In 1157 wordt in de archieven voor het eerst een molen aan de Molenbeek genoemd, in een beschrijving van eigendommen van de abdij van Tongerlo. Hiermee is mogelijk echter de watermolen in Essen (België) bedoeld. De molen onder Hulsdonk bij Roosendaal, in de huidige wijk Kroeven, zou dan iets later zijn gebouwd. Maar het was in elk geval één van de oudste in Brabant.
Het molenrecht was in het bezit van de Heren van Lodewijcke. In een akte uit 1279 is sprake van de molen, die dan eigendom is van het klooster St. Catharinadal. In de loop van zijn bestaan functioneerde de watermolen als graan-, olie- en schorsmolen. Sinds de 18e eeuw werd hij alleen nog gebruikt voor het malen van graan. Toen in 1832 het kadaster werd ingevoerd was de molen in bezit van de weduwe C. Timmermans.
De watermolen in 1940
Rond 1835 werd hij verkocht aan L.J. Schoonheijt, klerk te Roosendaal, maar al snel kwam hij in handen van achtereenvolgens Maria Isabella van der Stege de Rousval en Philippe Maria Henri graaf van der Stege de Putte, beiden uit Brussel. Vanaf ongeveer 1850 was L.J. Schoonheijt eigenaar van de watermolen, die hem in de jaren ’80 van de 19e eeuw verkocht aan Aloysius Kemps.
De watermolen had een stenen huis en een rad van zes meter doorsnee. Stroomopwaarts van de molen kon de molenaar het water opstuwen in een waterbekken, om ook bij lagere waterstanden de aandrijving te garanderen. Nadat eigenaar J.J. Kemps in 1933 was overgestapt op aandrijving met een motor werd het rad verwijderd. Een jaar later verkocht hij de molen aan J.B. Loos.
De watermolen in 1940
De molen werd zwaar beschadigd in 1944, toen de naastgelegen brug werd opgeblazen. De maalderij bleef op het perceel gevestigd, maar de laatste resten van de molen waren begin jaren ‘60 verdwenen.
Aanvulling 20-09-2017
door Rob van der Heijden
Mijn opa, Jan Kemps, was molenaar/eigenaar van een watermolen in combinatie met een stoommachine. Deze had hij overgenomen van zijn vader. Naderhand werd de molen aangedreven door een dieselmotor en toen er elektriciteit kwam, werd dat een elektromotor.
De watermolen in de jaren twintig (coll. R. v.d. Heijden)
Mijn grootvader is geboren in Roosendaal op 24 oktober 1895 en aldaar overleden op 17 maart 1970. Mijn moeder was één van hun zes kinderen.
Ik heb nog twee foto's van de watermolen. Op de eerste foto staat links het woonhuis (Watermolenstraat 9 destijds, nu heet dat Watermolenberg) met daarop opa en mijn moeder (in de twintiger jaren). Op de tweede het waterrad tijdens de sloop daarvan (in de dertiger jaren).
De watermolen in de jaren dertig (coll. R. v.d. Heijden)
In het tijdschrift ‘Heemkundekring Roosendaal en Nispen’, uitgave februari 1981, nr 2, staat een artikel over de ‘Molens van Roosendaal en Nispen’.
Ook de watermolen wordt daarin uitgebreid beschreven.
Mijn voorouder Bernardus Mertens, gehuwd met Anna van Aert, was in 1775 mede-eigenaar van de molen, tot zijn overlijden in 1784. Daarna zette zijn weduwe, hertrouwd met Cornelis Timmermans, het werk voort met haar kinderen en kleinkinderen Mertens, tot haar overlijden in 1831.
Haar aanbehuwde kleinzoon, Louis Joseph Schoonheyt, de latere burgemeester van Roosendaal, heeft de molen vanaf 1834 nog lang in (familie)bezit gehad.
Peter Visser
zei op 24 februari 2018 om 12:45
Maryke Snels, ben je familie van Snels uit Dongen. Snels van de Posthoorn?
Marilou Nillesen
bhiczei op 26 februari 2018 om 09:56
Hallo Peter, het is alweer even geleden dat Maryke hierop heeft gereageerd. Ik stuur haar - achter de schermen - een mailtje om haar attent te maken op je vraag. Hopelijk komt snel antwoord op!
Maryke Snels
zei op 26 februari 2018 om 10:38
Ja Peter, mijn grootouders waren eigenaar van de Posthoorn.
Peter Visser
zei op 26 februari 2018 om 10:50
Maryke, ik maar een boek over Dongense cafés. En heb enkele vragen over je opa.
Kun ik hierover contact met me opnemen. petervisser416@gmail.com
Donna van Wely
zei op 29 oktober 2023 om 16:45
Ik heb tussen de foto collectie van mi opa - amateur fotograaf Aucien van Wely - er eentje gevonden van 1902. Is er interesse in een digitale kopie?
Marilou Nillesen
bhiczei op 30 oktober 2023 om 14:19
Zeker wel, Donna! Zou je die willen mailen naar info@bhic.nl ovv Roosendaalse watermolen? Dan plaats ik hem hier graag bij.
Marilou Nillesen
bhiczei op 31 oktober 2023 om 10:19
Met dank aan de snelle reactie van Donna; de foto is inmiddels toegevoegd aan het verhaal.
Het molenrecht was in het bezit van de Heren van Lodewijcke. In een akte uit 1279 is sprake van de molen, die dan eigendom is van het klooster St. Catharinadal. In de loop van zijn bestaan functioneerde de watermolen als graan-, olie- en schorsmolen. Sinds de 18e eeuw werd hij alleen nog gebruikt voor het malen van graan. Toen in 1832 het kadaster werd ingevoerd was de molen in bezit van de weduwe C. Timmermans.
