De muren ogen wit en strak, alleen de opmerkelijke bouw verraadt dat dit pand van oorsprong een bijzondere functie moet hebben gehad. Met deze foto staan we voor de deur van de voormalige coöperative zuivelfabriek in de Dorpsstraat in Gemonde.
Kilo’s en nog eens vele kilo’s roomboter zijn in deze fabriek geproduceerd. Door samenwerking moet de kwaliteit van de boter beter worden dan die de Gemondse mekveehouder in zijn eigen bedrijfje kan maken. Want betere boter betekent ook een hogere prijs.
Opgericht begin vorige eeuw en dat betekent dat de geestelijkheid hierbij nauw betrokken is. Het productieproces gaat pas van start na een plechtige Heilige Mis in 1914. De fabriek kent een stormachtig begin, doordat moet worden gezocht naar de juiste werkwijze en leiding. Maar de fabriek weet de juiste weg te vinden. De roomboter die hier in Gemonde gemaakt wordt, staat jarenlang bekend als één van de meest smakelijke uit de omgeving, en bekroond tijdens een grote land- en tuinbouwtentoonstelling in 1927.
Slagroom
Een groot deel gaat naar de botermijn in Den Bosch. Ook melk, slagroom en karnemelk wordt in grote hoeveelheden geproduceerd en geleverd aan het Seminarie in Sint-Michielsgestel en het Doofstommen Instituut in Sint-Michielsgestel. De fabriek weet de moeilijke crisisjaren te doorstaan, en blijft waar mogelijk investeren in nieuwe stoommachines en werktuigen. En direct na die hachelijke jaren dertig zorgt de Tweede Wereldoorlog opnieuw voor een zware periode.
Na de oorlog staat het voortbestaan van de coöperatie onder druk. De fabriek in Gemonde blijkt te klein om nog langer een goede prijs te kunnen betalen aan de boeren. Tegen het advies van de geestelijke adviseur in worden de handen ineen geslagen met de Sint-Jansfabriek in Den Bosch. In 1949 rolt de laatste boter van de band. Daarna is het gebouw nog voor allerlei ander dingen gebruikt, maar in 2001 maakt de slopershamer een eind aan dit deel van de Gemondse geschiedenis.
Wat is jouw herinnering bij het zien van deze foto? Vertel het ons!
Deze foto-oproep verscheen in de rubriek 'Kijk naar Toen' in De Meierij, waarin we op zoek zijn naar de persoonlijke verhalen achter een foto.
De zuivelfabriek aan de Dorpsstraat 13 in Gemonde wordt opgericht op 9 april 1913. Door samenwerking op coöperatieve grondslag krijgt de Gemondse melkveehouder een betere kwaliteit boter dan bij de boterbereiding op het eigen bedrijf. En dat leidt weer tot een hogere prijs. Op 24 februari 1914 wordt voor de fabriek een plechtige Heilige Mis opgedragen. Daarna wordt de fabriek ingezegend en begint het proefdraaien. De beginjaren zijn turbulent. De directeuren en geestelijk adviseurs volgen elkaar snel op. Onder leiding van Piet van Mil ontstaan er betere tijden voor de boterfabriek, waarbij de invloed van pastoor van Doremalen zeker ook positief (en dominant) zal zijn geweest.
De fabriek speelt ook een rol in de verdere organisatie van de boeren in Gemonde. In 1916 wordt een stierenhouderij opgericht (kwaliteitsverbetering!). In 1920 wordt de coöperatie lid van de N.C.B. en van coöperatieve Roermondse Eiermijn. Voortaan kunnen er op de fabriek ook eieren geleverd worden.
De strijd met de particuliere fabrieken is nog niet gestreden. Bij het 25-jarig jubileum blikt men terug: In 1921 "was de speculatieve beweging gaande van de "Nutricia" om melk te betrekken van de boeren uit de omliggende streken; maar het is de coöperatie gelukt aan deze beweging het hoofde te bieden." In dat jaar wordt tevens melding gemaakt van het toestaan van levering van melk door boeren uit Sint Michielsgestel.
Nico Schut
zei op 11 maart 2020 om 10:53
Begin jaren vijftig nog vlees gehaald
Marilou Nillesen
bhiczei op 12 maart 2020 om 09:10
Bedankt voor jullie reacties! Bijzonder om die historische context te lezen, Adrie.
En uit jouw berichtje begrijp ik dat het daarna een slagerij werd, Nico? Of zit het anders?
Adrie van Grinsven
zei op 17 maart 2020 om 15:48
Een reactie op vlees/slagerij!
In 1965 nam Marinus (Rini) Nelemans de fabriek over en begon (inderdaad) met een vleeswarenfabriek en slagerij (in de vroegere zuivelfabriek). Rini kocht zijn vlees in bij diverse lokale leveranciers en grossiers. Hij verwerkte het vlees in zijn vleeswarenfabriek en verkocht het in zijn winkel in Gemonde. Zijn specialiteit was de worstenmakerij. Hij opende later ook een (slagers)winkel in Schijndel en opende een slagersafdeling bij de toenmalige supermarkt Heintje Verhagen (ook in Schijndel). Ik weet niet precies wanneer Rini Nelemans gestopt is met zijn slagerij in Gemonde, ik denk begin jaren negentig van de vorige eeuw. Hij (en zijn gezin) zijn in ieder geval in 1996 van Gemonde naar Schijndel verhuist. Hij is in 1995 gestopt met de slagerswinkel in Schijndel. Rini Nelemans overleed in 2009.
Marilou Nillesen
bhiczei op 18 maart 2020 om 08:48
Kijk, dan is het dat ook weer helemaal duidelijk, Adrie. Wat fijn dat je al deze informatie hier toevoegt, je bent duidelijk goed op de hoogte. Kwam je zelf vaak in één van zijn winkels?
Adrie van Grinsven
zei op 18 maart 2020 om 10:20
Ik ben geïnteresseerd in het recente en verdere verleden en ben geboren in Gemonde en woon nu in Schijndel (én lid van Heemkundekring Den Hogert, Gemonde, en van Heemkundekring Schijndel).
Marilou Nillesen
bhiczei op 18 maart 2020 om 20:45
Dat verklaart heel veel, Adrie ;) Wij vallen zelf vaak terug op heemkundekringen, als het om lokale informatie gaat: daar is zóveel informatie te vinden! Dank voor het delen daarvan (en de groeten aan Henk Beijers ;)
