Mijn Studiezaal (inloggen)
1562
Woordenboek Brabantse Dialecten, Katholieke Universiteit Nijmegen 1960-2005
Inleiding
Dit archief bevat de bronnen van het koepelproject 'Woordenboek van de Brabantse Dialecten' dat een aanvang nam in 1960 op initiatief van prof. dr. A.A. Weijnen. Het woordenboek zelf is in 33 afleveringen gepubliceerd tussen 1967 en 2005 en beschrijft de agrarische woordenschat, de vaktalen en de algemene woordenschat van de dialecten in de provincies Noord-Brabant, Antwerpen en Vlaams-Brabant. De redactie zetelde in de Nijmeegse Centrale voor Dialect- en Naamkunde (NCDN), die opgegaan is in de afdeling Algemene Taalwetenschap en Dialectologie, tegenwoordig weer opgenomen in de afdeling Taalwetenschap.
Het leeuwendeel van de bronnen bestaat uit ingevulde vragenlijsten van de Nijmeegse enquête, die speciaal voor dit project werd afgenomen. Naast de in druk verschenen genummerde lijsten (1-113) werd ook nog een aantal gestencilde vragenlijsten uitgegeven die van een letter zijn voorzien, lijst A, B enz. Vragenlijsten m.b.t. de algemene woordenschat zoals lijst 1 werden in vrijwel ieder Brabants dialect ingevuld, maar bij meer specifieke onderwerpen (zoals de vaktaal van de diamantbewerker) zijn er veel minder ingevulde vragenlijsten. In deze materiaalverzameling kunt u zoeken op plaatscode (er is een register op plaatscodes beschikbaar) en op begrip oftewel woordbetekenis (ook hiervan is een register beschikbaar).
Daarnaast verzamelde de redactie informatie over de verschillende Brabantse dialecten in de vorm van knipsels, ingezonden woordenlijsten en dialectbeschrijvingen e.d. en beheerde zij het materiaal dat in voorgaande decennia door wetenschappelijk onderzoek was vastgelegd. Zo bevinden zich ook de aantekeningen van J.M. Renders uit Woensel (opgetekend tussen 1930 en 1961) over vele verschillende Brabantse en Limburgse dialecten in dit archief. Een ander onderdeel bestaat uit de invullingen van de vragenlijsten die A.A. Weijnen tussen 1938-1950 publiceerde in de tijdschriften Brabantia Nostra en Edele Brabant.
1.228 beschreven archiefstukken
Inventaris
Begrippenregister 
Letter F
1562 Woordenboek Brabantse Dialecten, Katholieke Universiteit Nijmegen 1960-2005
Inventaris
Begrippenregister
Letter F
familie van elkaar [zijn], verwant [zijn] [verwant, aanhorig, eigen, geparenteerd]; N 87 (1981); 005
fazant (83); bekende jachtvogel; hen bruin en kleiner dan de kleurige haan; N 09 (1961); 100
feest vieren op de dag gewijd aan de heilige wiens naam men draagt [besteken]; N 88 (1982); 125
feestdag: 'halve' zondag, feestdag zonder verplichting tot mishoren voor katholieken [planke zondag, hekkendam]; N 02 (1960); 015
fijne hagel [sjrot, schrot]; N 22 (1963); 048a
fijne stuifsneeuw, poolsneeuw [snipper- snipsneeuw]; N 22 (1963); 042b
(fint, meivis, schadde, einsschacht, ein) Hoe noemt u de fint: lijkt veel op een haring, maar is daarvan onderscheiden door een rij zwarte vlekken op de flanken. Hij trekt de rivieren op vanuit de zee om te paaien. Hij kan maximaal 50cm lang worden.; N 83 (1981); 104
fitis (11); talrijk in boompjes en struiken; zang zacht en zoetvloeiend; N 09 (1961); 041
Fixeermiddel heet: -; N 41 (1972); 244
fladderen op gebrekkige wijze of bij korte beurten vliegen, gezegd van jonge vogels (flodderen, plodderen, plodden, vluggen, flaggeren, floddervleugelen); N 83 (1981); 043
