Jacob van Dael, schout van Deurne (1636-1644)

Volgende gegeven komt uit DocuDataDeurne:
6-4-1637 Oud rechterlijk archief Deurne 11
... Comparerende ex hodie in judicio Sr. Jacob van Daell commissie hebbende als officier van de heerlijkheid Deurne aangesteld door de edele heeren van Deurne dato 28 april dit jaar 1637 en heeft gedaan den eed van schout dezer heerlijkheid.

Hij bewoonde het kasteel, nam (of kreeg) in 1644 zijn ontslag en vestigde zich elders. [zie o.a.: H.N. Ouwerling - Geschiedenis der dorpen en heerlijkheden Deurne, Liessel en Vlierden]. Meer over hem helaas niet vermeld.

Het volgende geen direct antwoord op je vraag, maar mogelijk interessant in je zoektocht naar Van Dael's. Conncludeer hieruit dat deze Venrayse pastoor Van Dael in Deurne geboren kan zijn? Van de vroegste Doopboeken van Deurne zijn soms alleen fragmenten bewaard gebleven. Het lijkt mij verder dat ze mogelijk niet uit eenzelfde familie hoeven te zijn: pastoor was natuurlijk rk en een schout in die jaren was meestal nh. Echter niet noodzakelijk; de opvolger van Van Dael - Otto de Visschere- was namelijk wel rk en dat was wrsl. de reden dat hij in 1651 al moest aftreden.]

Op 22-7-1635 werd de Venrayse pastoor Everhard van Dael in het noordportaal van de Petrus Banden-kerk te Venraij met een pennenmes neergestoken door de schoolmeester Aert Horckmans, omdat de pastoor weigerde dispensatie voor een huwelijk tussen bloedverwanten te verlenen. Everhard overleed hieraan op 30-7-1635. De schoolmeester vluchtte door de Peel naar zijn geboortedorp Deurne, waar hij niet kon worden vervolgd. [uit: DocuDataDeurne]

Oeps...vergissing. Het was de schoolmeester die vluchtte...niet de pastoor. Die bleef bij zijn kudde:)

slechts een paar dagen...Hij overleed immers een week later.

Jacob van Dael wordt op 02-11-1637 genoemd als zijnde schout van Deurne. Zijn ontslag vond plaats op 19-01-1638 (Rechterlijk Archief Deurne, inventarisnummer 11). Beide gegevens staan in DocuDataDeurne.

Vergeet dus dat stukje waarin ik schreef dat die pastoor mogelijk in Deurne geboren kan zijn. Foutive gedachtengang geweest. Denk dat je eerder aan Venray zelf moet denken, of elders in Opper-Gelre.

Helena, Dank je wel voor je aanvullingen. Het verhaal van de Venrayse pastoor en de schoolmeester Aert Horkcmans uit Deurne is mij bekend. Horckmans wilde trouwen met zijn eigen nicht, Barbara Hoechaerdt. Everhard van Dael, die overigens zeker van de Venrayse familie afstamde, weigerde het huwelijk in te zegenen.
Ik neem aan dat onze schout Jacob van Dael op het klein kasteel heeft gewoond.

Egbert, dank je wel voor je aanvulling. Ik zag inderdaad het ontslag van schout Van Dael op 19-1-1638 door Charles van Pallandt ook staan in DocuDataDeurne. Ik zag daar echter ook dat Jacob op 12-11-1638 en 12-10-1639 nog als schout genoemd wordt. Hendrik Ouwerling zegt dat hij tot 1644 schout bleef. In DocuDataDeurne wordt Otto de Visschere voor het eerst op 15-7-1643 als schout genoemd. Ik heb de indruk dat Jacob zijn ontslag als schout nog een tijd lang met enig succes heeft aangevochten, maar de ongelijke strijd tegen Van Pallandt en De Visschere uiteindelijk toch heeft verloren.

Ja, vond het ook al vreemd dat H. Ouwerling dat jaar 1644 noteerde terwijl De Visschere al in 1643 genoemd werd als schout.

