De Zuid-Willemsvaart is een kanaal tussen Maastricht en 's-Hertogenbosch. Het dient als lateraal kanaal van de Maas en vormt zo een kortere route voor de scheepvaart tussen het Belgische en het Brabantse-Gelderse deel van de rivier. In Noord-Brabant loopt het kanaal onder andere door Helmond, Beek en Donk, Veghel, Bernheze en Sint-Michielsgestel.
Zuid-Willemsvaart bij Helmond (bron: RHCe)
Koning Willem I
Het kanaal
De geschiedenis van het kanaal gaat terug tot het begin van de negentiende eeuw. Napoleon Bonaparte wilde voor militaire doeleinden het transport over water in Nederland en België verbeteren. In zijn plannen was voorzien in een, overigens nooit voltooid, “Grand Canal du Nord” dat de Schelde, de Maas en de Rijn moest verbinden. Het gedeelte van dit Grand Canal tussen de Schelde en de Maas bereikte bij Lozen zijn hoogste punt. Om het kanaal hier van water te voorzien dacht Napoleon aanvankelijk aan de kanalisatie van de Dommel en/of de Aa.
Toen dat niet bleek te werken, moest Napoleon zijn toevlucht nemen tot Maaswater. Het voedingskanaal tapt het Maaswater af bij Smeermaas en voerde het naar een bassin in Lozen. In 1804 begon men aan dit kanaaltje en in 1809 kon de slechts 5 meter brede vaarweg in gebruik worden genomen. De nieuwe Nederlandse koning Willem I besloot dit kanaal te moderniseren. Hij liet de vaart verbreden, verdiepen en rechter maken en trok haar door naar Maastricht en ’s Hertogenbosch, om de industrie te bevorderen en een goede verbinding tussen Nederland en het Luikse industriebekken te scheppen.
Sluis 6
In 1822 begon de bouw van de Willemsvaart. Op 1 juli 1825 was het gedeelte van 's Hertogenbosch tot Helmond klaar en in 1826 kon het gehele kanaal worden geopend. Toen later een kanaal in Drenthe ook de naam Willemsvaart kreeg, werd aan beide kanalen respectievelijk de voorvoegsels Zuid- en Noord- toegevoegd. Het kanaal kostte uiteindelijk 4,45 miljoen gulden.
Nieuw tracé (Klik voor een vergroting)
Sluizen
Om het hoogteverschil van 40 meter te overbruggen waren oorspronkelijk 21 sluizen nodig. In het verleden lag er bij elke sluis een ophaalbrug. In het huidige kanaal liggen 16 sluizen. Vanuit onder andere Schijndel en Helmond worden sluizen en ophaalbruggen op afstand bediend.
Modernisering
Aan het einde van de 20e eeuw zijn verbredingswerkzaamheden uitgevoerd. Het meest ingrijpend was de omleiding ten oosten van de stad Helmond. De vergunning hiervoor kwam in 1982. In 1993 was dit project klaar.
Het Nationaal Verkeers en Vervoersplan (NVVP) wijst de Zuid-Willemsvaart tussen de Maas en Veghel aan als onderdeel van het hoofdvaarwegennet. Het kanaal moet daar dan bevaarbaar zijn voor scheepvaart van klasse IV. Nu loopt de Zuid-Willemsvaart vanaf Den Dungen nog door het centrum van Den Bosch, en is daar slechts geschikt voor scheepvaart klasse II. Daarom zal vanuit Den Dungen een nieuwe aftakking worden gegraven naar de Maas, langs de A2. Het project wordt tegelijkertijd uitgevoerd met de verdubbeling van de A2 en zal naar verwachting in 2014 gereed komen.
Sluis 5
De verouderde sluizen 4, 5 en 6 worden tussen 2008 en 2010 vervangen. Eerst zal de vervuilde westoever bij sluis 6 gesaneerd worden, vervolgens worden de nieuwe sluizen gebouwd en daarna zullen de 175 jaar oude sluizen worden afgebroken.
In 2003 wijdden René Bastiaanse en cameraman Melvin twee afleveringen van het programma De Wandeling (Omroep Brabant) aan de Zuid-Willemsvaart. Bekijk aflevering 19 en aflevering 21 van seizoen 5.
De Zuid Willemsvaart.
Werkzaam bij Constructiebedrijf Munsters in Erp werden we, Heintje van Berlo uit Beek en Donk en ik, op 25 Juli 1955, voor reparatie werkzaamheden aan Brug en Sluis 2, naar Berlicum gestuurd.
