In deel 1 van dit verhaal maakten we kennis met de Strijpse pastoor Werners en zijn follies. Hij blijkt niet de enige te zijn met pseudo-historische bouwsels. En hoe verging het zijn follies?
De opruimingen in de zeventiger jaren
Makelaar Slaats wilde dat de muur in de pastoorstuin werd weggeruimd omdat die op omvallen stond. Er was niet goed gefundeerd en die folly zag hij, daar hij de tuin voor parkeerplaatsen wilde bezigen, niet zitten. Als die omviel ging er vast de wagen van een klant aan. En hij reed zelf geen volkswagentjes. Als die folly geen folly was, dan waren het restanten, zo zei Schuurmans ons, van het kerkje uit 1306, want hij kende die herleiding ook. Het had pas nog in het parochieblad gestaan, waarbij de auteur zich baseerde op de gegevens van Werners uit "Roomsch Leven". Dat was Heynen. Die gaf in 1987 daarover een gestencild of gecyclostyleerd boekje uit ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de Trudokerk.
De folly bij de Sint-Trudokerk (foto: Gerard Strijards)
Wat Werners daar schreef, klopte niet: dat kerkje heeft gelegen aan de overkant van de straat tegenover de pastorie, daar waar destijds een postkantoor stond. In 1987. Of dat er nu nog staat weet ik niet, het belendde toen aan de kapsalon van ene Lukken. De parochie wilde echter de pastorie verhuren aan een kredietwaardige wederpartij. Van Woezik heeft toen muur en folly verwijderd. De resten die hij met Schuurmans hield voor een transeptstuk van de oude Sint Trudokerk uit de middeleeuwen heeft hij met behulp van de scouting verplaatst naar een of andere schutting of afscheiding, aan de andere zijde waarvan een rolschaatsvereniging een betonbaan had liggen voor avondlijke oefening.
Of dat nog zo is, weet ik niet. Hij liet de folly, waarvan hij dacht dat het een echt stuk monument was voorzien van fundering, want het gold hier - nam het parochiebestuur aan - een belangrijk lieu de mémoire. Misschien was dat van gemeentewege subsidiabel, men sprong destijds in Eindhoven nogal raar met zijn monumenten om. Er werden wel meer oudere gebouwen afgebroken met de restanten waarvan elders vreemde "nieuwe" monumenten werden gecreëerd, daar kraaide geen haan naar. Toen niet, en ik vrees: nu nog niet.
Ik ben in 1980 in de archieven gedoken en kwam erachter dat dat middeleeuwse kerkje nooit had gelegen in de pastorietuin. Ik tekende de oude locatie op en maakte een overzichtskaart. Die vindt u in dat boekje. Over die Trudo-kerkgeschiedenis. Ik lichtte Schuurmans in en heb hem gezegd dat wat er gebeurd was niet had gemogen. Maar gebeurd was gebeurd. Niet die verplaatsing was wederrechtelijk, maar wel de aanmelding van het "monument" om subsidie te krijgen, want dat monument was stomweg tuinversiering en geen monument. Werners windt daar ook geen doekjes om. Ik heb, daar ik niet meer in Strijp woonde in 1982, toen mijn eerste studie naar die locatie compleet was, geen polshoogte meer genomen.
Verdere follies en chronisch lunatieken
Dat kon ook niet: pastorie en tuin waren verhuurd en er stond een flink hek omheen. En ik wilde geen locaalvredebreuk plegen. Later heeft zekere Gerard Bruggink uit de wijk "De Lievendaal" die aan de werkgroep "jongerendiensten" in de Maria Reginakerk verbonden was (hij drumde in de orkestjes) foto's genomen van dat geval. En mij gevraagd: is dat niet een restant van de middeleeuwse kerk waarover je publiceert in het parochieblad "Samen Een"? Ik heb hem geantwoord dat dat beslist niet zo was, maar verder geen inlichtingen verschaft, anders dan dat het hier een beoogde folly betrof. Ik heb het terrein sedert 1984 niet meer gezien. Maar Gerard vond het een mooi verhaal. En dat is het ook. Hij bleef het verspreiden, mede om indruk te maken. Heel begrijpelijk. Veel Strijpenaren leden toch wel onder het feit dat de gemeente Eindhoven alles wat historisch scheen te zijn maar weg deed breken. Maar hier was nu eens iets sacrosancts. Dat ook nog de dans was ontsprongen.