Beste Helena, Op welk moment Jacob van Dael precies als schout is opgevolgd, blijft dus onduidelijk. Waarschijnlijk ergens tussen 1639 en 1643.
Deze geschiedenis doet me sterk denken aan een verre Limburgse voorvader, Gisbert van Gulpen. Gisbert was door graaf Philips van Hoensbroeck, heer van Geulle, in 1675 benoemd tot schout van Geulle. In 1676 kreeg hij een conflict met de graaf, waarop deze in juni 1679 iemand anders tot schout benoemde. Gisbert legde zich hier niet bij neer en verzocht de Raad van State in Den Haag om hem als schout te handhaven. In afwachting van het antwoord, bleef hij gewoon als schout optreden. Uiteraard maakte hij (als katholiek) geen schijn van kans en werd uiteindelijk vervangen door een calvinistische schout.
Ik vermoed dat in Deurne iets dergelijks aan de hand was, maar zolang daar geen bewijs van is, weten we dat natuurlijk niet zeker. Vreemd dat over Jacob, die toch schout was, zo weinig bekend is. In de roman “Die Verkeerde Weereldt” van A. Roothaert wordt Jacob als een zwakkeling afgeschilderd. Misschien was hij geen sterk persoon, maar dit is niet op feiten gebaseerd. Gisbert van Gulpen was ook iemand die zich niet snel uit het veld liet slaan. Het lijkt erop dat ook Jacob zich (zonder succes) heeft verzet tegen de heer van Deurne. Hij blijft me intrigeren.

Beste,
Ik heb bovenstaande aandachtig interesse gelezen.
Nu ben ik opzoek naar de lotgevallen van schoolmeester Aert Horckmans en zijn verloofde na zijn vlucht naar Deurne.
Is hier over iets bekend? Ik ben namelijk een geromantiseerd verhaal aan het schrijven over de moord op de pastoor (Everdus van Dael) en nu heb wat betreft de gevluchte schoolmeester een open eind dat misschien vanuit Deurne ingevuld kan worden.
Martien

Belangrijk is om te weten wie Aert Horckmans was. Van wie was hij een zoon? Wanneer was hij geboren?

Beste Egbert,
Dank voor de snelle reactie. Dit weekend ga ik in mijn archief kijken of ik meer informatie kan verzamelen.

Beste Martien, voor jouw verhaal heb ik wel belangstelling.

Over de verdere lotgevallen van de onderwijzer weet ik niets. Hij stamde volgens mij uit een belangrijke Deurnse familie. In de jaren 1578-1581 wordt een Michiel Horckmans genoemd als secretaris en drossaard van Deurne.

Everhardus van Dael volgde in augustus 1607 zijn familielid (oom?) Hendrik van Dael op als pastoor te Venray, waar hij ook werkzaam was als notaris. Hij noemde zich ook wel Everhardus Vallanus of Everhardus Bernardi. Van hem weet ik nog het volgende:

Pastoor Everardus van Dael moet geen gemakkelijk mens zijn geweest. Rond 1614 schijnt hij overhoop gelegen te hebben met de parochie van Merselo. De inwoners van Merselo schreven aan de Roermondse bisschop, Jacobus à Castro, dat er met hen geen overleg had plaatsgevonden over de benoeming van Willem van Hegelsom tot rector van hun kerk. Volgens hen zou pastoor Everhardus van Dael deze benoeming er doorgedrukt hebben. De bisschop schreef hen op 17 januari 1614 terug dat er wel overleg was geweest.

In 1618 gaf pastoor Everhard van Dael opdracht om de grote Apostelklok uit de St. Petrus Bandenkerk te hergieten. De klok werd opnieuw gegoten door meester Hans Noortmeyer, wonende te Dortmont. Voor het hergieten ontving Mr. Noortmeyer 284 gulden.

Omstreeks 1625 schijnt pastoor Everhard van Dael in een of ander opzicht op ernstige wijze in de uitoefening van zijn herderlijke taken tekort zijn geschoten. Er werd althans over hem geklaagd bij de Roermondse bisschop, Jacobus à Castro. Die liet de zaak grondig onderzoeken en kwam tot de conclusie dat de meeste beschuldigingen onhoudbaar waren. Andere daarentegen stonden vast en werden ook door de pastoor erkend. Tot straf werd hij door de bisschop in januari 1626 in de uitoefening van zijn herderlijk ambt geschorst. Op voorspraak van de schout en schepenen van Venray mocht hij echter vanaf 24 juni 1627 zijn functies weer uitoefenen.
Op 22 juli 1635 werd Everhard in het noordportaal van de St.-Petrus Bandenkerk met een pennenmes neergestoken door de schoolmeester Aert Horckmans, omdat de pastoor weigerde hem dispensatie te verlenen voor zijn huwelijk met zijn eigen nicht, Barbara Hoechaerdt. Everhard had Horckmans nota bene nog niet zo lang geleden een dienstverband voor zes jaar aangeboden, omdat men tevreden was over zijn functioneren als schoolmeester. Na enkele dagen kreeg Everhard last van bloedvergiftiging, waaraan hij tenslotte op 30 juli 1635 is overleden. De schoolmeester was intussen door de Peel gevlucht naar zijn geboortedorp Deurne, waar hij niet kon worden vervolgd

Zie: Peel en Maas, jrg. 81, nr. 11, (Venray, 12-3-1960); Peel en Maas, jrg. 123, nr. 23, (Venray, 6-6-2002).

