De spoorbrug bij Cuijk (tussen Katwijk en Mook) is de langste van Brabant en Limburg (353 meter). Gebouwd tussen augustus 1879 en februari 1883 werd hij op 1 juni 1883 feestelijk in gebruik genomen.
Station van Cuijk, 1885
Klik voor de complete tekeningen
De brug telde zeven overspanningen: drie grote bruggen, ieder met een overspanning van 72,6 m boven het zomerbed van de Maas, drie aanbruggen, ieder met een overspanning van 32,1 m boven de uiterwaarde aan de linkeroever en één brug aan de rechteroever, gelijk aan de aanbruggen van de linkeroever. De onderbouw werd ingericht voor dubbelspoor.
De oude brug met het veer op de voorgrond
Er werd in 1881 zelfs een klein station aangelegd, dat er nog steeds is. De grotendeels enkelsporige Maaslijn staat ook wel bekend als 'Heilige Lijn'. Waar deze bijnaam vandaan komt, is niet duidelijk.
De brug kreeg het in de eerste helft van de twintigste eeuw bij hoog water op de Maas soms zwaar te verduren. Zowel in 1920 als in 1926 werd de spoordijk weggeslagen door het Maaswater. Maar ook menselijke activiteiten bedreigden de spoorbrug.
De verwoesting van mei 1940
Tijdens de Duitse invasie van mei 1940 werd rond Katwijk fel gevochten. Nederlandse troepen bliezen uiteindelijk de spoorbrug op. Het herstelplan zat als volgt in elkaar. Een onbeschadigd groot brugdeel boven het winterbed werd verplaatst naar het zomerbed. Twee onbeschadigd gebleven aanbruggen werden voor de andere opening boven het zomerbed gebruikt. Daarvoor werd een hulppijler in de rivier gebouwd. In de overblijvende openingen werden jukken geplaatst met kleine bruggen, afkomstig van de doorlaatbrug over de Beerse Maas. Vanaf oktober was de spoorlijn weer beschikbaar. In schema ziet dat er zo uit.
Het invaren van de Bailey-brug, 1945
Op 17 september 1944 moest de brug er opnieuw aan geloven. Terugtrekkende Duitse troepen namen geen risico en vernietigden de brug achter zich. De Canadese engineers zijn op 1 januari 1945 gestart met het bouwen van de Baileybrug (Walsh genaamd). Deze Bailybrug was circa 126 meter uitgevoerd als double singel en voor circa 264 meter als triple single. Deze Baileybrug werd op 26 februari 1945 geopend voor wegverkeer. Januari 1946 werd begonnen met de reconstructie van de spoorbrug. Daarvoor moest eerst de Baileybrug verwijderd worden. Voor de reconstructie werden de twee Callender-Hamilton (militaire vakwerkbruggen) ingezet die op 27 november 1946 werden ingevaren. In 1958 zijn de aanbruggen aan de Mookse zijde vervangen door een nieuwe vakwerkbrug. De twee Callender-Hamilton bruggen maken nu nog steeds deel uit van de spoorbrug Nijmegen – Venlo. Na een onderbreking van meer dan twee jaar was weer treinverkeer mogelijk tussen Venlo en Nijmegen.
De na-oorlogse brug, nog steeds met het veer op de voorgrond
In mei 1952 reed op dit traject de laatste stoomtrein. Omstreeks 1958 werden de kleine bruggen boven de uiterwaarde aan de kant van Nijmegen vervangen door één nieuwe vakwerkbrug met een overspanning van 74 meter. Sinds 1997 is de Maaslijn geschikt voor de exploitatie met sneltreinen.
Theo Verkerk stuurde deze scans door als verklaring voor de naam Heilige Lijn (met dank daarvoor!):
De noodbrug werd in 1945 gebouwd door de 23rd Field Company van de Royal Canadian Engineers.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 9 mei 2015 om 14:42
Bedankt Hein, voor het toevoegen van de juiste naam van de bouwers van de noodbrug.
Frans Janssen
zei op 20 september 2016 om 09:27
Zou de naam Heilige Lijn wellicht kunnen duiden op een verbinding richting Heilige Landstichting
Mariët Bruggeman
bhiczei op 20 september 2016 om 12:26
Bedankt Frans, voor je suggestie. Dat zou wel een hele mooie verklaring van deze naam zijn. Mocht iemand het zeker weten, dan horen we dat uiteraard graag !
Ik wil niet vervelend zijn maar een aantal details in dit verhaal zijn niet helemaal correct.
Bijvoorbeeld de datum. ‘Op 14 september 1944 moest de brug er opnieuw aan geloven’, dat is 3 dagen voordat Operatie Market Garden van start ging. Dit lijkt mij zeer onwaarschijnlijk, ik denk dat het 17 september 1944 moet zijn. En ‘Begin 1945 legden de geallieerden op de pijlers eerst een noodbrug (bestaande uit twee Baileybruggen, type Callender-Hamilton)’ klopt ook niet helemaal.
