Voethengels

Als je hier gaat zoeken op 'Voethengels' en 'klinkt als' aanvinkt, kom je veel andere schrijfvormen van die naam tegen: Foutengel(s), Fautengel(s), Voutengel(s), Vathengel, Vouthengel etc.
Misschien zit daar iets tussen ...

www.regionaalarchieftilburg.nl

Wanneer je op deze naam probeert te zoeken, kom je begin 18e eeuw uit bij echtparen die in Oisterwijk trouwden en afkomstig waren uit Udenhout.
Ik denk niet dat het een alias was, wel een verbastering van iets. Maar wat? Misschien een beroep?
Mvg.

Ben in vele honderden inventarislijsten in Nederland en Belgie in het meubilair en huishoudelijk gereedschap een *vautheugel* tegengekomen, een bijna steeds terugkerend deel van de huisraad. Hoe ik ook heb gezocht in woordenlijsten, nergens kwam ik een aanwijzing tegen. Voor mijn gevoel is het een soort hengsel aan een kookpot, om die pot op te kunnen tillen of om ergens aan op te hangen. Nu dat is wat me bij deze familienaam hiervoor opkwam. Ben erg benieuwd naar verklaringen. Vautheugel, vauthengel,vathengel... . zelfs de *voetangel * kwam bij me op of gaat de fantasie me teveel parten spelen?.

http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=WNT&id=M025756&lemma=heugel

Modern lemma: heugel
— HOGEL (zie b.v. KIL. en BOEKENOOGEN 332) —, znw. m. Mnl. hogel. In bet. hetzelfde als HAAL, 1ste art.; de afleiding is onbekend. Verg. HANGEL (I), A, 1) en HENGEL (I), A).
↪A. Het getande ijzer (afgebeeld b.v. bij VISSCHER, Sinnep. 16 b [c. 1600] en CATS 1, 142 [1627]), de ketting, of de platte ijzeren staaf met gaten, door middel waarvan de pot of ketel naar believen hooger of lager over het vuur gehangen kan worden; op Marken (eugeltje): ”haak, blok en touw” tot hetzelfde doel (Taalen Lb. 2, 64).
+↪B. In de werktuigkunde. De naam voor eene getande staaf waarop een rondsel werkt.
Samenst. (in de bet. A). Hogelhaak, de losse haak die door een hogel gestoken wordt en waaraan men pot of ketel hangt (BOEKENOOGEN 332), hogeltouw, touw, waaraan de hogel hangt (a. w. 333).
— Als tweede lid. Voetheugel, soort van tang die onder aan den heugel gehangen wordt en geschikt is voor meer of minder breede potten (”De Heugel gaet op en neder, ende de Vout-heugel gaet breet ende enge, gevoegelijck na de potten ofte ketels, daermense toe te gebruycken noodigh heeft”, VISSCHER, Sinnep. 16 a [c. 1600]: Galick en meewarich).
— In de bet. B). Heugelijzer, staaf met heugel (verg. STORM BUYSING, Waterbouwk. 2, 279).
Heugelproef, beproeving van de kracht van buskruit met den heugel (zie B, 2).

De heugel dus min of meer gelijk aan wat we ook wel de 'haal' [ zaaghaal of kettinghaal boven een vuur] noemen en dan de voetheugel als een extra hulpmiddel daarbij te gebuiken om de verschillende maten ketels of potten - waar geen hengsel aan zat - in te hangen.

En dan, van dezelfde bron als Helena aanhaalde, een plaatje van het geheel:
http://www.dbnl.org/tekst/viss004sinn01_01/viss004sinn01_01_0019.php

Helene n HenkD :-) , dat is dus duidelijk nu, ik had in een streekmuseum al eens iets dergelijks gezien, maar de mensen daar wisten niet eens echt de goede naam, men kwam opdraven met het begrip vuurhaal. Nu bedankt dus.,.. ik ben er nu achter. en elke keer als ik die vautheugel nu op ga schrijven,.. zie ik het plaatje voor me.

Toch twijfel ik nog voor wat betreft de vertaalslag van een gebruiksvoorwerp naar een familienaam.
Welk mechanisme zat daar dan achter?
Ging het bijvoorbeeld om een smid die wat verfijndere voorwerpen smeedde, waaronder een vautheugel waar hij vervolgens om bekend stond en naar genoemd werd?

Tja... :-) hier zweeg de spreker stil. Het zou kunnen, zomaar een greep in de lucht, dat het een smidsfamilie was, iemand was een specialist in het maken van vautheugels et voilâ , als bijnaam werd het ene Vautheugel. Maar alleen bij diepgaand onderzoek kan er misschien nog wat uit de bus komen om de naam te verklaren. Progeer eens via een cijnsboek te achterhalen hoe de vererving van het bezit was, soms kan je erg ver in de tijd terugkijken. Men zal verder terug moeten dan begin 1700 en bv. nakijken of de familienaam al zeg in 1600 bestond of nog eerder.

