De Dommel slingert zich zo’n zeventien kilometer lang door Eindhoven en heeft een historische betekenis voor de stad. De rivier was in de eerste plaats belangrijk als bron van drinkwater, al vervuilden al vroeg bepaalde ambachtelijke activiteiten het water. Daarnaast fungeerde de Dommel als wasplaats voor mens en spullen, en had de rivier een belangrijke functie op het vlak van de stadsverdediging. Het riviertje voedde in de middeleeuwen de stadsgracht en maakte daardoor deel uit van de verdedigingswerken van Eindhoven. Ten slotte vervult de rivier al meer dan een eeuw ook een recreatieve functie: in het laatste kwart van de negentiende eeuw kwam Eindhovens eerste zwembad tot stand in een afgesneden tak van de Dommel.
De economische functie van de Dommel komt vooral tot uiting in de watermolens langs de rivier. Op plaatsen waar het verval groot genoeg was, kon met stuwen een waterreservoir opgebouwd worden, waarmee het molenrad een bepaalde tijd kon worden aangedreven. In Eindhoven stonden onder meer de Gennepermolen, de Collse watermolen en de Woenselse en Stratumse molens.
De eerste twee molens bestaan nog altijd. Over de hele lengte van de Dommel stonden zo’n twintig watermolens. De molens vervulden een belangrijke rol in het stedelijk leven. Zij maalden graan of produceerden olie uit koolzaad. Ook run, de belangrijkste grondstof voor het looien van leer, werd in een aantal molens geproduceerd door eikenschors te malen.
Vanaf circa 1800 speelden de molens bovendien een belangrijke rol in de opkomende Eindhovense industrie. De textielfabriek van Smits, aan het begin van de negentiende eeuw de grootste werkgever van de stad, gebruikte een watermolen om machines in de wolspinnerij aan te drijven. Het bedrijf had ook nog een turbine voor het aandrijven van machines in de katoenspinnerij. Andere molens, zowel bij Smits als bij andere textielbedrijven, werden ingezet voor het vollen en persen van katoenen stoffen. De smederij Van der Waerden gebruikte de turbine van Smits aan het eind van de negentiende eeuw nog steeds voor het aandrijven van apparatuur.
Nadat in de tweede helft van de twintigste eeuw de Stadsdommel nogal verwaarloosd en vervuild was geraakt, lanceerden het waterschap De Dommel, de provincie Noord-Brabant, de gemeente Eindhoven en enkele buurgemeenten in 2006 een gezamenlijk plan om de Dommel in het Eindhovense stroomgebied een nieuw aanzien te geven. Onder de naam Dommel door Eindhoven wordt allereerst de hoognodige sanering van de ernstig vervuilde rivierbodem aangepakt.
Het project Dommel door Eindhoven gaat de rivier ook laten fungeren als Ecologische Verbindingszone. Dat betekent het aanplanten van bepaalde soorten bomen en heesters, de aanleg van poelen en het vlakker maken van de oevers. Ook bruggen en stuwen worden aangepast, bijvoorbeeld door de bouw van faunatunnels of vistrappen, om ze voor dieren passeerbaar te maken.
Anno 2009 kun je de 'nieuwe' oude Dommel al bekijken bij het Van Abbemuseum, waar het riviertje al een nieuw 'wild' aanzicht heeft gekregen.
Dit is een samenvatting van venster #20 van de Canon van Eindhoven.
Marilou Nillesen
bhiczei op 22 oktober 2020 om 09:39
Wat fijn dat je dat laat weten, Giel, want dat is inderdaad altijd storend als een link niet meer werkt. Meteen vervangen door jouw suggestie! Bedankt voor je oplettendheid.
De economische functie van de Dommel komt vooral tot uiting in de watermolens langs de rivier. Op plaatsen waar het verval groot genoeg was, kon met stuwen een waterreservoir opgebouwd worden, waarmee het molenrad een bepaalde tijd kon worden aangedreven. In Eindhoven stonden onder meer de Gennepermolen, de Collse watermolen en de Woenselse en Stratumse molens.
Vanaf circa 1800 speelden de molens bovendien een belangrijke rol in de opkomende Eindhovense industrie. De textielfabriek van Smits, aan het begin van de negentiende eeuw de grootste werkgever van de stad, gebruikte een watermolen om machines in de wolspinnerij aan te drijven. Het bedrijf had ook nog een turbine voor het aandrijven van machines in de katoenspinnerij. Andere molens, zowel bij Smits als bij andere textielbedrijven, werden ingezet voor het vollen en persen van katoenen stoffen. De smederij Van der Waerden gebruikte de turbine van Smits aan het eind van de negentiende eeuw nog steeds voor het aandrijven van apparatuur.
Het project Dommel door Eindhoven gaat de rivier ook laten fungeren als Ecologische Verbindingszone. Dat betekent het aanplanten van bepaalde soorten bomen en heesters, de aanleg van poelen en het vlakker maken van de oevers. Ook bruggen en stuwen worden aangepast, bijvoorbeeld door de bouw van faunatunnels of vistrappen, om ze voor dieren passeerbaar te maken.