Beste Eric,
Beste Egbert,

Even reageren op jullie berichten.

Het hierboven geschrevene uit de Peel en Maas heb ik ook verwerkt in mijn verhaal.
Echter waar ik mee blijf zitten is de grote vraag is of Arnt uiteindelijk is getrouwd met zijn 'lief' en zijn volle nicht Barbara Hoechaerdt!? En waar woonde Barbara indertijd, in Venray of Deurne?

Over Arnt heb ik alleen het volgende kunnen vinden;
In 1634 had Everardus, Arnt Hoerckmans van Duren uit Deurne voor 6 jaar vast aangesteld als schoolmeester/koster in Venray. Everardus was na zijn eerste proefjaar zeer tevreden over Arnt. Echter al snel na Arnt’s vaste aanstelling ontstond er een probleem over zijn mogelijke huwelijk.

Verder heb ik niets kunnen vinden op internet. Wel nog ergens in Helmond een kleine verwijzing in een rechtzaak naar ene 'Arnt Hoerckmans' maar daar liepen de spelling van de naam en jaartallen enigszins uit de pas.
Dus het blijft voor mij een mysterie wat Arnt betreft. Daarom van mijn kant deze vraag richting Deurne.

Met groet,

Martien

Ik heb ook even gedacht aan Aert Horckmans uit Helmond. Die was schoolmeester, maar had wel in 1634 al twee getrouwde kinderen. Een baan in Venray en een tweede huwelijk daar lijkt dan minder waarschijnlijk (hoewel niet uitgesloten).

In het biografisch woordenboek van Helmon staat:

Arnoldus Horckmans was in het begin der 17e eeuw notaris te Helmond. Zijn protocol is echter niet meer aanwezig. Wellicht is hij dezelfde als Aert Horckmans, cuester ende schoelmeester tot Helmont", die in een acte van 14 Maart 1612 voorkomt. Van de eerste jaren der 17e eeuw af tot omstreeks 1640 komen op de kerkrekeningen jaarlijks meerdere posten voor van uitgaven aan meyster Aert" voor de bewaringen der geruwcamer, voor het zingen in het St. Antonius-lof, voor het maken van de Paaschkaars enz. enz. Zijn kinderen waren: Lambertus (die volgt), en Juliana, die 3 Aug. 1628 huwde met Joannes Antony Verbruggen.

Lambertus Horckmans, zoon van Aart Horckmans, was in het tweede kwart der 17e eeuw schoolmeester te Helmond. Hij was tweemaal gehuwd, 1e. 7 jan. 1627 met Catharina, dochter van Cornelis van der Schoot en ten 2e. 25 November 1636 met Joanna Bertrams.
Uit het eerste huwelijk werden geboren:
Catharina, 3 Oktober 1627
Elisabeth, 8 Februari 1632
Michael, 11 September 1633
Arnoldus, 30 jan. 1636.
Uit het tweede huwelijk:
Bertram 1 April 1640, begraven 7 Maart 1643
Perina, 7 jan. l642, die 2 September 1668 voor Sch. huwde met Peter Gerrits van Woensel
Maria, 26 Februari 1645, die 30 December 1657 voor Sch. huwde met Dielis van Hees
Juliana, 16 December 1646, begraven 23 December 1646

Als de meester Aert die in de Helmondse kerkrekening voorkomt dezelfde is als koster/schoolmeester Aert Horckmans, dan is dit een ander als Aert Horckmans in Ventray. Of hij moet teruggegaan zijn naar Helmond.

Ik zie in Helmond geen connectie met Deurne. Staat er duidelijk in een bron dat Aert na de steekpartij naar Deurne ging.

De spelling van de naam zegt in die tijd niets, er komen diverse spellingsvarianten voor: Horckmans, Hurckman. Horrickman, Hoerckmans, etcetera.