,-.
Hakhout
De bossen bestaan uit hakhout en worden ingedeeld in drie klassen:
1e klasse: op grond van vrij goede kwaliteit. Ze bestaan uit eiken- , elzen- , en essenbomen en -struiken. Deze bossen zijn vrij dicht aangeplant en de bomen gaan er flink de hoogte in. Deze bomen worden in deze gemeente niet volgens een vaste regelmaat omgehakt. Geschatte waarde per bunder is ƒ 16,-.
2e klasse: op grond van minder goede kwaliteit. Er groeien dezelfde soort bomen en struiken als in de 1e klasse, maar minder in aantal, en de bossen liggen verder weg. Geschatte waarde per bunder is ƒ 10,-.
3e klasse: op hele slechte grond, waarin het hakhout zeer oppervlakkig wortelt. De jaarlijkse opbrengst is heel miniem. Geschatte waarde per bunder is ƒ 3,-.
Dennenbossen
Deze zijn ingedeeld in twee klassen:
1e klasse: dennenbomen van weinig waarde. De bossen zijn niet erg dicht aangeplant en staan op grond van slechte kwaliteit, die daar eigenlijk niet voor geschikt is. Geschatte waarde per bunder is slechts ƒ 7,-.
2e klasse: uitgegroeide dennenbomen op afgelegen heidegronden, waarop eigenlijk niets in cultuur kan worden gebracht (eigenlijk ook geen dennenbomen). Geschatte waarde per bunder is ƒ 3,-.
Veengrond
Moerassige grond die midden in de heide ligt, waar men turf van slechte kwaliteit uit steekt. Toch hebben de plattelandbewoners hiervan nog veel profijt, termeer omdat er in deze gemeente maar twee percelen veengrond zijn. Geschatte waarde per bunder is ƒ 0,80.
Heide en waterplassen
De heidevelden en woeste gronden in deze gemeente zijn bijna niet geschikt voor ontginning. De schrale producten die de armen hier van afhalen, lonen niet in verhouding tot de hoeveelheid arbeid die voor de bewerking van deze gronden nodig is. Om die reden worden deze volgens het wettelijk minimum per bunder geschat op ƒ 0,25.
Gebouwde eigendommen
Windgraanmolen
Deze houten molen staat op een stenen voet, verkeert in een goede staat van onderhoud en ligt in de buurt van de dorpskom. Hij heeft twee koppels molenstenen, die niet tegelijkertijd kunnen malen. Er kan rogge, tarwe en boekweit op gemaald worden. Gedurende de afgelopen periode werd deze bij notariële akte verhuurd en momenteel wordt de molen op mondelinge afspraak verhuurd. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 450,-.
Rosoliemolen
Deze rosoliemolen staat midden in de dorpskom en heeft één legger, twee lopers en diverse kloppers. De molen verkeert in een goede staat, maar heeft niet veel klandizie omdat de streek hier niet erg geschikt is voor de teelt van oliehoudende planten. De molen is op mondelinge afspraak verhuurd. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 80,-.
Bierbrouwerijen
De ene bierbrouwerij is een kleine brouwerij met één koelbak, één waterketel met een capaciteit van 24 vaten en 26 kannen, en één werkkuip van 11 vaten en 80 kannen. Hij ligt gunstig in het centrum van het dorp. In 1826 was de productie 564 vaten gewoon bier voor eigen gebruik. De netto huurwaarde werd eerst op ƒ 66,- geschat, maar dat is gewijzigd in ƒ 56,-.
De andere bierbrouwerij is ruimer en verkeert in een betere staat dan de eerste en bestaat ook uit één ketel, koelbak en kuip. Deze brouwerij is al enkele jaren buiten bedrijf. De netto huurwaarde werd daarom eerst op ƒ 40,- geschat, maar dat is gewijzigd in ƒ 36,-.
Huizen
De huizen in Zeeland worden al naar gelang hun verschillen, onderhoudstoestand en ligging in 10 klassen ingedeeld. De woonhuizen worden meestal door de eigenaren zelf bewoond of met landbouwschuren en andere eigendommen verhuurd. Daarom wordt de huurwaarde van de huizen bepaald door de omvang, onderhoudstoestand en de kwaliteit van de bouw.
