Met het project Queer Brabant willen we een brug slaan naar de queergemeenschap van Brabant, waarvan de stem nog maar nauwelijks in ons archief of op onze website te horen is. Door het afnemen van interviews, en het verzamelen van verhalen, foto's, documentatie en andere historische bronnen op onze themapagina, willen we hier als werkgroep verandering in brengen. Wil je met ons meedenken of iets bijdragen? Dan komen we graag met je in contact.
Ook ons Brabant
De term ‘queer’ wordt gebruikt voor iedereen die niet heteroseksueel en/of cisgender is (mensen die zich prettig voelen bij het geslacht dat ze bij geboorte hebben gekregen). Een andere vaak gebruikte term om hen aan te duiden is 'LHBTIQ+' (lesbisch, homo, biseksueel, transgender, intersekse, queer, met de + als verwijzing naar alle andere manieren waarop mensen zichzelf kunnen identificeren).
Vandaag de dag kunnen queers op steeds meer plekken in de wereld openlijk zichzelf zijn, maar daarvoor is hard gestreden. En die strijd is ook nog lang niet voorbij. Ook in Nederland werd seksueel contact met iemand van hetzelfde geslacht ooit gezien als een van de grootste zonden die je kon begaan. Queers werden zwaar bestraft, dan wel doodgezwegen. En ook in ons land hebben zij nog steeds te kampen met discriminatie en geweld.
Aandacht voor de LHBTIQ+-geschiedenis van Brabant past bij het meerstemmigheidsbeleid van het BHIC, dat zich richt op onze collectie en dienstverlening. Dit betekent, dat groepen die onzichtbaar zijn in archieven (en daardoor ook in de geschiedschrijving), actief naar voren worden gebracht. Mensen, die op wat voor manier ook onzichtbaar zijn in onze collectie en op wie onze dienstverlening nog niet goed aansluit. Mensen, die zichzelf als individu noch groep op een goede manier gerepresenteerd zien in ons archief.
Presentatie Maxime van Loenhout tijdens het Erfgoedcafé op het BHIC (2023)
Oral History: jouw verhaal
Op de themapagina Queer Brabant verzamelen we verhalen vanuit en over de Brabantse queergemeenschap. We zoeken mensen die in de periode vóór 1990/2000 deel uitmaakten van de queergemeenschap in Brabant en bijvoorbeeld actief waren in de emancipatie- en actiebeweging. Omdat het hier allemaal draait om de eigen stem van Brabantse queers, zijn op deze themapagina veel verhalen te vinden die zijn gebaseerd op een interview. Door interviews af te nemen hebben we een begin gemaakt met het vastleggen en voor latere generaties bewaren van persoonlijke levensverhalen. Terugkerende thema's in die verhalen zijn de beleving van een coming-out (of het uitblijven daarvan); hoe mensen hun genderidentiteit en -expressie en hun seksualiteit hebben ontdekt; hoe daarop werd gereageerd; hun zoektocht naar herkenning en de ruimte om zichzelf te kunnen zijn.
Zoals het verhaal van Martin (nu ook lid van de werkgroep Queer Brabant), die in de jaren zeventig als student in Tilburg zijn coming-out beleefde en daar de Werkgroep Homofilie mede oprichtte (later een COC-afdeling geworden). Als voorlichter over homoseksualiteit op scholen kreeg hij van leerlingen en docenten vaak dezelfde reactie: ze waren verbaasd dat hij zo’n gewone jongen was. Het beeld dat mensen hadden in die tijd (en soms nu nog) is dat alle homomannen zich heel vrouwelijk gedragen. De meest gestelde vraag van leerlingen ging natuurlijk over hoe je ‘het’ aan je ouders kunt vertellen. Zelf kwam hij in 1977 voor zijn ouders uit de kast.
Of het verhaal van Willy, die in Oss een Werkgroep Homoseksualiteit (later COC) begon. Hij beleefde zijn coming-out pas op late leeftijd: 'Als je jezelf een dienst wil bewijzen, moet je, als je homoseksuele gevoelens hebt, zo snel mogelijk uit de kast komen. Ik denk dat iedereen die stap moet maken en hoe jonger je de stap neemt, hoe meer je er nog mee kunt doen. Ik was pas een oudere jongere toen ik uit de kast kwam en ik heb daar soms wel spijt van.'
Voor sommigen is die coming-out er nooit van gekomen. Thomas, 78 jaar, vertelt: 'Ik ben homo en in de kast gebleven’. Nu ik mijn leven voor het grootste deel heb geleefd, heb ik de behoefte om mijn vrouw en kinderen uitgebreid te vertellen wat het in de kast blijven voor mij betekend heeft en nog betekent. (…) Ik weet dat het leven dat ik nu leef, een second-best leven is.'
