21 Namen op een eenvoudige steen. Achter iedere naam gaat een verdrietige geschiedenis schuil. Intens verdrietig, omdat al deze mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. En nu lijkt de gedenksteen die hun namen levend moet houden, bijna vergeten te worden op de Joodse begraafplaats in Schijndel.
De gedenksteen op de Joodse begraafplaats in Schijndel
Collega Emiel ziet tijdens zijn werk bij het BHIC dagelijks talloze foto’s voorbijkomen. Foto’s waarmee iets bijzonders is of waarop wordt gereageerd. Bij één van de foto’s van deze gedenksteen vraagt Peter van de Laar zich af of iemand de namen weet; op de foto zijn ze onleesbaar. Wat opvalt, is dat bij de omschrijving staat ‘Verzamel-grafsteen van elf joden’. Maar bij een vergroting van een foto telt Emiel er al 21. Hoe zit dat nu?
Het blijkt dat de Joodse begraafplaats in Schijndel volop in het nieuws is omdat de begraafplaats in deplorabele toestand verkeert. Natuurlijk, volgens de wetten van het Joodse geloof moet een begraafplaats de eeuwige rust respecteren. Maar dat betekent dat Joodse graven niet geruimd moeten worden, en niet dat er nauwelijks onderhoud wordt verricht aan het terrein – zoals nu wel het geval is.
Joodse mensen uit Veghel
En dan is er nog het verhaal van deze steen. Met daarop de namen van Joodse mensen uit Veghel die de oorlog niet hebben overleefd waaronder Rosa Meijer-de Groot, Joseph de Groot, Nico Wolf en Nico Nathan Wolf. Kaatje de Winter, Lena de Winter, Hertog de Winter, Johanna de Winter-Hertog en hun zoon Jules de Winter.
In 1940 woonden er nog acht Joodse gezinnen in Veghel, in totaal 34 personen. Gedurende deze Duitse bezetting werd ongeveer de helft van de Joodse inwoners van Veghel gedeporteerd en vermoord. De overigen ontkwamen naar het buitenland of doken onder. Uiteindelijk kwamen zeventien in Veghel woonachtige Joden om het leven in de vernietigingskampen of elders.
Het is belangrijk dat de namen van deze Joodse oorlogsslachtoffers genoemd blijven worden. Van de weduwe Emma de Winter-Cohen die woonde boven de manufacturenwinkel aan de Hoofdstraat in Veghel, met haar nichtje Erna Neustadt als kostganger en huishoudster Alida Schuijer-Van Emmen. Emma dook onder in Zaltbommel en overleed daar op 75-jarige leeftijd. Erna en Alida lieten allebei hun leven in Auschwitz, respectievelijk 49 en 58 jaar.
Niemand kwaad gedaan
Of die van de familie Arnold (Aäron) (48) en Bertha (Belia) (41) van der Sluis met hun drie dochters Lies (16), Jetty (14) en Emma (3). Vader Aaron denkt dat ze niet hoeven onder te duiken omdat ze niemand kwaad hebben gedaan, en is ervan overtuigd dat ze daarom wel terug zullen komen. Maar geen van hen overleeft de oorlog, ook de driejarige Emma niet.
Ook die van David van Zwanenbergh, Judith van Zwanenbergh-Van Leeuwen, Helena Seijffers, Hanna van Dijk-Monnickendam en Eva Monnickendam; zij zijn allemaal omgekomen tijdens de oorlog. En achter al deze namen – vermeld op de steen - gaat een verdrietig verhaal schuil, maar bovenal herinnert deze steen aan deze mensen. Oud of jong, maar bovenal: mensen met hun eigen leven.
Zoals Nico Wolf uit Veghel, de briljante student en schaker. Zijn ouders weten met hun andere kinderen net op tijd naar de VS te vluchten maar Nico lukt dat niet. Hij overlijdt in een concentratiekamp in maart 1944, 24 jaar oud. Op de gedenksteen staat “Ter herinnering aan onze broeders en zusters tijdens de oorlogsjaren 1942-1943 door onze vijanden omgebracht.” Een opdracht om serieus te nemen, ook na 80 jaar. Daarom hier nog een keer deze namen op een rij, als antwoord op de vraag van Peter van de Laar, en vooral om ze niet te vergeten. Niet alleen de namen die op de steen staan genoemd - want die opsomming blijkt vaak door verschillende redenen incompleet - maar om alle mannen, vrouwen en kinderen te herdenken die door oorlogsgeweld het leven lieten:
Rosa Meijer-de Groot Job de Groot Nico Wolf Nico Nathan Wolf Kaatje de Winter Lena de Winter Hertog de Winter Johanna de Winter-Hertog Jules de Winter Erna Neustadt Alida Schuijer-Van Emmen Aaron van der Sluis Bertha van der Sluis Lies van der Sluis Jetty van der Sluis Emma van der Sluis David van Zwanenbergh Judith van Zwanenbergh-Van Leeuwen Helena Seijffers Hanna van Dijk-Monnickendam Eva Monnickendam
[Emma de Winter-Cohen]
(met dank aan collega Emiel voor de tip en onderzoek)
