Predikanten te Grave, 1578-1981

ds Paulus Colonius werd vanuit Maurik beroepen naar Grave. Daar schijnt hij nogal wat uitgespookt te hebben. In het eerste jaar al ruzie met ds Hardweg. Waar ging die ruzie om en hoe werd die opgelost. Wat gebeurde er verder met ds. Colonius. Het schijnt een soort "beroeps ruzie zoeker" geweest te zijn. Dit in tegenstelling tot zijn zoon Paulus jr. die het brengt tot professor aan de universiteit van Harderwijk en in "refo"-kringen nog gelezen wordt.
Met vriendelijke groet,
Jan Hogendoorn
Maurik

Dag Jan,

Die ds. Colonius klinkt als een boeiende figuur om onderzoek naar te doen! Als je meer informatie over hem hebt, dan horen we het graag hoor. We kunnen zo de site weer wat uitbreiden met leuke anekdotes.

We waren blij verrast aan te treffen dat Thomas Spranckhusius de eerste predikant was in Grave van 1578 tot 1586. Hij kwam van Weert waar hij van 1562 tot 1567 pastoor was in de parochiale kerk Sint Martinus In het gemeente archief Utrecht heeft een mij bekende onderzoeker gevonden dat Thomas ook predikant was van 1579 tot 1582 in Wijk bij Duurstede. Bestaat die mogelijkheid of moeten we daarvoor zoeken naar een andere Thomas. Ook deze was afkomstig uit Thorn en zou de vader zijn van de Dionysius Spranckhuysen die in Delft furore maakte van 1625 tot 1650

Dag Peet,

Hoewel Spranckhusius in deze tijd een niet alledaagse naam lijkt, zijn er rond die tijd toch meerdere Thomassen met die achternaam actief geweest. Maar volgens het repertorium van Nederlandse hervormde predikanten (een belangrijk naslagwerk van F. van Lieburg) heeft "onze Thomas" eerst in Grave gewerkt (van 1579 tot 1586) om pas daarna (van 1586 tot 1588) te gaan prediken in Wijk bij Duurstede.

mevr/mijne heren
Wellicht beschikt u over meer informatie dan ik maar er bestaat ook een Van Alphens Nieuw Kerkelijk Handboek jaargang 1949 waarschijnlijk vervaardigd door W.M.C. Regt. Met name in bijlage P worden de predikanten uit Grave genoemd.
Mogelijk kan ik u helpen , als u dat wilt, aan de namen van de predikanten van 1981 tot heden.

Geachte heer/mevrouw Lieverdink,
Van dat aanbod maken we graag gebruik! Het zou mooi zijn om de lijst compleet te maken. Hartelijk dank.

Ik heb eerder al gemeld dat Thomas Spranckhusius waarschijnlijk niet de eerste predikant is geweest in Grave althans niet in 1579.
Utrechtsarchief Toegangsnummer: 19-2
Archieftitel: Nederlandse hervormde kerk (nhk): gemeente Wijk bij Duurstede
Bijlage: lijst van predikanten van wijk bij Duurstede
Ds. Thomas Spranckhuysen, naar Grave, 1579-1582
Ds. Nicolaes Jansz. Verstroeyt, 1582-1586
Ds. Thomas Spranckhuysen , van Grave naar Gorkum, 1586-1588
Dit wordt bevestigd in
1. 105 - AANVULLINGEN EN VERBETERINGEN OP DE NAAMLIJST VAN ...
Spranckhuysen. "Torinus". Was laatst. predikant. te Grave. (1582. tot. 1586). Alhier (= Gorinchem red)1588, vertrokken. naar Leiden 1592. 1593.
Ter aanvulling
In 1586 is er een briefwisseling geweest tussen Thomas Spranckhuysen gewezen predikant te Grave en de Synode betreffende de ongelukkige omstandigheden waarin Spranckhuysen zich bevindt na zijn vlucht uit Grave. ( Oud Synodaal archief van de Nederlands Hervormde Kerk toegangsnummer 1401 no 50) Onder de stukken bij de nationale synode te 's Gravenhage in 1586 ingekomen en van haar uitgegaan bevinden zich een brief van Th. Spranckhuysen en het antwoord daarop. De eerste is van hem „minister Graviensis", gedateerd 2 Juli 1586 (de synode was bijeen van 20 Juni—1 Aug.), den 4en ontvangen, geschreven uit Utrecht met bericht dat hij, zijne vrouw en vijf (weldra zes) kinderen op wonderbare wijze uit Grave gered zijn, zij 't ook met verlies van al hun goed Als „minister ecclesiae profligatae quae fuit Graviae" biedt hij thans zijn dienst bij de ter synode vergaderde kerken aan. De synode antwoordt met de verzekering van hare deelneming en is bereid tot hulp. Zij noodigt hem uit op hare kosten naar 's Gravenhage te komen, omdat persoonlijke kennismaking en samenspreking met degenen die hem willen en kunnen helpen noodzakelijk is. De predikanten van Amsterdam hebben hem op 4 Augustus „beschreven tot den dienst der kerk hetzij voor Ouderkerk en Amstelveen of voor Sloten en Sloterdijk, naardat men bevinden zal dat de nood van de gemeente het eischt." De aanteekening van deze bijzonderheid is door P.Plancius in het kerkeraadsboek van Amsterdam geschreven en een voorbeeld dat grootere steden veelal patroniseerend optraden in dorpsgemeenten (bron: Nieuw Nederlandsch Biografisch woordenboek)