Weer andere verhalen gaan over het korte bestaan van het Lesbies Archief in Den Bosch, en over de ‘stille revolutie’ van lesbische vrouwen binnen de vrouwenbeweging in de jaren zeventig en tachtig. 'Een bekende leus uit die tijd was: "Een vrouw zonder man is als een vis zonder fiets." Het laat vooral zien dat vrouwen mannen helemaal niet nodig hebben, volledig zelfstandig kunnen leven. Maar dat was vaak wat veel om te verwerken voor heteromannen en traditionele vrouwen', vertelt Nel.
Naast het publiceren van verhalen, betekent meerstemmigheid voor ons ook de acquisitie van collecties die 'onze' overheidsarchieven vanuit andere perspectieven aanvullen, in zekere zin verbeteren, maar hoe dan ook verrijken. Daarbij kunnen we bestaande archieven en collecties niet ongemoeid laten; beschrijvingen zullen moeten worden gecontroleerd op kwetsende of verhullende terminologie. Er zullen onderzoekshulpen moeten worden ontwikkeld. 'Queering the collection', is wat er kortom te doen staat.
Ook vind je op onze themapagina de queer online zoekwijzer, geschreven door de inmiddels afgestudeerde masterstudenten Maxime van Loenhout (Universiteit Utrecht) en Roxanne Lokin (Uppsala University). Hiermee kunnen geïnteresseerden onderzoek doen naar de queer geschiedenis van Brabant. In de queer zoekwijzer wordt uitgelegd hoe je onderzoek kunt doen naar LHBTIQ+-geschiedenis van Brabant; in welke archieven je kunt zoeken, wat voor begrippen je kunt hanteren en wat allemaal handig is om te weten vóór je begint met onderzoeken.
Met de zoekwijzer willen we bijdragen aan een meer inclusief archief, door een betere zichtbaarheid en toegankelijkheid van voorheen onzichtbare mensen en bronnen. Ook hebben Maxime en Roxanne, in hun zoektocht naar te interviewen queer personen, een belangrijke bijdrage geleverd aan de groei van ons netwerk. Daar moeten we het van hebben. En we hebben er meerdere contacten aan overgehouden, die met net zo'n enthousiasme aan het project besluiten mee te gaan werken.
De zoekwijzer is geen statisch document maar is voortdurend in ontwikkeling. Zo willen we een steunpunt worden voor scholieren, studenten, wetenschappers en alle andere geïnteresseerden, die zélf met het thema aan de slag willen. Wat heel mooi zou zijn, want de LHBTIQ+-geschiedenis van Brabant is nog enorm onderbelicht.
Het project ‘Queer Brabant’ staat nog in de kinderschoenen. We willen de komende tijd verder gaan groeien en alle aanvullingen zijn daarom van harte welkom. We zoeken mensen en instanties die willen meedenken en adviseren. De onderzoekers die nu om problemen heen moeten werken. De mensen die er in hun persoonlijk leven door worden geraakt. De specialisten die ervaringen hebben met de kwestie van diversiteit en inclusiviteit in het archiefwezen en in de geschiedschrijving.
Ben je iemand of ken je mensen die zouden willen vertellen over hun ervaringen als homo, lesbienne, biseksueel, intersekse persoon, transgender of queer in de Brabantse gay scene? Of heb je toegang tot interessant materiaal? We horen heel graag van je! Samen bouwen we zo aan een Brabantse geschiedenis niet alleen door de ogen van de overheid, maar ook met andere ogen; vanuit andere perspectieven.
Bijeenkomst op het BHIC in 2023 over 'het 'queeren' van onze collectie. Maxime en Roxanne presenteren de queer online zoekwijzer. Aan tafel collega's van het Regionaal Archief Tilburg, Stadsarchief Breda, IHLIA (LHBTI Heritage), het BHIC, en leden van de Queer Brabant werkgroep Luc Brants (onderzoeker LHBTIQ+-geschiedenis) en Martin Luttikholt.
Help mee en laat je stem horen
We nodigen iedereen uit om het platform Queer Brabant mee op te bouwen. Of je nu die ene gouden tip hebt, of voor langere tijd met onze club wil meedoen, het maakt niet uit. Zou je dat wel willen, of heb je nog twijfels, neem dan even contact met ons op. Bel, mail, app, of kom op de koffie. Kun je meteen een kijkje nemen achter de schermen van dit project. We vinden het heel leuk om wat meer van ons werk te laten zien!
Stuur voor ideeën, tips, of vragen gerust een mail naar ons: info@bhic.nl o.v.v. Queer Brabant