De Canadese engineers zijn op 1 januari 1945 gestart met het bouwen van de Baileybrug (Walsh genaamd). Deze Bailybrug was circa 126 meter uitgevoerd als double singel en voor circa 264 meter als triple single. Deze Baileybrug werd op 26 februari 1945 geopend voor wegverkeer. Januari 1946 werd begonnen met de reconstructie van de spoorbrug. Daarvoor moest eerst de Baileybrug verwijderd worden. Voor de reconstructie werden de twee Callender-Hamilton (militaire vakwerkbruggen) ingezet die op 27 november 1946 werden ingevaren. In 1958 zijn de aanbruggen aan de Mookse zijde vervangen door een nieuwe vakwerkbrug. De twee Callender-Hamilton bruggen maken nu nog steeds deel uit van de spoorbrug Nijmegen – Venlo.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 23 september 2016 om 12:23
Beste Hein,
daar zijn we alleen maar heel erg blij mee Hein; met aanvullingen, maar zeker ook met verbeteringen.
Ik heb daarom ook de datum van vernietiging van de brug gezet op 17 september, omdat dat inderdaad logischer is dan 14 september.
Ook de rest van je opmerkingen heb ik in het verhaal verwerkt.
Dus heel erg bedankt voor je reactie en mocht je nog meer informatie hebben, dan horen we dat uiteraard graag van je.
Hans Roelofs kwam toevallig op deze site!
zei op 24 maart 2017 om 10:27
De naam Heilige Lijn voor de spoorweg Venlo>Nijmegen komt van H.G. Hesselink. Deze spoorweghistoricus schreef in de 70er jaren een boek (met de gelijknamige titel: "Woefelend over de Heilige Lijn". Met daarin o.a. een beschrijving van een nachtelijke rit rond 1920/1930 met een stoomlocomotief (voor de kenners: een NS 4600) met daarachter 60 (!) beladen kolenwagens uit de Limburgse mijnen op weg naar het noorden of oosten van het land. Alle vervoer van kolen vanuit Limburg naar pakweg half Nederland ging over deze lijn! De locomotief, een viercylinder loc had kleine drijfwielen en reed langzaam: alleen de locomotief en enkele kolenbakken had remmen! Het gecombineerde geluid van wielen en afgewerkte stoom noemde hij "woefelen". De omgeving van Noord Limburg was toen nog nauwelijks bewoond: de spoorweg lag ver van de (dorps)kernen. De machinist was als een schipper naast God! Daarom was dit de Heilige Lijn!
Annemarie van Geloven
bhiczei op 24 maart 2017 om 14:28
Mocht iemand hier meer over weten, dan horen we het graag!
Rini de Groot
zei op 15 juli 2020 om 22:38
Was niet op de hoogte van deze bijdrage na op 16 mei 2020 live het invaren van de fietsers ingevaren brug stond een bezoek op het lijstje dat werd vandaag. Wacht nog even tot september voor de oversteek.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 17 juli 2020 om 12:34
We horen graag hoe de oversteek gegaan is Rini !
Albert
zei op 17 juli 2020 om 13:29
Deze brug wordt binnenkort geopend. Het rijwielpad is ook gereed, maar bevat nog enkele gevaarlijke kruisingen met het snelverkeer, die opgelost moeten worden.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 17 juli 2020 om 15:45
Dat klinkt alsof het uit eigen ervaring komt Albert, heb je daar misschien zelf gefietst?
Theo Verkerk
zei op 15 mei 2021 om 17:22
Wat Hans Roelofs beweert dat klopt niet. De naam komt niet van H.G. Hesselink. En de aanduiding “De machinist was als een schipper naast God” slaat helemaal nergens op.
In 1972 bracht uitgeverij Wyt een door N.J. van Wijck Jurriaanse geschreven boekje uit met de titel Stoomlocomotieven van de Nederlandse Spoorwegen.
In dat boek staat ook een stuk tekst waarin wordt verteld over een rit met een kolentrein van Susteren naar Nijmegen. In die tekst staan ook aanduidingen als “holy line”, “woefelde” en “heilige lijn”.
Later dat jaar, op 1 december 1972, werd in het dagblad Het Parool dit boekje uitgebreid besproken door Evert Werkman. Evert was klaarblijkelijk gefascineerd door enige woorden uit dat specifieke hoofdstuk en de titel van de boekbespreking was dan ook “Woefelend over de heilige lijn”.
H.G. Hesselink en N.J. van Wijck Jurriaanse waren zeer te spreken over die door Werkman gekozen titel. Toen zij enige jaren later een bundel verhalen bij uitgeverij Wyt uitbrachten noemden zij hun boek dan ook “Woefelend over de heilige lijn”. In dat boek, met herschreven en nieuw geschreven teksten, staat ook weer het verhaal over die rit met een kolentrein van Susteren naar Nijmegen.
Sinds de uitgave van dit boek zijn er mensen die menen dat de (noordelijke) Maaslijn werkelijk zo heet. Bij NS gebruiken medewerkers die aanduiding echter niet. In het Utrechts Archief, in de archieven van NS, komt die naam dan ook niet voor.
Marilou Nillesen
bhiczei op 18 mei 2021 om 10:28
Bedankt voor jouw visie op deze naam, Theo. Heel verhelderend!
Theo Verkerk
zei op 18 mei 2021 om 10:33
Hallo Marilou,
Het is niet mijn visie, het zijn de keiharde feiten.
Als je wilt dat ik je scans als bewijs stuur, dan geef maar aan naar welk e-mailadres.
Marilou Nillesen
bhiczei op 18 mei 2021 om 17:17
Hallo Theo, het was niet vervelend bedoeld hoor. Maar als je de scans mailt naar info@bhic.nl ovv Spoorbrug Cuijk, dan zet ik ze hier graag bij.
