Thuis wachtte een zwangere vrouw op hem, hun eerste kind zou over een paar maanden geboren worden. Dacht hij met een treurig gezicht wat los te kunnen peuteren bij een goedgelovige? Hoe dan ook, die maandagmiddag zet hij zijn pet recht en belt aan bij de pastorie van Wanroij. Of de pastoor misschien zo goed wil zijn de arme stoelenmatter een aalmoes te geven? Maar pastoor Glaudemans piekert er niet over en wijst Van Es de deur. “Dan sla ik de boel kort en klein”, hoort hij de stoelenmatter nog zeggen als hij de voordeur sluit.
Niet veel later hoort de pastoor glasrinkel. Hij haast zich naar buiten en ziet dat Van Es een ruit van de keuken van de pastorie heeft ingeslagen. De meid van de pastoor, de 31-jarige Maria van de Hulsbeek, komt ook op het gerinkel af en slaat de hand voor de mond. De pastoor laat zich niet bedreigen en waarschuwt de veldwachter.
Koeien smokkelen
Op 1 oktober van dat jaar moet Van Es zich verantwoorden bij de Bossche rechtbank en de rechters veroordelen de Boxmeerse stoelenmatter tot drie weken gevangenisstraf. Die zit hij uit tussen 4 en 25 mei. Heeft de stoelenmatter er wat van geleerd? Niet echt. De voorzitter van de rechtbank zal nog herhaalde malen met zijn hamer slaan om een vonnis tegen Van Es te bekrachtigen. Het over de grens smokkelen van twee koeien bijvoorbeeld, in 1917, levert hem vier maanden celstraf op. Acht keer wordt hij in totaal ter verantwoording geroepen, onder meer voor vernieling en mishandeling en het levert hem een vijftal veroordelingen op.
Eén van die keren dat Toon van Es zijn handen niet thuis kan houden is op zondagmiddag 5 juli 1914. Samen met een groepje anderen staat hij die middag in Oploo wat te praten als de Oploose molenaar, Jan Roest (28), voorbij komt wandelen. Het zal wel gewoon liederigheid zijn geweest. De hand van Van Es gaat omhoog en hopla, daar vliegt de hoed van Roest op de grond. Een van de andere jongemannen raapt de hoed op en brengt hem naar de onthutste molenaar. Die vervolgt zijn weg, maar ver komt hij niet. Van Es ruikt als een roofdier zijn prooi en heeft blijkbaar door dat hij een gewillig slachtoffer voor zich heeft. Hij achtervolgt Roest en begint hem zomaar te slaan. Op zijn hoofd nog wel. Als Roest zijn hand naar zijn hoofd brengt, voelt hij bloed.
"Dat is hem"
Roest laat het er niet bij zitten en meldt de mishandeling in Boxmeer, bij brigadier Van den Berge van de marechaussee. Die bekijkt de verwondingen en telt er niet minder dan zeven. Alhoewel de molenaar degene die hem geslagen heeft niet kent, heeft de brigadier wel een vermoeden. Hij pakt Toon van Es op en confronteert hem met het slachtoffer. “Dat is hem”, zegt de molenaar, waarna Van Es wordt ingerekend. Tijdens de rechtszitting, op 27 oktober, laat hij verstek gaan en dat doet zijn zaak geen goed. De rechters achten, mede dankzij een getuigenverklaring, bewezen dat hij Roest moedwillig heeft verwond en veroordelen de stoelenmatter tot een gevangenisstraf van twee maanden.
Dit verhaal is geschreven door journalist/schrijver Geurt Franzen (www.geurtfranzen.com) en verscheen eerder in dagblad De Gelderlander (www.dg.nl/maasland).
