Tot 1841 behoorde ’t Heike, het grensgebied tussen De Baronie van Breda en Het Markiezaat van Bergen op Zoom, kerkelijk tot Sprundel, Rucphen en Etten.
Een eigen parochie
Door toename van de bevolking werd in 1841 een nieuwe parochie gesticht met als patroon Sint Willibrordus. De eerste pastoor van de nieuwe parochie werd Antonius Johannes Kroes. Bij aanvang telde de parochie 104 woningen, 59 stonden op het grondgebied van de gemeente Rukven/Sprundel, 42 stonden in Etten en 3 in Hoeven. Alles bij elkaar zo’n 600 zielen. Het dorp viel tot 1953 onder drie gemeenten; de oostkant viel onder Etten, de westkant onder Rucphen en de noordkant onder Hoeven. Niet erg praktisch en bij de herindeling in 1953 kwam het dorp als geheel onder de gemeente Rucphen.
Gezicht op Sint Willebrord in 1857 door B.J.C. Weingärtner. Rechts de waterstaatskerk op het grondgebied van de gemeente Rucphen, links van de Dorpsstraat huizen op het grondgebied van de gemeente Etten en Leur. (Bron: West-Brabants Archief)
Een nieuwe naam voor het dorp
Pastoor Kroes (bron: Heemkundekring Willebrord)
Tot 1842 ging het dorp onder de naam ’t Heike door het leven. Het had tot dan niet zo’n beste naam. Pastoor Kroes wilde hierin verandering brengen door de naam te wijzigen in St. Willebrord in de hoop het imago van het dorp te op te vijzelen. Sindsdien gaat het dorp officieel als St. Willebrord door het leven.
Een nieuwe kerk
In 1841 liet pastoor Kroes een waterstaatskerk bouwen, dat als patroon de heilige Sint Willibrordus kreeg. Op 25 mei 1841 was de aanbesteding in herberg De Zwaan van Oonincx op de Markt in Etten. De bouw van de kerk en de pastorie werd voor 12.000 gulden aangenomen door aannemer H.P. Slokkers, een aannemer uit de Leur. Naast de kerk werd ook nog een schooltje met onderwijzerswoning gebouwd. Dit werd aangenomen door de aannemer K. de Baan uit Zevenbergen voor 3.990 gulden. Van verschillende instanties werd subsidie ontvangen. Koning Willem II schonk 3.500 gulden en een jaargeld van 600 gulden voor de pastoor, de provincie gaf 3.500 gulden, de gemeente Etten en Leur 2.000 gulden, de gemeente Rucphen 1.500 gulden en 49 parochies in het vicariaat Breda gaven 4.000 gulden. De eerste steen werd gelegd door monseigneur Van Hooydonk. Op 20 december 1841 werd de kerk door de monseigneur ingewijd. Burgemeester Nicolaas de Weert opende de school
De oude kerk werd dorpshuis
Door de sterke bevolkingsgroei van het dorp was de kerk al spoedig te klein. Regelmatig vonden aan het eind van de 19de en begin 20ste eeuw uitbreidingen plaats. Zo werd de kerk vergroot van 6 naar 8 traveeën.
In 1925 was het aantal zielen in de parochie zo toegenomen dat het geen zin meer had de toch al kleine waterstaatskerk uit te breiden. Op initiatief van de zeer geliefde pastoor Bastiaansen werd de nieuwe Rozenkranskerk, thans Willibrorduskerk gebouwd.
Hoe verging het de oude kerk? Sinds 1955 gaat die door het leven als dorpshuis De Lanteern. De naam verwijst naar de open lantaarn met daarop een torenkruis en haan die oorspronkelijk op het dak stond, maar bij de verbouwing van de voorgevel in 1906 verdween.
Bronnen
West-Brabants Archief, Bergen op Zoom Geert de Bruijn en Frank van den Hoven, Op ontdekkingsreis door West-Brabant: Baronie en Markiezaat, Uitgeverij Filatop Leerdam, voorjaar 2001.
Interessant om te lezen dat Rucphen vroeger Rukven heette en ‘t Heike de historische naam van het huidige St. Willebrord is. Bestaat het ven (waar Rukven waarschijnlijk dan naar vernoemd is) nog of is dat verdwenen door bebouwing of ruilverkaveling?
