Om het winterseizoen met voldoende voedsel door te komen werd in de zomermaanden een deel van de oogst in stenen kruiken geconserveerd. En het vleesvarken in glazen flessen gesteriliseerd of gepekeld, waarna in de schouw gerookt; aardappels opgeslagen in gelijknamige -kelders.
Opslag in de kelder, met achterin de pekelvakken
Met vijf treden bereikte je de kelder uit 1935 met een plafondhoogte van 1,77 meter, zodat men staande kon bewegen. Op de rondom aan de muren aangebrachte blauw geschilderde planken was plaats voor de weckflessen. In december werd de ham en het spek van het gemeste varken enkele weken in de achter gelegen vakken gepekeld en daarna voor het roken in de schouw opgehangen.
Inmaak in glazen weckflessen gebeurde heel secuur, de kennis werd van moeder op dochter doorgegeven, een huishoudschool was er nog niet. De julimaand begon met het inmaken van de kersen ( met pit!), waarna uit ‘Den Hof’ de breek- sperziebonen. Staak-snijbonen, de gesneden kool en eieren in de aardewerken stènnepot.
De trap in de kelder, met rechts de stènne potten en de Ujese keien
Naast de keldertrap drie verschillende stènne potten, vanaf dertig liter inhoud, ervoor liggende Ujese keien dienend als zwaartekracht op de twee halvemaanvormige houten plankjes gelegd op de inhoud. In de hoek een bolvormig putje. In de zomermaanden was dit de koelste ruimte; het vers gebakken brood werd op de vloer uitgespreid. Sommigen plaatsten er de onrijpe kersen om die later sappig te verkopen.
Het Udens Volkslied bevat de zin: ‘Mar in de kelder stu un kuip, mi dingzigheid zat.’ Chris van Haandel, Mister van het Ujes dialect vertaalt: ‘In de kelder staan levensmiddelen genoeg, voor eten, je hoeft geen zorgen te maken.’ Regelmatig werd er gecontroleerd op opengaande inmaakflessen, jammer wanneer dat het kostbare vlees betrof. De oorzaak werd gezocht in het denderen van passerende treinen en/of een aanwezige waterader. Vanaf de vijftiger jaren werd het de ruimte voor de National vleessnijmachine en de diepvries.
Onlangs telde ik 185 lege inmaakflessen van 1 -1½ en 2 liter, nu op elkaar geplaatst in de kelder (afmeting, 2,25 X 3,80 meter). ’Op ieder potje past wel een deksel.’ Er waren zelfs elf merken: Anker, Leerdam, Neerlandia, Perfect, Valk, V&D, Vegla, VOHA, en Welt. Verder twee sierlijke deksels, letter W, met een kroon, merk onbekend. En Weck met de aardbei inclusief de Weck rubberring, inmaken was voortaan wecken! Er waren twee soorten roodkleurige rubberen dichtingringen een platte en een vierkant model, verder de verende stalen sluitklem.
Deksels van Weckpotten. Links van de firma Weck, rechts merk onbekend, met een gekroonde W
De kelder was verder gevuld met jams in glazen potjes (123) met schroefdeksel; er werd meer geconserveerd dan geconsumeerd. Hier stond ook het Paas- en Pinksterwijwater, Odilia-, Lourdeswater, Mineraal waterflesjes waarop de sticker: DIT WATER IS GEZEGEND MET HET ALERHEILIGSTE SACRAMENT. Verder reserve fietsbanden en waardepapieren.
Gezegend water op de plank
Gezegend water
Tijdens de oorlog werd de ruimte gebruikt als schuilkelder, herinner me voor een verwacht bombardement de nacht(en) erin doorgebracht, maar nooit erin opgesloten! Ook stond hier het bekende potje met vet.
Vlier naast het kelderraam
Buiten naast het keldergat een vlierstruik, zoals weer in het Udens Volkslied ‘Be ut keldergat stò ne flier,’ en tijdens een oorlogsdreiging gebarricadeerd. Met het ernaast geplaatste trapje bereikten soldaten van de mobilisatie in 1939 en bevrijders in 1944 via het opkamerraam de zolder, hun slaapgelegenheid, rechts het wc-raampje van ’t Huiske.’ Nogmaals, het huis met Geschiedenis!
Vroeger trof men dikwijls op de buitenmuur van een huis bij de opening van het keldergat, een wit gekald kruis aan. Heemkundekring Baarle-Hertog-Nassau geeft in ‘Wirs kaante’ ‘de verklaring, 'het diende ter afweer tegen slechte geesten.’
