Mijn Studiezaal (inloggen)
7609
Dorpsbestuur Heeswijk, 1600 - 1810
Inleiding
Historisch overzicht
7609 Dorpsbestuur Heeswijk, 1600 - 1810
Inleiding
Historisch overzicht
Geschiedenis
Heeswijk, oudtijds geschreven Heswick, Hesewich, Haeswijcke, Hesewijck en gedurende de XVIe eeuw meestal Heeswijck heet, aldus Schutjes, in de wandeling Hesik en geeft zijn naamsoorsprong gemakkelijk te kennen in de worden hees of weide en wijk of dorp bij de daar kronkelende Aa.
Heeswijk, oudtijds geschreven Heswick, Hesewich, Haeswijcke, Hesewijck en gedurende de XVIe eeuw meestal Heeswijck heet, aldus Schutjes, in de wandeling Hesik en geeft zijn naamsoorsprong gemakkelijk te kennen in de worden hees of weide en wijk of dorp bij de daar kronkelende Aa.
In 1196 horen we 't eerst van Heeswijk als Almericus, die Heer van Heeswijk wordt genoemd, zijn vrij goed geeft aan de Heer van Cuyk en deze het weer geeft aan de Hertog van Brabant; van wie Almericus het in leen ontvangt. Het was dus een leengoed van de Hertog van Brabant.
De heerlijkheid is vervolgens in het bezit geweest van de graven van Megen en de adellijke geslachten van Benthem, van der Aa, van der Leek, Vertaing, van Berghen, de graven van Oost-Friesland, het grafelijk huis van 't Serclaes de Tilly, de familie van Asperen en van Jaoob van der Hoeven. In 1834 heeft de laatste Heer van Heeswijk en Dinther, Cornelis Speelman zijn goed verkocht aan de gouverneur van Noord-Brabant André Jean Louis Baron van don Bogaerde van ter Brugge. * Al deze Heren van Heeswijk woonden op het kasteel en waren tevens in het bezit van de heerlijkheid Dinther. Tot de goederen van de Heer behoorden twee molens, een watermolen te Middelrooij en een windmolen te Schijndel "metter hoeve te Veerdonc". Dit blijkt uit de staat, die opgemaakt is, toen Cornelio de heerlijkheid in 1555 verkocht aan Jan graaf van Oost-Friesland. *
Het kasteel van Heeswijk, dat tot één van de oudste van de Meijerij van 's-Hertogenbosch gerekend kan worden is omstreeks 1100 gesticht. Het heeft in de 17e en 18e eeuw van het oorlogsweid niets te lijden gehad. Wel hadden Frederik Hendrik, die het In 1629 bezette en Lodewijk XIV, die er verbleef bij zijn aanval op de republiek In 1672, hier hun hoofdkwartier.
Ook wordt gezegd, dat de bespreking over de preliminaire voorwaarden van de Utrechtse vrede tussen de keizer van Oostenrijk en de koning van Frankrijk tijdens de Spaanse-successie-oorlog hier een aanvang hebben genomen. 30 augustus 1794 vestigde de Engelse Luitenant-Generaal Abercombre hier zijn hoofdkwartier en op 26 september 1794 Pichegru.
Het kasteel is door Baron van den Bogaerde vergroot en ingericht tot museum. Zijn antiquiteitenverzameling was wereldberoemd.
De abdij van de Norbertijner koorheren, in 1134 gesticht te Berne in het land van Heusden, kreeg in de 12e eeuw van de Heer van Heeswijk en Dinther gronden gelegen op de grens van deze heerlijkheden. Hier ontstond een bloeiende abdij. Tijdens de godsdiensttroebel zijn de monniken verjaagd, maar door de gunst van de Staten-Generaal, mochten de Norbertijnen hun goed, 't Speelhuis genaamd, in vruchtgebruik houden. Na 1853 kon op het Speelhuis of slotje te Heeswijk het abdijleven worden hervat (1857), in de eerste tijd met steun van de abdij van Tongerloo. * Deze had vooral betekenis op het godsdienstige leven in dit dorp tijdens de tachtigjarige oorlog.
Bestuur en huishouding
De gemeente Heeswijk wordt ten noorden begrensd door Berlicum en Middelrode, ten oosten door Dinther, ten zuiden door Schijndel, ten westen door Berlicum en Middelrode.
De gemeente Heeswijk wordt ten noorden begrensd door Berlicum en Middelrode, ten oosten door Dinther, ten zuiden door Schijndel, ten westen door Berlicum en Middelrode.
De grootte bedroeg in 1844, 1531 bunder, * thans 1530 ha. Het dorp telde toen 950 inwoners. Per 1 januari 1959 bedraagt het aantal inwoners 2375. De meerderheid van de bevolking is R.K. en het voornaamste middel van bestaan is de landbouw. Deze gemeente bevat het dorp Heeswijk, benevens de gehuchten Rucphen en een gedeelte van het dorp Kaathoven.
Heeswijk behoort sedert de Middeleeuwen tot het kwartier Maasland van de Meijerij van 's-Hertogenbosch.
Het is een hoge heerlijkheid d.w.z. dat de Heer ook het halsrecht had.
De schepenbank ven Heeswijk schijnt met die van Dinther oudtijds een gemeenschappelijke secretaris gehad te hebben. Althans dit was het geval op het einde der 18e eeuw. Ook uit het archief blijkt dat de secretaris van Heeswijk tevens deze functie uitoefende in Dinther, (inventaris nr. 21.)
Het is een hoge heerlijkheid d.w.z. dat de Heer ook het halsrecht had.
De schepenbank ven Heeswijk schijnt met die van Dinther oudtijds een gemeenschappelijke secretaris gehad te hebben. Althans dit was het geval op het einde der 18e eeuw. Ook uit het archief blijkt dat de secretaris van Heeswijk tevens deze functie uitoefende in Dinther, (inventaris nr. 21.)
Het bestuur werd uitgeoefend door een drossaard en 7 schepenen, door de Heer aangesteld. Zij vormden de schepenbank en voerden ook het dagelijks bestuur. In burgerlijke zaken kon van dit gerecht in beroep gegaan worden bij de Hoofdbank te 's-Hertogenbosch. Dit college werd ter zijde gestaan door twee burgemeesters en een gezworen klerk, door de Heer benoemd uit een voordracht van de drossaard; dit blijkt uit een overzicht van de samenstelling van het bestuur (inventaris nr. 12.) De burgemeesters waren belast met het invorderen van de dorpsbelastingen.
Als ambtenaren bij het gerecht waren nog aangesteld, de vorster, de secrataris en een gezworen klerk. De vorster had o.a. tot taak het aanmanen van de schuldenaren der heerlijkheid.
De secretaris was de voornaamste administratieve ambtenaar, die de vergadering van drossaard en schepenen bijwoonde en notuleerde. Uit de resolutieboeken (inventaris nr. 1 en 2.) blijkt, dat deze taak ook opgedragen was aan de gezworen klerk.
Deze trad dus op als waarnemend secretaris. Verder werden nog door de Keer benoemd de armmeesters en de kerkmeesters voor het beheer der kerkelijke goederen.
Het archief
Aanwijzingen voor de gebruiker
216 beschreven archiefstukken
1 gedigitaliseerd
totaal 2 bestanden
Inventaris
216 beschreven archiefstukken
1 gedigitaliseerd
totaal 2 bestanden
Kenmerken
Datering:
1600-1810
Vindplaats origineel:
BHIC 's-Hertogenbosch
Categorie:
216 beschreven archiefstukken
1 gedigitaliseerd
totaal 2 bestanden