De 1e klasse bestaat uit grote en ruime woningen die in het centrum van de gemeente liggen en geschikt zijn om er allerlei soorten van bedrijvigheid in uit te oefenen. Representatief voor de 1e klasse met huurwaarde ƒ 72,- is het huis van Johannes van der Ven, kadastraal sectie H nr. 156. Er vallen twee huizen in de 1e klasse.
De 2e klasse zijn woningen van goede kwaliteit, maar minder ruim, die ook in het centrum liggen en door hun indeling geschikt zijn voor het gebruik als herberg, winkel of een of ander veredelingsbedrijf. Representatieve huizen voor de 2e klasse met huurwaarde ƒ 63,- zijn die van van Gerrit Simons, kadastraal sectie H nr. 171, en van Theodorus van Kilsdonk, kadastraal sectie H nr. 141.
Er vallen drie huizen in de 2e klasse.
De 3e klasse bevat grote en goed onderhouden boerenwoningen en ruime mooie pachtboerderijen, die voorzien zijn van ruime stallen, schuren en bijgebouwen. Ze liggen in het beste deel van de gemeente en kunnen ook voor andere doeleinden worden gebruikt. Representatief voor de 3e klasse met huurwaarde ƒ 39,- zijn de huizen van de kinderen Raaijmakers, kadastraal sectie B nr. 511, en van H. van der Putten, kadastraal sectie H nr. 115.
Er vallen zeven huizen in de 3e klasse.
4e en 5e klasse: hieronder vallen alleen de boerderijen met een stevige houten constructie en met ruime landbouwschuren. Door hun ligging zijn ze alleen maar geschikt voor het landbouwbedrijf. Representatief voor de 4e klasse met huurwaarde ƒ 27,- (eerst geschat op ƒ 30,-) zijn de huizen van Wouter Huvenaars, kadastraal sectie F nr. 1 en van Marten van der Ven, kadastraal sectie H nr. 93.
Er vallen negen huizen in de 4e klasse.
Representatief voor de 5e
klasse met huurwaarde ƒ 24,- (eerst geschat op ƒ 18,-) zijn de huizen van Adrianus Raaijmaker, kadastraal sectie B nr. 599, van Theodorus Neelissen, sectie D nr. 225, en van Antonius Jansen, kadastraal sectie H nr. 17.
Er vallen 16 huizen in de 5e klasse.
6e, 7e en 8e klasse: minder ruime huizen dan de vorige klasse, die door minder gegoede personen bewoond worden en in een slechtere staat van onderhoud verkeren. Representatief voor de 6e klasse met huurwaarde ƒ 18,- (eerder geschat op ƒ 15,-) zijn de huizen van Johannes van den Berk, kadastraal sectie F nr. 61, van Willem Jan Martens, sectie G nr. 68, en van Johannes van der Merk, sectie H nr. 170.
Er vallen 14 huizen in de 4e< klasse.
Representatief voor de 7e klasse met huurwaarde ƒ 12,- zijn de huizen van de weduwe van Jan Nollen, kadastraal sectie B nr. 399, van Petrus Willem van der Wijst, sectie D nr. 111, en van Johannes Spierings, sectie G nr. 7.
Er vallen 41 huizen in de 7e klasse.
Representatief voor de 8e klasse met huurwaarde ƒ 9,- zijn de huizen van de gemeente Zeeland, kadastraal sectie B nr. 541, van Jan Nicolaas Hazelberg, sectie D nr. 63, van Petrus Bongers, sectie F nr. 249, en van Cornelis Johannes Arts, sectie G nr. 79.
Er vallen 74 huizen in de 8e klasse.
9e en 10e klasse: hierin vallen huisjes van dagloners, arbeiders en ambachtslieden. Deze huisjes zijn heel klein en hebben maar één deur en één raam. Representatief voor de 9e klasse met huurwaarde ƒ 6,- zijn de huisjes van Willem van Hout, kadastraal sectie B nr. 135, van Geert van Hal, sectie C nr. 13, van Theodorus Jan Roelof, sectie D nr. 72, en van Cornelis Vertogen, sectie F nr. 227.
Er vallen 53 huizen in de 9e klasse.
Representatief voor de 10e klasse met huurwaarde ƒ 3,- zijn de huisjes van Gerard Bongers, kadastraal sectie D nr. 396, en van Willem Johan Luikassen, sectie H nr. 64.
Er vallen 47 huizen in de 10e klasse.
Gedaan en gesloten te ’s-Hertogenbosch, 24 november 1827
De schatter, Van de Werk
De controleur, Bemelmans