Iedere morgen achter op de motor bij Heintje, op weg naar het werk, tropische temperaturen heerlijk voor het buitenwerk en zeker aan het water.
Alvorens we met elektrisch laswerk konden beginnen moest een elektricien een krachtstroom aansluiting maken, maar was telefonisch niet bereikbaar, de telefoonrekening was niet betaald en zodoende afgesloten, er stond een informatietoon op de lijn.
In de middag de kanaal op, varen met de boot,zonder motor, een enkele keer een reparatie uitvoeren voor een schipper die averij had gemaakt in de sluis, de kosten kassa, meteen een klein zakcentje bij verdienen.
Door te werken met ontbloot bovenlichaam was mijn rug na enkele dagen verbrand, mijn maat zou de pijn wel even verzachten pakte de gieter met olie uit het schuurtje en goot die over mijn verbrande rug.
Voor het gereedschap beschikte we over een aanhanger waarin ook de benodigde gasflessen lagen.
Vele werkzaamheden gebeurde in de sluis zelf, en beschikte dan over een boot.
Op het moment dat de sluis met schepen gevuld werd, lag het werk voor ons stil, maar ook wanneer schepen stroom afwaarts vertrokken, en werd indien het toeliet het waterpeil voor ons weer verhoogd.
Ondertussen werd ik onderricht over de scheepvaart door de Sluis / brugwachters.
Het schutten en openen van de brug gebeurde handmatig men vroeg mij om de sluisdeur te openen, bij verschil van ± 10 cm waterhoogte.
Wanneer er een gat in de romp was ontstaan, werd dat gedicht, met een stuk rauw spek, 2 weken later las ik een voorval in de krant.
Ik zag een schip langs komen in de rouw, en een schip met langzij de schroeven, en het fooienzakje voor de dienstdoende sluiswachter.
Ook hielpen we eens mee door en kabellus los temaken van een meerpaal, waar wel enige handigheid bij vereist was.
Het repareren van de meerpaal, de ontstane groeven vol te lassen en merkte dan dat deze al eerder met beton opgevuld was !
Tijdens het met een zware hamer, verwijderen van de reling van de sluis, vloog de hamer los van de steel, en keek hem na en zag nog enkele luchtbellen.
In de buurt was een klein Kruidenierswinkeltje het winkeltje voer er wel bij met onze aanwezigheid, we kochten de winkel leeg met de flessen Gazeuse limonade.
Ook kreeg ik hier, bezoek van mijn schoonmoeder uit Odiliapeel deze was op weg naar haar familie in Balkum, Berlicum.
Reparaties van de sluizen van de Zuid Willemsvaart vanaf Den Bosch sluis 0 tot Sluis ? Helmond werden verzorgd door Piet van Hek, ook werkzaam bij Munsters, hij kreeg de opdracht een paar sluisdeuren te maken voor Rijkswaterstaat.
Eenmaal klaar, werden de deuren diagonaal gecontroleerd door RWS.
Na 2 weken was het karwei geklaard en voor mij een ervaring rijker in Uden was geen kanaal, en volgde de vakante van één week !!
S.van Elzakker
zei op 27 december 2011 om 13:35
Wie was nu de ontwerper van de zuid-Willemsvaart, een mooi verhaal maar dat staat er niet in
Sjaan
Mariët Bruggeman, namens BHIC
bhiczei op 5 januari 2012 om 12:28
Beste Sjaan,
In oktober 1819 presenteerde de Inspecteur-Generaal van de Waterstaat, Ir. A. Goudriaan, in de Bossche raadzaal het plan inhoudende: het graven van een kanaal van Maastricht tot 's-Hertogenbosch. Hij mag dus ook gezien worden als de ontwerper van de Zuid-Willemsvaart.
Met vriendelijke groeten,
Rini de Groot.
zei op 20 augustus 2012 om 12:36
De Nachtwacht is binnenkort weer te zien in het Rijksmuseum.
In 1939 ivm de oorlog,overgebracht naar de Rijksschuilkelders in de duinen bij Zandvoort, in 1942 werd deze in opgerolde toestand vervoerd naar de Kluis in de Sint Pietersberg van Maasstricht.
Na de oorlog werd het kostbare schilderwerk weer terug naar Amsterdam gebracht, de wegen waren in slechte staat en werd voor het vervoer gekozen via het water oa. de Zuid- Willemsvaart en passeerde toen Veghel.
