Onlangs schonk Cor Verberk uit Oploo, voorzitter van heemkundevereniging De Heerlyckheit Plo, het BHIC een soort rekeningboekje van Petrus Tijssen (ook:Thissen en Thijssen) van de Hulsbeek uit Sint Anthonis. Het boekje is afkomstig van Jan van Hoenselaar, een ver familielid van Petrus en zijn vrouw. Het levert op dit moment vooral de nodige vragen op.
Wie was Petrus Thijssen van de Hulsbeek?
Heel veel weten we niet van hem. Cor Verberk heeft wel het een en ander uitgezocht.
Peter Thijssen v.d. Hulsbeek trouwt op 20 juli 1766 te Oploo met Catharina Lemmens, gedoopt te Oploo op 20 nov. 1743. Hij overlijdt op 20 aug. 1799 te St. Anthonis, Catharina op 18 april 1816. In het doopboek van Sint Anthonis zijn zeven kinderen terug te vinden, echter met maar drie voornamen: Joanna (1768), Mathias (1768, 1773 en 1774) en Henrica (1769, 1770 en 1772).
Wat zijn beroep was weten we niet. Als je naar het boekje kijkt lijkt hij veel bezig geweest te zijn met handel en ook met wat we nu loonwerk zouden noemen.
Het rekeningenboekje
Het boekje is in gescande vorm te bekijken op onze website. Het is smal en hoog en is ooit opnieuw gebonden door Piet Hendriks, een vriend van Jan van Hoenselaar. Het telt 148 beschreven pagina’s, maar of het ook compleet is, is niet duidelijk. Pas op bladzijde 6 (scan 6) treffen we een bladzijdenummering aan. Er is een 1 zichtbaar, maar vermoedelijk staat er 19, want de achterkant is pagina 20. Niet alle bladzijden hebben een paginanummer en ook zijn sommige bladzijden in een afwijkende inkt (blauwe kleur) genummerd.
Chaotische inhoud
De tweede en derde bladzijde, met linksboven het jaartal 1758
Op de tweede bladzijde valt het eerste jaartal te ontdekken: 1758. Maar de inhoud is zeker niet chronologisch. Verderop wordt ook de aankoop genoemd van het huis en gronden van Tijs Arts in het jaar 1740 (blz. 96, scan 46). Op de bladzijden 77 t/m 79 (scans 35 en 36) staan de jongste registraties, uit de jaren 1801-1803. Die aantekeningen zijn dus van na het overlijden van Petrus. Het gaat vooral om ploegen, eggen, hooi- en turftransport – wat we nu loonwerk zouden noemen – en de opbrengst daarvan. En de volgende bladzijde gaat dan weer verder in 1752…
Anderzijds is het ook niet geordend op debiteuren en/of crediteuren. Wel worden vaak de leveringen en diensten aan een persoon bij elkaar gezet, totdat de kosten zijn betaald. Bijna alle aantekeningen zijn dan ook weer doorgehaald. Maar veel systeem valt er verder niet in te ontdekken.
Heel veel aantekeningen gaan over de levering van drank in vaten, kannen, kruiken, pinten. Veelal staat er niet bij wat de inhoud was, maar als dat wel het geval is gaat het vaak om ‘foesel’, goedkope jenever.
Een dienst die ook veel voorkomt is Het beest geleit, het verken geleit enz. Soms wordt een specifiek dier genoemd, bijvoorbeeld het klein swart Meultjen, de Kampert, het root kalf. Het zal gaan om het laten dekken van het vee.
Daarnaast zijn er nog vele andere soorten aantekeningen in te vinden.
Historisch geïnteresseerd?
