Bartje Rommen, geboren 22 oktober 1899, haalt in 1980 herinneringen op voor de krant: Helvoirt is Helvoirt niet meer zoals het vroeger was. Bartje was de eerste voorzitter van de geitenfokvereniging en actief als bestuurder van het Gilde St. Joris en de bejaardenvereniging.
Bartje Rommen
Veranderd dorp
Van wat er in Barts jeugd aan gebouwen stond is niet veel meer over. De Katholieke kerk die in 1902 gebouwd is staat er nog. Daarvoor stond er een Waterstaatskerkje op het kerkplein van nu.
Ook nog staat er de Hervormde Kerk met pastorie in de Torenstraat. In die pastorie woonde ooit ds. Van Gogh, de oom van de schilder Van Gogh. Het gemeentehuis uit 1700 en nog wat fraaie oude huizen uit die tijd eromheen. Dit is nu nog een echte gezellige oude buurt, ik heb er de laatste jaren van mijn leven nog mogen wonen, bij mijn dochter in. Zij hadden daar een smederij en winkel, `T SMIDJE.
Het Kasteel Zwijnsbergen is er nog en een aantal oude boerderijen, verwaaid in het dorp en te vinden aan het Laar, Gijzel, Hoef ten Halve. De oudste boerderij staat op Den Distelberg en wel De Putakker.
Verdwenen zijn de beiden molens, een op de grens van Helvoirt en Haaren en de andere langs de spoorlijn. Weg is de kakschool (bewaarschool) van Zuster Ancilla, de moeder van Helvoirt die veel goed werk deed.
School
Bartje zat nog op de openbare lagere school aan de Achterstraat, waar heel Helvoirt - behalve de meisjes - naar school ging. Het gebouw staat er nog wel, maar er wonen nu gezinnen in. Je had de bovenmeester Johannes Heesbeen en meesters Frans Berkelmans…`t Spekzwoerdje, of den Bijenboer genoemd, en Nol Pijnenburg, bijnaam "de Smul”. De jongens droegen het Spekzwoerdje op handen, de twee anderen maakten zich schuldig aan het oneigenlijk gebruik van het latje, behalve als de inspecteur van het onderwijs op bezoek kwam.
De N-H kerk (foto: A.C. Verhees. Bron: BHIC, fotonummer FOTOHE.0182)
Het einde van de openbare lagere school werd ingeluid door de komst van de katholieke school, de Dr. Landmanschool aan de Kastanjelaan. Dit schoolgebouw werd vervangen door een nieuwe behuizing ertegenover en heden in 2023 is ook dat ook alweer vervangen door een moderne school en gemeenschapshuis in een.
Boerenknecht
Na zijn schooltijd ging Bartje werken bij een boer. Een flinke boer had tien koeien - en dat was al een grote - maar Kees van Hal had er elf en een stier ter dekking staan. Bartje ging werken bij W. Schellekens, dat scheelde thuis alweer in de kost. De boerderij van Schellekens stond op het Laar, hij had negen koeien en vier zeugen. Als boerenknecht had je vrije kost en inwoning en een traktement van vijf cent en een jaargeld van twintig gulden.
Klompenmaker
Zes jaar heeft Bartje het boerenbestaan volgehouden. Toen is hij het klompen maken gaan leren. Daar was keus genoeg in. Zoals bij Sjors van Dun of Piet van Iersel, Kees van Brunschot, Hannes Vennix, Hendrik Schoonus (Driek van Kriekskes). Harrieke van der Heiden, Willem Timmermans, Jan Timmermans, Gerrit Heesels, Jantje van Brunschot, Cornelis en Jannes van Hattum, Marines van Gratje van Iersel en Tumke Witlox. Slechts een enkeling had een knecht in dienst.
Bartje heeft het langst gewerkt bij Piet van Iersel. Daar heeft hij het vak klompenmaker geleerd. Piet woonde in de Torenstraat en had ook het stationskoffiehuis. Als 17- 18-jarige jongen verdiende Bart als boorder - wat zwaar werk was want alles ging met de hand - naar gelang hij klaarmaakte 15-17 gulden per week. Een schoon weekgeld voor die tijd (1916-1917), maar er moest wel hard voor gewerkt worden. Van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds acht uur en in de winter bij de petroleumlamp. In de kom van de gemeente kwam pas in 1920 elektrisch licht en op het Heike, waar hij toen woonde, in 1926. Twee lichtpunten werden gratis aangesloten.
Verder had je ook nog de keuze om bij een leerlooierij gaan te werken, die waren er vier, of bij schoenlapper Pietje Melis.
Boterfabriek
Maar we hadden in Helvoirt ook een fabriek, het boterfabriek uit 1920. Hiervoor heeft hij nog vele bomen om moeten hakken voor het er stond. Op het melkfabriek was een man die niet gemist kon worden, dat was Bartje Pap, zoals ze hem noemden. Dat was Bartje v.d. Bruggen; hij maakte alle soorten pap, maar zijn specialiteit was het alom bekende Lucia Roomijs!
Nu staat op die plaats het kruiwagenfabriek de Matador.
Ijsventerskarren bij Stoomzuivelfabriek Sint Lucia (foto: Fotopersbureau Het Zuiden, 1937. Bron: BHIC, fotonummer 1631-000838)
Wil je meer herinneringen van Bartje Rommen lezen?