Flamingoplant (anthurium scherzerianum) (kerstroos, rode vlag, flamingoplant, levensbloem).; N 92 (1982); 181
flaphoed, slappe hoed met brede luifel [flambaar(hoed)]; N 25 (1964); 050
flatterend, zodat het iemands uiterlijk gunstig doet uitkomen, gezegd van bijv. kleren [flatteus, gallant]; N 85 (1981); 193
flenkere; N A (1960); 042
flensje; Hoe noemt U: Een dun pannekoekje, een flensje (struifje, koekje, flensje, broedertje); N 80 (1980); 055
flenteren; N A (1960); 090
flenters; N A (1960); 089
Flets: ongezond bleek of vaal van gelaatskleur (flets, geeps, kwips, pips).; N 84 (1981); 132
flietere; N A (1960); 041
fluim [klad, kwalster, kwaaier]; N 10A (zj); 014
fluit om de hond te roepen; N 78 (1976); 014
Fluitekruid (anthriscus sylvestris); 50 tot 150 cm. De stengels zijn gegroefd en zijn hol, meestal onderaan behaard; de bladeren zijn tot 3-voudig geveerd, en zacht behaard, de omwindseltjes zijn 5-bladig; de bloemen zijn wit, zelden roze; de vruchten zi; N 92 (1982); 105
fluiten: het geluid van zangvogels (slaan, slagen, zingen, fluiten); N 83 (1981); 062d
fluiter (12,5); alleen in hoge loofbossen; vrij zeldzaam; roep vrij luid [djuu-djuu]; zang onder het vliegen [tjip-tjip-tjip-tjirrrrrrrr]; N 09 (1961); 042
(fluren, flemen) Hoe noemt u een hond vleien?; N 83 (1981); 021
flurke; N A (1960); 040
(fluwijn) Hoe noemt u een soort marter, tot 48cm lang, met een staart tot 26cm. Het is een slank roofdier met donkerbruine pels en witte borstvlek die tot de binnenzijde van de voorpoten doorloopt?; N 83 (1981); 039
foepe; N A (1960); 012
fompe; N A (1960); 011
fors gebouwde vrouw [megochel, schommel]; N 07 (1961); 069
fraaie of feestelijke kleding aandoen [pronken, uitdossen]; N 85 (1981); 195
fret: Hoe noemt u in uw dialect het marterachtige roofdier waarmee men jaagt op konijnen (het is de tamme albinovorm van de bunzing)?; N100 (1997); 003
friegele; N A (1960); 043
fris, gezegd van het weer [locht]; N 81 (1980); 010
Frommelen, verfrommelen: kreukels maken in bijv. een zakdoek (frommelen, fommelen, fronselen).; N 84 (1981); 112
Fronsen: tot rimpels samentrekken, gezegd van wenkbrauwen en voorhoofd (fronsen, zich fronsen, fronselen, rimpelen).; N 84 (1981); 011
frontje, uitneembaar ~ in de hals van een jurk [vestje, plastron]; N 24 (1964); 002b
fruit eten; Hoe noemt U: (Veel, onrijp) fruit eten (groezen, snaaien, snatsen, snoeien); N 80 (1980); 016
fruiten; Hoe noemt U: Vlees of uien bruin braden (fruiten, fritten); N 80 (1980); 070
Fuchsia (fuchsia). Halfheesters of heesters, soms zelfs boompjes met meestal kruisgewijs staande bladeren. De bloemen zijn kelkvormig (bellekesbloem, bel, klok).; N 92 (1982); 152
fuut (48); bruine kuif en kraag; alleen op grote vennen en plassen; zomervogel; N 09 (1961); 121
fuut: dodaars (26); nog kleiner dan geoorde fuut [122]; zwartig met witte 'tandpastaveeg' aan de bek; broedt ook in brede poldersloten; geluid is hinnekend; N 09 (1961); 123
fuut: geoorde fuut (30); kleiner en zeldzamer dan fuut [121]; gele oorpluimpjes; zomervogel; broedt hier en daar in vennen; roep [wuuiet]; N 09 (1961); 122
fysieke kracht bezittend [sterk, struis]; N 85 (1981); 279
1.228 beschreven archiefstukken
Kenmerken
1.228 beschreven archiefstukken