Een wederopbouwboerderij in de Sort

Omdat de boerderijen vanwege voedselvoorziening zo snel mogelijk herbouwd moesten worden, gebeurde dat ook bij deze boerderij, in de zomer van 1945. Het ‘Bureau Wederopbouw Boerderijen’ nam de schade van de verwoeste boerderijen op, stelde richtlijnen vast, toetste de architectkeuze (voor deze boerderij was dat architect August van Breugel), beoordeelde de bouwplannen en bestekken, verzorgde de aanbesteding, hield toezicht op het werk en regelde de financiën. Deze boerderijen zijn vaak te herkennen aan een ingemetselde steen met een uit het vuur springende leeuw en het bouwjaar.

Boerderijen, schuren, bakhuizen enz. moeten behouden blijven, ook al zijn ze in de loop van de tijd verbouwd en vaak niet meer herkenbaar als een zeer oude boerderij. Daarom is het zo boeiend om de geschiedenis van zo’n boerderij zoals deze te achterhalen.

Zo kom ik nummer C 137 al tegen in de verpondingsregisters van rond 1650. In een akte uit 1702 wordt deze omschreven als een huis met hof en verdere toebehoren, gelegen in de Sort. Aan een kant grenzend aan de Fratershoef en de andere kant Dirck van Rijsingen en strekkende van het erf van Handrick Willems, wonende tot Liempde, tot het Gemeente Broek. En daar staat ze nu nog, tussen de Hulst, de Fratershoef en Liempde.

Familie Welvaarts met inkwartiering mobilisatie 1814 -1918. Gebroeders Welvaarts als militair verkleed en de militairen als boer.

Rond 1800 is de boerderij gepacht door Dirk Kluijtmans: een huis, stal en schuur, met daaraan een schop en bakhuis met als eigenaar Dirk Cornelis van Oirschot. Een van de buren zijn dan de erfgenamen van Cornelis Brox. De geschiedschrijver Adriaan Brox, zoon van Cornelis, was een van deze erfgenamen. Bij het begin van het Kadaster in 1832 vinden we de boerderij terug onder sectie H 98. Rond 1927 wordt de boerderij verbouwd en in 1947 vond de herbouw plaats.

Familie Welvaarts en Rina van de Nieuwenhuizen bij het noodgraf van W. Wilson.

Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde de familie Welvaarts hier nog. Bij de gevechten op 4 oktober 1944 is W. Wilson omgekomen en tijdelijk bij de boerderij begraven. Later is zijn lichaam overgebracht naar het oorlogskerkhof in Uden. Ook Gerard Welvaarts was een van de slachtoffers; hij overleed op 28 september 1944 op 45-jarige leeftijd.

Foto’s: Jo van der Kaaij
Bron: Archieven Brabants Historisch Informatiecentrum; Wikipedia – Meertensinstituut.