Het uitkomen van deze inventaris vraagt om een toelichting. De verwerving en bewerking van de archieven van Zwart Front en Nationaal Front leidde tot contact met de geboren en getogen Amsterdammer Jan Baars, in die tijd woonachtig te Blaricum. Deze contacten hadden tot gevolg, dat de heer Baars aanbood zijn collectie archivalia, zijn bibliotheek en de verzameling voorwerpen, die op zijn politieke verleden betrekking hebben, aan het Rijksarchief in Noord-Brabant af te staan.
Ik heb deze schenking dankbaar aanvaard omdat dit archiefmateriaal het inzicht verbetert in een zeer belangrijke periode van onze geschiedenis. Dubbel waardevol is deze schenking door de schaarsheid aan documentatie uit de kringen van het verzet. Tijdens de bezetting was het immers levensgevaarlijk afspraken en handelingen schriftelijk vast te leggen. De inleiding op deze inventaris gaat in op de politieke loopbaan van de heer Baars, die via het fascisme, mede uit een grondige afkeer voor het anti-semitisme, in het verzet terecht kwam.
Dr. L.P.L. Pirenne, Rijksarchivaris in Noord Brabant, 1979
De Bezem volgde "De Vaderlander" op, het orgaan van het zieltogend Verbond van Actualisten. Dit verbond was in 1922 opgericht door Haighton en Sinclair als uitlaatklep voor ontevreden liberalen en volgelingen van de Leidse hoogleraar G.J.P.J. Bolland. Volgens Haighton was het Verbond van Actualisten de eerste rechts-radikale groepering in Nederland. *
De Bezem wilde een frisse anti-demokratische wind door politiek Nederland laten waaien en het parlementair speelplaatsje i.c. De Tweede Kamer der Staten Generaal eens goed schoonbezemen. *
Het succes van het anti-demokratisch blad De Bezem was voor Haighton, geldschieter en onruststoker bij uitstek, en voor Sinclair, de algemeen redacteur/secretaris en ideoloog, voldoende aanleiding tot oprichting op 15 december 1928 van een politieke vereniging "De Bezem". In de ontwerp-statuten stelt De Bezem zich tot doel om als rechtspersoon met wettige middelen de ontwikkeling van het fascisme in Nederland te bevorderen, zowel metterdaad, als in woord en geschrift. *
Door de medewerking van de bohémien Erich Wichman en de volkse propagandist Jan Baars, die een uitstekend redenaar was, hadden het blad en de beweging enig succes. De vereniging De Bezem had in Amsterdam, waar Jan Baars ná de dood van Wichman op 1 januari 1929 de leiding had overgenomen, de grootste weerklank. *
In de tweede jaargang (1929) van De Bezem nam Baars de column over van H. Schilthuizen en hekelde hij, speciaal toegespitst op Amsterdam, onder de titel "Brieven van Hein Boezeroen" de maatschappelijke toestanden. * Omdat Sinclair de Rochemont zich ergerde aan de toenemende populariteit van Jan Baars trad Baars in 1929 uit De Bezem. *
Echter niet voor lang. Op 7 maart 1930 ging De Bezemgroep uit elkaar. Baars en Haighton kregen De Bezem in handen, terwijl Sinclair de Rochemont met enige anderen een "Nood-Uitgave" van de Bezem verzorgden. * Nadat, ná de breuk met Sinclair, aanvankelijk de student A.J. de Vries als redacteur van De Bezem was opgetreden, werd op 20 juni 1930 Jan Baars de nieuwe redacteur en daarmee de feitelijk leider van De Bezem. *
In het nummer van 30 juli 1932 werden de heimelijke aktiviteiten van Haighton en de zijnen uit de doeken gedaan. Haighton werd uitgesloten en in De Fascist van 20 augustus 1932 werden de statuten afgedrukt van de ANFB. Het Italiaans model van het fascisme werd in de doelstelling van de ANFB als volgt verwoord:
b. de eerbied voor het Huis van Oranje aan te wakkeren;
c. de volksvertegenwoordiging zó te hervormen, dat slechts één grote corporatieve raad adviseert. Die raad is samengesteld uit vertegenwoordigers van de door werkgevers en werknemers in iedere bedrijfstak gevormde gilden, alsmede uit vertegenwoordigers uit de vrije beroepen. *
De ANFB maakte een korte periode van bloei mee zeker ook door de aktiviteiten van haar leider Jan Baars die op 28 september 1932 zijn 100ste redevoering van dat jaar hield. * Fascistische partijen houden echter van splitsingen en zo ontstond er in november 1932 weer een paleisrevolutie, ditmaal onder aanvoering van de eveneens bekende propagandist C.J. Knotsenburg, die de Rotterdamse vleugel aanvoerde. Nog in dezelfde maand werden de ontrouwen verwijderd. *
Een poging van Sinclair de Rochemont in december 1932 om alle fascistische groeperingen onder één noemer te brengen mislukte. * In De Fascist van 17 maart 1933 nam men onder de kop "Geen Jodenhetze" scherp stelling tegen het anti-semitisme in Duitsland. Baars stuurde in maart 1933 onderstaand telegram aan Hitler: "In Namen der Humaniteit ersuchen wir Eure Excellenz ergebenst keine Progroms gegen die Juden zu gestatten. Baars, Führer der Algem. Nederl. Fascisten Bond." * In mei 1933 werd een felle aanval geopend op Haighton in verband met diens anti-semitisme. *
In september 1933 gingen de ANFB onder leiding van Baars en de Nationale Unie onder leiding van Gerretson samenwerken in de zgn "Corporatieve Concentratie". Deze samenwerking was al enigszins totstandgekomen in de zomer van 1933 met het oog op de verkiezingen. Spoedig echter viel deze samenwerking weer uiteen. *
Een nieuwe scheuring in de gelederen deed Jan Baars besluiten om een nieuwe organisatie op te richten nl "De Nederlandsche Fascistische Beweging". Deze beweging had ook een eigen blad "De NFB (De Bezem)". Het verscheen onregelmatig van 20 juli 1934 - 13 oktober 1934. * Eind 1934 kunnen we beschouwen als het tijdstip waarop Baars zijn geloof in het fascisme begon te verliezen. Zijn rol werd in mei 1934 overgenomen door Arnold Meijer met zijn Zwart Front. *
Kenmerken
Het precieze jaar van openbaarheid kun je per inventarisnummer vinden.
Bij vragen kun je contact opnemen met het BHIC.