Daarnaast vermeldt u dat Thomas afkomstig is uit Thorn.
Volgens mijn informatie is hij daar waarschijnlijk geboren maar na van 1562 tot 1567 pastoor geweest te zijn in de parochiale kerk Sint Martinus te Weert waar hij is verdreven, ging hij vervolgens naar Meurs van waar hij een jaar later naar Grave is gegaan (van Lieburg) In 1578 werd hij volgens van Lieburg predikant in Alphen (Graafschap Meurs (Moers) in Duitsland) . Ik veronderstel dat dan vermeldt wordt dat hij afkomstig is uit Alphen.

„minister Graviensis"

Is er nog een andere betekenis van het woord Graviensis behalve "van Grave"?

Ik zoek de betekenis van "ex de Beerse Gravienses"
Beerse is een plaats in België.

Dag Rina,

Kun je wat meer details geven dan alleen "ex de Beerse Gravienses"? Zoals het er nu staat, kunnen we er weinig van maken.

"Gravienses" op zich is meervoud en kan ook zelfstandig naamwoord zijn: Gravenaars. Maar dat geeft weinig houvast met de woorden die ervoor staan.

J.N. van der Heijden stond niet in 1948, maar in 1918 in Grave. In 1948 stond hij in Eindhoven (na Berkenwoude en Lekkerkerk). Zijn zoon, mijn vader, werd op 12-03-1918 in Grave geboren. Als ik me niet vergis is J.N. van der Heijden wel in Grave begraven. http://www.graftombe.nl/names/1592/grave/H

Beste kleinzoon,
Er is niets in de archieven dat er op wijst dat Jan Nicolaas van der Heijden in 1918 predikant in Grave zou zijn geweest. Volgens het Kerkelijk Handboek van Van Alphen, editie 1949 was de predikantenplaats in 1948 vacant en fungeerde emeritus J.N. van der Heijden dat jaar als hulppredikant. Ik heb dat nu wat duidelijker in het lijstje vermeld. Zoals u zelf al aangeeft is JN van der Heijden inderdaad in Grave overleden, op 7 september 1956. Hij en zijn vrouw komen echter niet voor in het bevolkingsregister van Grave rondom 1918, en evenmin is er een geboorteakte van een Van der Heijden in 1918 in Grave geregistreerd. Ik denk dus dat u zich vergist in de geboorteplaats van uw vader (en daarmee waarschijnlijk ook in de standplaats van uw grootvader in die tijd).
Met vriendelijke groet,

L.S., voor Klaus Rosenthal, joods kind dat een onderduikadres kreeg bij ds. van der Kam (in Zwolle), zoek ik een foto waar ds. van der Kam op staat. Mogelijk fotografeerde men vlak na de oorlog bijzondere gelegenheden? Met dank voor uw aandacht, in afwachting van uw bericht, Mirjam Kan

Beste Mirjam,
helaas hebben wij in onze collectie geen foto van predikant van der Kam. Ook in het archief van de Nederlands Hervormde Gemeente Grave kan ik geen afbeelding van hem vinden. Misschien dan toch nog in Zwolle?
Met vriendelijke groeten,

