Van oudsher kwam het drinkwater uit putten en bronnen. Vooral in de steden waren dat vaak bronnen van infectieziekten. Dat tyfus en cholera veroorzaakt werden door besmet water wist men niet, maar bij de cholera-epidemie van 1866 werd ontdekte dat de ziekte veel minder voorkwam waar schoon drinkwater beschikbaar was, dan waar dat niet het geval was.
Schoon drinkwater
Dit gaf de aanzet tot het aanleggen van waterleidingnetten. Om druk op de waterleiding te krijgen werden watertorens gebouwd. Een waterreservoir op hoogte zorgt dat het water onder een constante druk uit de kraan komt, óók als er plotseling veel kranen worden opengezet of wc’s doorgespoeld. Dat gebeurt bijvoorbeeld vaker in de pauze van belangrijke voetbalwedstrijden, of als de brandweer veel bluswater nodig heeft. Het water in het reservoir van de watertoren wordt op peil gehouden met pompen.
Het principe van de watertoren. 1 = pomp; 2 = reservoir; 3 = verbruikers. Bron: Wikimedia commons (publiek domein)
Watertorens in Brabant
De watertoren van Vlisco
In Brabant werd de eerste watertoren gebouwd in 1884, in Helmond voor textielbedrijf Vlisco. De eerste voor algemeen nut werd een jaar later in Den Bosch gebouwd, naar een ontwerp van de directeur Gemeentewerken. De grootste watertoren in Brabant, met een capaciteit van 1500 m3, is ook de jongste. Hij werd in 1970 gebouwd aan de Antoon Coolenlaan in Eindhoven. Hij bevat drie reservoirs van elk 500 m3. De hoogste watertoren in onze provincie staat in Tilburg: hij is maar liefst 50,5 meter hoog en werd gebouwd in 1897.
Een belangrijke architect van watertorens in Brabant was Hendrik Sangster (1892-1971). Hij heeft alleen al in onze provincie 13 watertorens op zijn naam staan.
Tweede Wereldoorlog
De grote hoogte van watertorens maakt ze tot markante elementen in het landschap. Tijdens de Tweede Wereldoorlog dienden ze vaak als herkenningspunt, soms ook als uitkijkpost. Dat leidde er in een aantal gevallen toe, dat de gebouwen werden verwoest. Niet allemaal werden ze herbouwd of vervangen na de oorlog.
Buiten gebruik
Tegenwoordig is de taak van watertorens in Nederland overgenomen door pompen. Veel watertorens zijn sindsdien afgebroken. Maar andere zijn blijven staan en hebben dan vaak een andere bestemming gekregen.
