Ten zuiden van het riviertje de Mark in de gemeente Etten-Leur ligt de Zwartenbergse polder, die kort na 1500 is ingedijkt. Bij de uitmonding van de Leurse Haven in de Mark ontstond het Zwartenbergs Veer om de rivier over te steken.
De suikerfabriek met daarvoor de draaibrug uit 1884. Situatie circa 1905
In 1869 verrees enkele honderden meters ten oosten van het veer de suikerfabriek van Sybrand Casparus Jan Heerma van Voss. Deze sociaal bewogen fabrieksdirecteur pleitte uit economische overwegingen voor het leggen van een brug bij zijn suikerfabriek. Uiteindelijk werd het een draaibrug die het veer overbodig maakte.
1939: achter de draaibrug is de nieuwe betonnen brug in aanbouw
In 1939 werd begonnen aan de bouw van een vaste brug over de Mark, die de draaibrug zou vervangen. In 1944 is deze vaste brug door het krijgsgeweld tijdens de bevrijding zwaar beschadigd. Na de oorlog, in 1946, is deze vaste oeververbinding weer hersteld.
Dat is nog steeds de huidige Zwartenbergse brug, bestaande uit een constructie van stalen liggers met een betonnen brugdek. Tijdens groot onderhoud in 2003 is het betonnen dek geheel vervangen en de stalen draagconstructie geconserveerd.
Herstelwerkzaamheden in 1946
Overigens was de draaibrug uit 1884 niet het enige project van Heerma van Voss: zo schonk hij de gemeenschap een post-, telegraaf- en telefoonkantoor, een tekenschool en een gaarkeuken voor de armen.
De suikerfabrikant stond ook mede aan de wieg van het oprichten van een waterleidingmaatschappij voor West-Brabant en maakte hij naam met het organiseren (en financieren) van de eerste vlucht met een vliegtuig in Nederland. Dat gebeurde op de hei van Etten in 1909.
Dit verhaal is aangepast op verzoek van de auteur op 11 april 2018. Red.
De opdrachtgever tot het bouwen van de draaibrug in 1884 was niet de gemeente Etten en Leur of Zevenbergen, maar Gedeputeerden Staten van Noord-Brabant. Ook werd tol geheven om deze draaiburg te kunnen passeren. Het was de bedoeling om een vaste burgverbinding aan te leggen. De meerkosten, welke een draaibrug met zich mee brachten, moest door particulieren worden gedragen. Dit werd vastgesteld op 1/9 deel van de totale kosten door Provinciale Staten. De gemeente Etten en Leur heeft zich garant gesteld voor dit deel in de kosten. De brug is niet door Heerma van Voss aan de gemeente geschonken.
Ton van den Wijngaart
zei op 7 februari 2019 om 16:17
Bij de draaibrug is destijds ook een brugwachterswoning geplaatst. Deze woning heeft niet erg lang bestaan aangezien het huis vervangen is door een moderner exemplaar. Helaas is deze bijzonder karakteristieke ook verdwenen. Na het opblazen van de vaste oeververbinding door de Duitsers is er een noodveer gelegd op exact dezelfde plaats waar destijds de draaibrug gelegen had. Dit noodveer heeft dienst gedaan tot 1949.
Marilou Nillesen
bhiczei op 7 februari 2019 om 20:45
Hartelijk dank voor deze waardevolle correcties en aanvullingen, Jan en Ton! Dat geeft een veel completer beeld, dank daarvoor.
tekenschool en een gaarkeuken voor de armen.