Beste Rien, na ruim 5 jaar pas een reactie van de kleinzoon van ds. Jan Nicolaas van der Heijden. Je hebt gelijk: mijn vader werd niet in Grave geboren. Begrijp ik goed, dat J.N. van der Heijden maar 1 jaar als (hulp)predikant in Grave actief was? Hij moet toen 55-jaar zijn geweest. Toen hij overleed in 1956, was hij nog net geen 63. Was hij alleen in 1948 hulpprediker in Grave? Maar kon hij er daarna wel in de pastorie blijven wonen tot zijn overlijden in 1956? Wie was er dan dominee in Grave tussen 1948 en 1956? En daarna tot 1960 toen ds. van Reijendam aantrad?

Beste A.W. van der Heijden,
Het is geen toeval dat er een gat in het lijstje van predikanten zit tussen 1949 en 1960. Er is een parallel met het archief van de Hervormde Gemeente zelf: er is bijna geen archief uit die periode bewaard gebleven, dus het is ook lastig nagaan wat er in die periode precies gebeurd is. Het valt samen met het begin van het samengaan met de gemeente Ravenstein, maar dat archief stopt gewoon in 1950, dus daar worden we ook niet veel wijzer van. Ik zal kijken in de notulen van de kerkenraad en de correspondentie van de kerkenraad of er nog iets van een idee uit valt te vissen. Maar ik ben bang dat we het zullen moeten hebben van persoonlijke herinneringen.

Wat ik uit overlevering weet, is dat mijn oma, na het overlijden van mijn opa, uit de pastorie moest, dus vanaf september 1956. Daarvoor heeft mijn zus als 12-jarige daar nog gelogeerd in de pastorie die in haar herinnering aan de rivier lag. J.N. Van der Heijden woonde dus in de pastorie, en heeft toen dus vast ook als predikant gefungeerd. Wel vreemd is, dat hij zijn predikantschap in Eindhoven opgaf voor een hulppredikantschap in Grave. Volgens mijn Zus omvatte zijn gemeente niet alleen Grave, maar ook Cuijk en Ravesteijn

Beste A.W. van der Heijden,
Ik ben nog even in de notulen van de kerkenraad gedoken, zoals beloofd, en daaruit blijkt duidelijk dat J.N. van der Heijden gewoon optrad als predikant van de gecombineerde gemeente Grave en Ravenstein. Zijn vrouw leidde de zondagsschool. Ze woonden toen inderdaad in de pastorie. Overigens lijkt het een rumoerige tijd geweest, met regelmatige conflicten. In juni 1956 wordt de kerkenraadsvergadering in verband met "de langdurige ziekte van Ds. Van der Heijden" voorgezeten door de consulent, ds. De Ridder uit Gennep. Van het overlijden van ds. van der Heijden wordt nergens melding gemaakt..

Kunnen die notulen worden ingezien, en waar? Ik ben erg benieuwd.
Wordt Cuijk daarin (niet) genoemd?

Het archief van de Hervormde Gemeente Grave ligt hier bij het BHIC, https://proxy.archieven.nl/235/C5F8BBE7386B4AF5B492B7BBBBD28952, toegangsnummer 7060, inventarisnummer 12. U kunt dat archief tijdens openingstijden natuurlijk altijd inzien.

Wat betreft Cuijk: De Hervormde Gemeente Cuijk en Beers is soms gecombineerd geweest, d.w.z. samen met een andere kerkelijke gemeente een predikant delen. Dit was het geval met Gennep van 1954 tot 1960 en met Gennep en Grave van 1960 tot 1981. Vanaf 1981 is het weer samen met alleen Gennep (Grave gaat dan gecombineerd met Ravenstein). Vanaf 1960 hebben Cuijk en Grave dezelfde predikanten. Ik haal dit uit de inleiding op de inventaris van het archief van de Hervormde gemeente Cuijk: https://proxy.archieven.nl/235/1DCA1ADD91ED4D4B95A990F364CEADC9

Een roerige periode inderdaad in de naoorlogse kleine protestantse gemeenschappen in de katholieke Brabantse omgeving. Het geld om dure pastorieën en dominees te onderhouden zal ze niet over de schoenen gelopen hebben. Dank voor de informatie die u hebt gedeeld.