Ik leerde in het klooster pater Dr Albericus de Meijer kennen, een historicus van faam. Hij vertelde mij monkelend regelmatig dat HIJ met enige gymnasiasten van het Augustinianum in 1932-1936 de "pandgangresten" had gemetseld van een beweerde kruisgang die in de vijftiende eeuw het klooster Mariënhage westwaarts had afgesloten en verbonden met de westfaÒ«ade van de voormalige kloosterkerk. Een namaak-ruïne, een folly. Afgekeken van de Anglicanen. Hij vertelde mij dat hij wel vaker dergelijke follies projecteerde en uitvoerde in kloostertuinen omdat hij geobsedeerd was door de middeleeuwse betekenis van de katholieke kerk voor het openbare leven in het voormalig Brabant en het bisdom Luik. Hij kende de Strijpse folly wel. Een prachtwerk. Hij had er nog lol in. Die Strijper pastoor, die kon er wat van. Albericus legde zich toe op andere religieuze objecten. Er waren er altijd die er intrapten, op zoek naar transcendentie in dit zo tegenvallend aardse bestaan. Daar bewees men de mensheid een dienst mee. Een nobele gedachte. Menslievend. Versteende charitas.
Zijn specialiteit waren grotto's waar heiligen in gewoond zouden hebben of waarin Maria verschenen was. Pastoors vonden dat prachtig, want de behoefte aan mystiek was in het interbellum, dat nogal gedesoriënteerd was met betrekking tot de grondslagen van de samenleving, groot. Ik vond daarover wel wat in bladen als "De Gemeenschap" en "Roeping", die deze morele misère ook toelichten. De beroemde katholieke emancipator Anton van Duinkerken (Prof Dr W. Asselbergs) vond dat geweldig, al was hij te beroerd om mee te metselen, hij was daar trouwens te hoog en te geleerd voor. De Meijer was niet kitscherig. De pastoors waren dat wel. De Meijer publiceerde over de Eindhovense kloosterbouw ook in boekjes van de Heemkundige Kring Eindhoven onder leiding van de bekwame heemkundigen Renders en Kakebeeke.
Leopold als filmisch genie
Pater Leopold Verhagen introduceert de koorzangertjes van het Heilig Hartkoor verbonden aan de paterskerk te Eindhoven bij een kerstviering van Jansen De Wit in Schijndel (bron: BHIC fotonummer 1906-000736)
De muur is wat verfraaid door gymnasiasten ná de Tweede Wereldoorlog. Het kan zijn dat die meer bogen hebben aangebracht, maar er zat al wat boogwerk in de wrochtsels van De Meijer en zijn schavuiten. Ik dacht meer dat ze het metselwerk wat "middeleeuwser maakten", maar ik heb niet dóórgevraagd. Ik sluit uit dat Verhagen daarin de hand zou hebben gehad. Ik nam waar dat Leopold, nadat hij frequent op de KRO-avonden de dagsluitingen was gaan presenteren en daardoor een BN-er avant-la-lettre was geworden, geplogen filmsterallures begon te krijgen mét de dienovereenkomstige capsones. Hij ontving graag cameraploegen.
Hij ging dan in de folly zitten in een van de gothische rondboognissen, bij ondergaande zon. Dan kwam de prachtige witte haardos van de pater zo glanzend uit, wanneer men hem filmde tegen de achtergrond van het expanderende Eindhoven met zijn steeds hoger wordende hotels. Pater sprak dan, met diepe blik, iets verhevens over Jesus en ook God de Vader, die tenslotte ook niet van gisteren was net als de pandgang waarin ZijnEerwaarde nu gezeten was. Dat kwam mooi over op de buis. Een heilsboodschap. Wat deze muur nu precies beduidde, daar had Leopold geen flauwe notie van. Daar stond hij onstoffelijk boven. Als drager van het Evangelie en als filmster.
En Humphrey Bogart metselde óók geen muurtjes, dacht ik. Toen Leopold met veel ruzie bij de KRO was buiten gewerkt legde hij zich wel toe op de pose van "Simpele Fons" of "Don Camillo (in Rusland)" ter compensatie en het kan zijn dat hij de Eindhovense stadsarcheoloog Nico Arts ooit heeft gezegd dat hij die muur metselde of daarin een werkzaam aandeel had. Dan ben ik zo vrij om daaraan geen geloof te hechten. Ik spiegelde mij aan de verbolgenheid van menige pater, toen Verhagen de prior had meegedeeld dat hij een "autootje" wilde hebben voor zijn missionaire werk via radio en televisie. Dat was Victor Camps, een goeierd. Die stond dat toe. Verhagen kwam toen aanzetten met een benzine slurpende Amerikaan met vinvoering. Gelukkig reed hij het ding in puin terugkomend van een crematiedienst in Heeze. God straft op ongedachte wijze wanneer men niet acht op dag en uur. En dat is géén invented history.