Tsja... verder onderzoek -> dan begint het al aardig te lijken op voetangels (en -klemmen) ;)

Een andere mogelijkheid - buiten de smidse om dus - is dat de dorpsgenoten de betrokken persoon de eigenschappen van een vautheugel toedichtten. In de zin die Roemer Visscher er toentertijd aan gaf:
"...ende de Voutheughel gaet breedt ende enge, ghevoeghelijck nae de potten of te ketels".
En daar kun je je in het Brabantse land van die dagen ook wel wat voorstellingen van maken. Zoals RF het bedoelde gaat het dan om een zekere flexibiliteit en gevoeglijkheid.
Er waren volgens mij vele manieren waarop men een "naam" kreeg.

Terug naar de opmerking van de vragensteller : 'Ik weet eigenlijk alleen dat hij in Turnhout gehuwd is met Catharina Gertrudis Borghmans, op 7/1/1730. De getuigen bij zijn huwelijk waren, als ik het goed lees: Petrus Beckx en Joannes Maes.'

Zag dat de getuige Petrus Beckx bij elk huwelijk rond die jaren getuige was; mogelijk 'vaste' getuige (koster?) en niet gerelateerd aan het echtpaar. Mag je hem vergeten. Joannes Maes is alleen bij dit huwelijk getuige in die maand, maar al bladerend rond die jaren zag ik zijn naam toch meerdere keren als getuige. Weinig hoop dat hij mogelijk gerelateerd was. Dan zul je het via de namen van de kinderen (eventueel vernoemingen indien dat gebruikelijk was in deze regio en in deze familie ?) en/of doopgetuigen bij de dopen moeten zien te vinden.

Turnhout: In apr 1758 huwt een Barbara Voetangels met Henricus Borgmans ex Arendonck. BIj de bruid geen extra vermelding. Zij zal geboortig zijn geweest van Turnhout? Zij was inderdaad nog een kind van dit echtpaar. Barbara, gedoopt 13 jan 1732 Turnhout. Hier staat de naam van de vader als Goetengels, moeder als Catharine Bourghmans. Getuigen: Godefridus de Volder en Barbara Lembreghts.

We zien dus zowel de namen De Volder alsook Leijssen terugkeren bij de getuigen.
Een Margaretha Leijssen was in 1722 in Turnhout gehuwd met Joachim Tielemans.
Een Joannes Leijsen in 1730 Turnhout gehuwd met Maria Janssens. <- Adrianus Voethengels is doopgetuige bij een kind van hen gedoopt in 1740 in Oud-Turnhout [ http://www.ravels-weelde-poppel.be/klappers/Dopen_Oud_Turnhout.pdf - heb niet gecontroleerd]

Heb je de familie van Catharina Gertrudis Borghmans al uitgezocht?

Allen, sorry dat ik hier nog niet gereageerd had, volledig uit het oog verloren. Met dank voor de verklaring van "Voethengels", toch speciaal.
Helena, de huwelijksgetuigen had ik, alhoewel ik bij Joannes Maes een vraagteken had gezet (kon het niet goed lezen)
Die dochter Barbara had ik nog niet (noch de doopgetuigen).
De ouders van Catharina Borghmans waren: Adrianus Borgmans en Margareta Leysen. De familienaam Leysen komt dus van de kant van de echtgenote. De link van de familie De Volder met Voethengels ken ik niet. Ik zal nog eens verder zoeken. Stel echter dat Adrianus de eerste was die Voethengels noemde dan kan het wel eens moeilijk worden, vrees ik.

Sorry dat ik terugkom op deze oude vraag, maar, in gemeentes zoals Oosterwijk, Loon op Zand en Udenhout vind ik in die periode namen terug zoals: Vouthengels, Vauthengel, Vathengel, Vaetengels, ..... Zouden dat verwanten kunnen zijn van de Adrianus Voethengels in Turnhout?

Vond op deze site een borgbrief van
Adriaan Cornelis Willem Wouter Vouthengels van Oisterwijk naar Turnhout, 25-07-1731, Oisterwijk R 415 folio 139

Geraldine, met dank!!! Weer een puzzel van mijn stamboom gevonden, een puzzel waar ik vroeger toch intensief naar gezocht heb. Adriaan is geboren als Adrianus Wouters op 8/3/1699 te Oisterwijk

De naam komt nog een keer voor maar dan later, 1767 Maria Peter Vouthengels van Udenhout en Berkel naar Loon op Zand.

Geraldine, met dank. Weet je of er op die borgbrief van 1731 van Adriaan Cornelis Willems Wouter Vouthengels iets speciaals vermeld staat?

Geen bijzonderheden vermeld.
U kunt op de toegang van deze site de 2 borgbrieven zien staan.

De originele borgbrief kan niet bij het BHIC worden ingezien, maar bij het Regionaal Archief Tilburg

Jan, ik kom toch nog even terug op jouw opmerking van 12 augustus 2019 om 20:52 uur, namelijk:
"Adriaan is geboren als Adrianus Wouters op 8/3/1699 te Oisterwijk".

Zo staat het inderdaad in de index maar als je de akte er bij neemt lees je:
Oisterwijk 8-3-1699
k: Adrianus
V: Cornelius Wilhelmi Wouters
M: Helena Willems

Zo zie je dat de patroniemen-reeks klopt met de borgbrief die Geraldine doorgaf.