In 1947 is Dinteloord met zijn 4.344 inwoners zo’n beetje het gemiddelde dorp in Brabant: 70 gemeenten in de provincie zijn groter, 72 gemeenten kleiner. De bevolking woont voor driekwart in de kern Dinteloord, de resterende 1.100 inwoners zijn verspreid over de polders.
Kenmerkend voor Dinteloord is de trage groei van het inwonertal. Vooral de wat armere bewoners trekken massaal weg, met name naar steden als Roosendaal, Bergen op Zoom, Breda en natuurlijk Rotterdam: daar is werk te vinden. Opmerkelijk is het grote aantal jonge (15-24 jaar) vrouwen dat vertrekt; zij hopen als dienstbode in de stad een betrekking te vinden. Een ware uittocht dus, Dinteloord staat niet voor niets in de top-tien van Brabantse gemeenten waar mensen liever vertrekken dan er wonen.
Waren de leefomstandigheden in Dinteloord dan zo slecht? Als je afgaat op de belastinggegevens, dan valt het wel mee: tussen 1930 en 1941 was Dinteloord zelfs de gemeente met het hoogste gemiddelde inkomen per inwoner van heel Brabant! Een rijk dorp dus zou je zeggen.
Maar als je de cijfers analyseert, dan blijkt dat hoge gemiddelde het gevolg van een hele kleine, maar superrijke bovenlaag en een hele grote groep met extreem lage inkomens. Anders gezegd: nergens in Brabant is de kloof tussen arm en rijk zo groot als in Dinteloord. Dat komt door de grootschaligheid van de landbouw, de belangrijkste bron van inkomsten. Nergens in Brabant is het grootschaliger dan in Dinteloord: in 1947 is 67,5% van alle boerenbedrijven in de gemeente groter dan 20 hectare, in de hele provincie was dat amper 7%. Naar Dinteloordse maatstaven bestaat de rest van Brabant vooral uit keuterboeren.
Wat werd er op die grote bedrijven geteeld? Vooral aardappelen, graan en natuurlijk suikerbieten. Eindeloze velden vol. Het zijn juist deze gewassen die zich goed lenen voor verregaande mechanisatie en ook daarin loopt Dinteloord voorop: in 1947 was er in Dinteloord al 20% minder manuren arbeid per hectare nodig dan elders in Brabant. Dankzij de inzet van dorsmachines, maaiers, cultivators en wat dies meer zij.
Er bestaat in het dorp zelfs een coöperatie waarin 32 landbouwbedrijven gebruik maken van een gemeenschappelijk werktuigenpark. Dat maakt het mogelijk om nog grotere, nog betere, nog duurdere machines aan te schaffen. Dinteloord is een voorloper als het gaat om innovatieve landbouw; de uiterst moderne suikerfabrieken met hun raffinaderijen getuigen daarvan, maar ook Europa’s best geoutilleerde vlasfabriek is er gevestigd en een kunstmestdepot met geavanceerde opslag- en bevoorradingsinstallaties.
Dat zijn de twee gezichten van Dinteloord vlak na de oorlog: enerzijds een moderne en goed renderende landbouwindustrie, anderzijds een bevolking die er steeds minder werk vindt, vaak slecht behuisd is (in 1947 bestond meer dan de helft van alle huizen uit 1- of 2-kamerwoningen), een laag opleidingsniveau heeft (slechts 15% van de jeugd volgt een opleiding na de lagere school) en overwegend weinig verdient.
Pas in de jaren ‘60 zou daar verandering in komen, maar dat is een ander verhaal.
Foto's:
Dinteloord, Suikerfabriek. West Brabants Archief fotonr. BOZ102000285; De Kreek, West Brabants Archief fotonr. BOZ001035495; Westvoorstraat, West Brabants Archief fotonr. BOZ001035504; Havenweg, West Brabants Archief fotonr BOZ001035506;
