Toon Kwaytaal stuurde deze foto op van het peilhuisje bij Lith. De foto dateert waarschijnlijk uit het begin van de jaren ’60. Rien Biemans, oud hoofdsluis-en stuwmeester bij Rijkswaterstaat, wist vervolgens heel veel te vertellen over het huisje, dat officieel het peilhuis ”Lith-dorp” genoemd werd. Er was ook nog een peilschaal ”Lith-boven”.
Het peilhuisje dateert van omstreeks 1932, toen de stuw bij Lith gebouwd werd in het kader van de Maaswerken. Na de stuwbouw gingen zich heel andere waterstanden bij Lith voordoen en die wilde men graag vastleggen. In het huisje stond een zeer mooi, mechanisch uurwerk dat een papierrol aandreef, waarop de waterstanden met een schrijver werden vastgelegd. Deze rol draaide in 48 uur eenmaal rond.
De sluis- en stuwmeester van Lith fungeerde tegelijk als waterwaarnemer. Zijn taak was het om de peilschalen van Lith-boven en Lith-dorp te bedienen. Op maandag, woensdag, vrijdag en zondag wond hij de klok in de peilhuisjes op en plaatste een nieuw papier op de rol. Het beschreven papier stuurde hij per post naar Den Haag.
Na de afsluiting van het Haringvliet in 1970 berekende de stuwmeester ook tweemaal per dag de afvoer van het rivierwater door de stuw en gaf dit door aan de collega op de Haringvlietsluizen. Die kon dan weer - met de afvoergegevens van de Rijn erbij - berekenen hoeveel rivierwater hij bij eb naar zee kon spuien. Ook het dagelijks opnemen van de watertemperatuur behoorde tot de taak van de waterwaarnemer. Ikzelf heb dit tot ongeveer 1988 gedaan.
Rond 1985 deed de computer zijn intrede bij de stuwbediening en het vastleggen van gegevens. Rijkswaterstaat ging geleidelijk over naar een uniforme waterstandmeting met de DNM (Digitale Niveau Meting). De peilhuisjes werden aangepast en aangesloten op een landelijk meetnet en de naam veranderde in meetstation.
Tegenwoordig worden alle waterstanden (en watertemperatuur) in Nederland op dezelfde manier gemeten, gepresenteerd en voor het nageslacht vastgelegd. De actuele watergegevens zijn direct via Internet te volgen.
Na de dijkverzwaring is bij meetstation Lith-dorp een display op de dijk geplaatst met de actuele waterstand. Lith-dorp wordt gezien als een belangrijk station, omdat hier de invloed van eb en vloed nog merkbaar is. Ook de wind is een factor van belang. Bij storm uit westelijke richting kan het water beneden Lith zomaar 1 meter opwaaien en bij harde wind uit het oosten een halve meter afwaaien.
De hoogst gemeten waterstand na 1926 bij Lith-dorp was op 2 februari 1995 om 13.00 uur: 6.54 meter+NAP. De mij laagst bekende waterstand bedroeg bij harde oostenwind en geringe rivierafvoer – 0.49 meter NAP. Het normale zomerpeil van de Maas ligt hier tussen 0.50 en 1.50 meter+NAP. Er is dan ongeveer 40 centimeter verschil tussen eb en vloed.
Het oude peilhuisje Lith-dorp is waarschijnlijk in de loop van 1980 afgebroken en vervangen door het huidige meetstation. Op de foto van 3 maart 1980 staan ze nog gebroederlijk samen in het Maaswater.
Maar het oude peilhuisje is nog niet helemaal verdwenen: de aannemer die het gebouwtje moest verwijderen en afvoeren, werd eigenaar van het oude peilhuis. Sindsdien staat het bovendeel in de tuin bij Van Vught Partyverhuur aan de Herenengstraat in Lith.
Bijzonder leuk verhaal. Zeker bij de huidige reparatiewerkzaamheden aan de stuw te Grave nu, mis ik een museum met daarin maquettes van de verschillende stuwen.
Petra van Dam
zei op 30 mei 2017 om 12:18
Een prachtig verhaal met schitterende foto's. Ik zou graag de tweede foto van het oude en het nieuwe peilhuisje opnemen in het boekje over de geschiedenis van het NAP dat ik aan het schrijven ben. Wie mag ik daarvoor conacteren?
Marilou Nillesen
bhiczei op 12 maart 2018 om 09:06
Hallo Leo en Petra, ik begin meteen met excuses want deze reacties zijn veel te lang onbeantwoord gebleven. Ze zijn er tussendoor geglipt en dat had zeker niet gemogen.
En Petra, de foto's zijn bij ons binnengekomen via Toon Kwaytaal. Ik stuur hem achter de schermen een mail met de vraag of hij aan je verzoek kan voldoen.
Kwaytaal
zei op 12 maart 2018 om 09:44
Hoi, de foto van het peilhuisje heb ik niet meer., heb wel een foto uit 1879 waar het peilhuisje later is geplaatst ( De Bol in LITH )
Petra van Dam
zei op 12 maart 2018 om 11:45
Beste mensen,
Het is helemaal goed gegaan. Ik heb toen meteen reactie gekregen van een van jullie medewerkers. De foto die ik nodig had zijn meteen opgestuurd, en het adres van diegene die het copyright had, hebben we ook gevonden; Frans Latour in Lith. Het is inmiddels gepubliceerd in mijn boek Van Amsterdams Peil tot Europees Referentiepeil, p. 60 in een speciaal kader over peilhuisjes. Dat boek is op 19 januari gepresenteerd en heeft veel aandacht van de media heeft ontvangen, omdat het was t.g.v. 200 jaar NAP.
Annemarie van Geloven
bhiczei op 13 maart 2018 om 11:34
Dat is goed om te horen, Petra. En gefeliciteerd met de goede ontvangst van je boek! Het thema had inderdaad veel media aandacht en we zeggen nu voortaan Normaal Amsterdams Peil.
Het peilhuisje dateert van omstreeks 1932, toen de 
De sluis- en stuwmeester van Lith fungeerde tegelijk als waterwaarnemer. Zijn taak was het om de peilschalen van Lith-boven en Lith-dorp te bedienen. Op maandag, woensdag, vrijdag en zondag wond hij de klok in de peilhuisjes op en plaatste een nieuw papier op de rol. Het beschreven papier stuurde hij per post naar Den Haag.
Na de dijkverzwaring is bij meetstation Lith-dorp een display op de dijk geplaatst met de actuele waterstand. Lith-dorp wordt gezien als een belangrijk station, omdat hier de invloed van eb en vloed nog merkbaar is. Ook de wind is een factor van belang. Bij storm uit westelijke richting kan het water beneden Lith zomaar 1 meter opwaaien en bij harde wind uit het oosten een halve meter afwaaien.
