De strijd van de Bossche feministes van de vrouwenradio

Het groeide uit tot een eigen radio in 1981, die gebruikt maakte van de apparatuur en zender van RVDB. Een groep van ongeveer tien tot dertien vrouwen die actief waren in de actiewereld en zich bezighielden met het feminisme was wekelijks twee maal in de lucht. Sommige van de radio maaksters hielden zich meer bezig met de technische kant en andere gingen interviewen, naar protesten of thema’s uitdiepen voor de radio. Naast dat ze een platform wilden zijn voor veel verschillende vrouwen en wilden informeren over verschillende onderwerpen vonden ze het belangrijk dat de vrouwen zelf interesse hadden in een de onderwerpen die in de zending besproken werden. Waarom ze een vrouwenradio opzetten was te lezen in de Bossche vrouwenkrant 'Rosa': ‘Wat de (mannen)media over de vrouwenbeweging berichten is meestal niet veel soeps’. Vandaar dat vrouwen steeds meer manieren vinden om zelf naar buiten te treden.’

Dat naar buiten treden gebeurde zeker. Niet alleen werden er onderwerpen besproken in de studio en mensen ingebeld, de vrouwen van de vrouwenradio waren niet bang om naast naar buiten te treden via de golf ook de straat op te gaan en daar opnames te maken tijdens protesten. Zo maken de vrouwen in 1982 opnames bij het vrouwen vredeskamp bij vliegbasis Soesterberg. Je kunt hier horen hoe ze protestliederen zingen en een dienstplichtige interviewen:

Dit betekent niet dat het altijd makkelijk was voor de vrouwen om vrouwenradio te maken. Frustraties over gebrek aan een eigen zender, zenuwen voor het opnemen, problemen om aan genoeg geld te komen. Vrouwenradio maken was niet zomaar een leuk tijdverdrijf: het was hard werken. Maar hoe begon dat dan de vrouwenradio? Hoe knokten de vrouwen voor hun eigen radio? En wat moesten die vrouwen allemaal doen en kunnen om een vrouwenradio te maken? Hoe betalen ze de kosten van het radio maken? Wat waren de twijfels, frustraties en wat waren de hoogtepunten? Dat kunnen we horen in dit audiofragment wat de vrouwen opnamen voor het 5-jarig jubileum van de vrouwenradio:

De muziek op de vrouwenradio moest natuurlijk door vrouwen gemaakt zijn. Of mag er op de vrouwenradio ook David Bowie gedraaid worden? Tijdens een van de eerste vergaderingen was het intro nummer snel gekozen: Nina Hagen – Unbeschreiblich Weiblich. Muziek van Aretha Franklin Sadista Sisters, en Hazel O’Connor waren te horen tussen de gesprekken op de radio door maar ook Young Marble Giants een band met één vrouw en drie mannen mocht tussendoor gehoord worden die via de platenspeler in de studio afgespeeld werd. Sommige afleveringen waren zelfs helemaal gewijd aan muziek.

Naast dat er elke aflevering muziek geluisterd kon worden werd er ook aandacht besteed aan actueel nieuws, evenementen, acties en demonstraties. Meestal hadden alle afleveringen een groter thema: Bewust ongehuwde Moeders, vrouwen tegen fascisme, seksualiteit, seksueel geweld op vakantie, katholicisme, en de abortusstrijd. De thema’s waren zowel lokale, nationale en internationale onderwerpen, zoals de ontruiming van het Vrouwenhuis in Den Bosch, de landelijke actiedagen tegen vrouwenmishandeling, en feminisme in Duitsland, Italië en internationale vrouwendag. Over Bommoeders maken de vrouwen zelfs twee afleveringen. Bij de eerste aflevering hierover laten de vrouwen, na hun vaste titelsong van Hagen over zelfbeschikking, babygeluiden horen en vertellen ze welke veranderingen vrouwen hebben doorgemaakt in hun denken over samenlevingsverbanden. ‘Wie maakt eigenlijk uit of de combinatie man, vrouw kind de enige zaligmakende is?’

Den Bosch was niet de enige plek met een vrouwenradio, ook in Delft, Rotterdam, Utrecht, Nijmegen, Amersfoort, Groningen maakte vrouwen radio. Sommige vrouwenradio’s wilde niet zo maar vrouwen aanspreken in de regio, maar maakte bijvoorbeeld Pottenradio, in Nijmegen en Zwarte Vrouwenradio in Arnhem. Met de vrouwenradio’s uit deze andere plaatsen was ook uitwisseling van bandjes. Op een vel papier hielden de vrouwen uit Den Bosch bij welke bandjes uitgeleend waren en of ze alweer terug waren. Zelf leenden ze materiaal van vrouwen uit Amsterdam over Vrouwen in Verzet en Vrouwen en zelfverdediging. Niet alleen in Nederland maar over de hele wereld werkten vrouwen aan (legale en illegale) vrouwenradio’s, zoals in Duitsland, Frankrijk, Denemarken, Zweden, Italië en Spanje. Vrouwen van verschillende vrouwenradio’s stonden niet alleen met elkaar in contact door bandjes uit te lenen, maar ook om te bespreken hoe het in de praktijk gaat om zo’n vrouwenradio in de lucht houden?

Gesprek met Ans van de Zwarte Vrouwenradio Arnhem:

Voor de verschillende verhalen op deze pagina en hun hulp in mijn zoektocht wil ik de geïnterviewden bedanken: Wilma Geurtjens en Marion van Tilburg.

Wil je reageren? Dan kan dat hieronder. Heb je nog foto's of audio van de genoemde protesten of van de vrouwenradio? Ook dan horen we heel graag van je. Mailen kan naar info@bhic.nl o.v.v. vrouwenradio.

Over de auteur

Elisa Hendriks is afgestudeerd aan de Universiteit Leiden (Research Master Politics, Culture and National Identities). Ze werkte als on-derzoeksassistent en docent aan de Radboud Universiteit Nijmegen en begint daar dit voorjaar met een promotieonderzoek naar de tweede feministische golf in Nederland – een thema waarnaar zij al eerder onderzoek deed aan de universiteiten van Lund en Keulen. In 2023 en 2024 deed zij onderzoek naar de manieren waarop feministische journalistes in Den Bosch in de jaren tachtig hun politieke boodschap communiceerden door middel van eigen media. Zij deed dit in het kader van het fellowship-programma van het BHIC. Klik hier voor meer informatie over het onderzoek van Elisa.

Mail Elisa: elisa.hendriks@ru.nl

Bekijk ook

Onderzoek Elisa Hendriks (BHIC fellow)

Rebellerende vrouwen

Vrouwenradio Den Bosch (door Wilma Geurtjens)

Luister illegale vrouwenradio!