Heel merkwaardig zijn enkele pagina’s die geen financiële aantekeningen bevatten, maar historische. Eerst komen we op de bladzijden 94 en 95 (scans 45 en 46) een lijst tegen van namen van mensen die op het Hersselt woonden. Vermoedelijk gaat het om het buurtschap ’t Herselt, bij Groeningen. Die lijst bevat 19 namen:
Begin van de naamlijst van de inwoners van 'Het Hersselt'
Mijn heer Pytter van As Mevrouwe Petronella van As Cornelia Smijts Andreas van As Catharina van As Joanna Catharina van As Gerardus de Kleinen Petrus Thijssen Petronella Thijssen Mijn Heer van offerden (Afferden) Willem Versteijlen Krijsthina de vrouw Jan den knegt Petronella Hemens (?) de meit Henricus Ebbers Jacop Willems Joanna Willems Margriet Wijllems Maria Willems
Een paar bladzijden verderop (99, scan 48) begint een kroniek van enkele belangrijke gebeurtenissen in de omgeving:
Bladzijden 99 en 100, de eerste twee van de 'kroniek'
in het yaar 1477 / is mit consent en schriftelijck / instruxtie van den heer / pastoor petrus velinck Als / mede door consent van den / heer van boxmeer petrus / viertein Als patroon van / de boxmeerse pastorije een / seperatiegemaekt tusschen / de parochij van boxmeer en / de drij Capellen van Sinte / mattijs, Sijnt theunis en / Sinte Catharina over het / Broeck gelegen welck / opgereght zijn tot een / parochie sijnde het Sint / teunis capel gemaekt tot / een moederkercke
1569 is de verandering der / biscoppen Alhier geschiedt / hebbende Alle lande dese / lande gestaen onder den / Biscop van luijck het / Lant van Cuijck mit een / deel van het gelderlant en / valkenbeurgh is gestelt / onder eenen nieuwen / Biscop tot Ruremunde / waar van den eersten is / gewest wilhelmus lindanus
Niet in 1569, zoals de schrijver hier vermeldt, maar al in 1559 werd het bisdom Roermond gesticht. Lindanus was er wel de eerste bisschop.
De nieuwe kaft van het administratieboekje
1576 graef frederick / boxmeer niet wilde ruijme / soo heeft graef willem hem / dit mit gewelt ontnomen / graef frederick hadt op het / Casteel geleit zijnen / capiteijn thomas de / luijkenaer die sigh geveins- / de naderhandt te willen / levere voor gelt in / hande van graef willem / door beleit van den heer / van heijen den welcken mit / het gelt kommende op de / voorste brugh van het / kasteel is mit een stuck / kanon om verre geschooten / een deel van dit gelt is nog / gevonden lange yaere daer / naer Anno 1631 Als men / de gragten uijtvegden
In 1577 werd kasteel Boxmeer belegerd door troepen van graaf Willem van den Bergh en verdedigd door de Spaanse troepen van graaf Frederik, de broer van Willem, onder leiding van Thomas van Hodayes (uit Luik). Die deed alsof hij in ruil voor geld het kasteel wel wilde opgeven, maar toen de gezant (letterlijk!) met losgeld ‘over de brug’ kwam, werd hij met een kanon van de brug afgeschoten. Dit was overigens niet de heer van Heijen. Die kwam kort daarna tijdens schermutselingen om het leven.
1652 is in het Closter der / paters karmeliten lieve vrou- / we broeders Alhier gefondeert / door den grave Albertis en / de gravinne Magdelena die / welke ook mit toestemmi- / nge van den biscop van / Ruremunde Andreas Cru- / sen Aen deselve paeters / hebben overgegeven de / parochie kerke van / boxmeer mit hare beneficie / en des selvs inkomste
1611 hebben de State generael / tot boxmeer willen invoere / den inpost gelicksij in het / Lant van Cuijck gedaen / hadden maar daer tegen / heft sijgh gesteltgraeff / Frederick heer tot boxmeer / De sake is in schravenhage / Geventileert tot Anno 1616 / niet sonder groote costen / welke de gemente daer mede / gehadt heeft en eindelick / is de sake Aldaar Aen / den haeck bliven hangen.
Blijkbaar is deze zaak niet tot een einde gekomen. De dossiers werden indertijd in zakken aan de haak gehangen.
Op de laatste bladzijde van deze kroniek maakt de schrijver nog melding van de eerste calvinistische predikanten, die in 1614 in de kapellen van Vortum en Klein Linden preekten, van de stichting van karmelietessenklooster Elzendaal in 1672 en van de herkomst van de naam Boxmeer.
Meer studie waard
Het voert te ver om hier heel diep in te gaan op wat er allemaal nog meer in het boek te vinden is. In ieder geval staan er veel namen in en ongetwijfeld is het bladeren in het boekje smullen voor genealogen en historisch geïnteresseerden in Oploo en omgeving.
Met dank aan Cor Verberk voor de aanvullingen en correcties.
