Alle reden dus om de vermeldingen eens op een rijtje te zetten en de locatie van Heijentongeren vast te stellen.
Vermeldingen in Bossche bronnen
In 1473/4 en 1474/5 wordt Kathelijn Willem Wijcs dochter van Heijentongeren (van = afkomstig uit) genoemd als lid van de Bossche Lieve Vrouwebroederschap:
In 1497/8 en 1500/1501 vermelden de rekeningboeken ook een bakker Henrick Otten, wiens echtgenote in Heijentongeren is overleden.
En zo komt de naam Heijentongeren nog af en toe voor in de Bossche archieven: Willemken Lamberts van Heijentongeren (1506/7); dat cloester tot Heijentongeren (belastinglijsten begin zestiende eeuw); kleermaker Reijner Reijnersen van Heijtongeren inden lande van Luijck (in 1558 poorter van Den Bosch geworden, in 1568 door de Raad van Beroerten verbannen voor zijn aandeel in in de Beeldenstorm); Jan Claess van Heijentongeren (1566); Meriken Art van Heijtongeren (1568); Gerit Moermans van Heijentongeren (1573); Peter Reijners van Heijntongeren (1577).
Vermeldingen in Kempenland
Ook in het kwartier van Kempenland komen we de naam zo nu en dan tegen. Zo trad Maria de Roij, in 1661 in Best geboren, in bij de grauwzusters te Heijntongeren. In 1699 woonde ene Lisbeth Corporaans van Heintonge[re]n in Eindhoven.
Nog in 1798 treffen we Magdalena Nijs, afkomstig uit Rutte bij Heijtongeren, in Knegsel. En in volksverhalen uit Acht, Bladel, Vessem en Veldhoven komen de paters van Hei-Tongeren voor als experts in het bestrijden van hekserij en andere bovennatuurlijke zaken. Die paters woonden in België, zegt het ene verhaal, een ander verhaal vermeldt dat het meer dan een halve dag lopen was om hun klooster te bereiken.
Vermeldingen elders
Ook in de Antwerpse schepenprotocollen uit de vijftiende eeuw komt Heijentongeren diverse malen voor: Reyneren van Heydentongeren / Heidentongeren / Heydentongen / Heytongheren; Sint Agneeten godhuys bynnen Heydentongen / Heydertongheren; nonnen tot Heydentongers.
Van de slag bij Othée, in 1408 enkele kilometers ten zuiden van Tongeren in Belgisch-Limburg uitgevochten, melden bronnen uit Ieper en Brugge als locatie: nabij Eedintonghen / Hedintongher / Heyntonghere.
Heijentongeren = Tongeren in Belgisch-Limburg
Alles wijst er op dat Heijentongeren een andere aanduiding voor de stad Tongeren in Belgisch-Limburg is. Laten we de vermeldingen nog eens nagaan.
Rutten is een dorpje vlakbij die stad. Tongeren lag inderdaad in het land van Luik.
Het Agnetenklooster van de Tertiarissen (=grauwzusters) was er gevestigd. En de paters van Hei-Tongeren zullen ongetwijfeld Tongerense Minderbroeders zijn geweest.
De afstand tussen Vessem en Tongeren is hemelsbreed zo’n 75 kilometer: om dat in een halve dag af te leggen moet je flink doorstappen.
Dezelfde identificatie vinden we al in 1964 in het tijdschrift Biekorf. In 1983 kwam Jan van Herwaarden in het Rotterdams Jaarboekje tot dezelfde conclusie. En wat betekent dan dat voorvoegsel Heijen? Dat is een verbastering van heiden (heidens), hier in de zin van voor-christelijk: met zijn Romeinse verleden afficheert Tongeren zich tot op de dag van vandaag als oudste stad van België.
Opvallend is dat men in Tongeren zelf deze alternatieve naam voor de eigen stad - voor zover na te gaan - niet gebruikte. Dat men verder weg, zoals in de Meierij van ’s-Hertogenbosch, wél een precisering aan de plaatsnaam Tongeren toevoegde, is alleszins begrijpelijk. Tongeren komt hier immers ook lokaal voor: het is de naam van een van de herdgangen van Boxtel en ook Tongelre bij Eindhoven werd veelvuldig als Tongeren aangeduid. Wilde men duidelijk maken uit de oude stad Tongeren in de Haspengouw te komen, dan was een precisering als Heijentongeren dus zeker geen overbodige luxe.
