Neem nu deze foto die een missionaris uit de Heeswijkse abdij van Berne op doorreis in Rome maakte. Heel in de verte, nauwelijks te onderscheiden, zien we daar boven op een oud gebouw, onder massale belangstelling, een figuur staan met een houweel geheven boven het hoofd. Wie die persoon is? Op de foto is hij niet te herkennen, maar het bijschrift van de fotograaf is duidelijk: wandelend door het park langs een bankje zie ik Mussolini bovenop het dak met een houweel de eerste slagen doen neerkomen op een pand voor de afbraak.
Omdat de fotograaf ook de datum van het tafereel vermeldt, 29 oktober 1936, hebben we aanknopingspunten genoeg voor nader onderzoek.
De fotograaf
Deze foto in de fotocollectie van de Abdij van Berne komt uit een serie over de reis van de Norbertijnen Jacob Weesie, Lucas van Helvert en hun Amerikaanse confrater Philip Gamache van Heeswijk naar hun missiepost in India.
Op 22 oktober vertrekken de heren vanuit Heeswijk, om via de Norbertijner abdij Windberg in Beieren (24-10), Innsbruck (25-10), Florence (26/27-10) op 28 oktober in Rome aan te komen. Gedurende enkele dagen doorkruisen de drie witheren de eeuwige stad om de vele bezienswaardigheden te bekijken en te fotograferen: het Forum Romanum, het Colosseum, de Sint-Pieter, de Engelenburcht, noem maar op. Op 3 november reizen ze verder naar Brindisi, om daar scheep te gaan richting India.
De foto
De foto die ons hier bezighoudt is genomen vanuit het parkje ten westen van de Engelenburcht. De camera is vanuit dat parkje naar het westen gericht (zie de gele lijnen op de bijgevoegde kaart). Een foto uit dezelfde serie, maar eerder die dag genomen, geeft meer duidelijkheid. Vanaf de Engelenburcht genomen toont dit beeld dezelfde huizenrij, maar we zien aan de einder het silhouet van de Sint-Pieter. De huizenblokken waar het hier om gaat bestaan tegenwoordig niet meer, op die plaats ligt nu de Via della Conciliazione, die vanaf de Tiberoever bij de Engelenburcht in een rechte lijn naar het plein en de basiliek van Sint-Pieter voert.
Wat zien we op de foto? Over een muurtje met daarvoor een bankje zien we een rij huizen met op de straat ervoor een grote mensenmassa. Opmerkelijker is dat zich op de daken van het meest linkse huis, van het smalle hoge huis daar rechts naast en van het daarnaast gelegen bredere pand ook een behoorlijk aantal personen bevindt. Een merkwaardig schouwspel, dat de fotograaf blijkbaar heeft geïntrigeerd en tot afdrukken heeft aangezet. Waarschijnlijk is hij daarna navraag gaan doen wat daar nu precies aan de hand was en heeft hij dat later bij de afgedrukte foto genoteerd.
Met pen is op de foto naast het nummer ’40’ linksboven nog met een pennestreep boven het hoge smalle gebouw aangeduid waar Mussolini dan wel precies stond. En dat is zeker geen overbodige luxe, want de Italiaanse leider is bepaald niet herkenbaar op deze foto. Tegenwoordig zouden we inzoomen, maar over dat soort technieken beschikten Weesie of Van Helvert natuurlijk nog niet in de jaren dertig van de vorige eeuw.
Wat staat er op de foto?
Moeten we dan maar aannemen dat het bijschrift klopt? Nee, gelukkig is dat niet nodig, bewijs is voldoende voorhanden, want de gebeurtenis die de missionarissen in spe toevallig vastlegden is ook door de Italiaanse pers ruimschoots gedocumenteerd. En zelfs in sommige Nederlandse kranten wordt er melding van gemaakt. Zo publiceert het Dagblad van Noord-Brabant zelfs een foto van dezelfde rij huizen en meldt dat een nieuwe brede laan zal worden aangelegd naar de Sint-Pieter en dat Mussolini op 29 October a.s. met ’n houweel den eersten steen van de af te breken huizen zal weghakken. Die gebeurtenis is per toeval vereeuwigd door een van de Norbertijnen.
Maar zij waren natuurlijk niet de enigen. De Italiaanse pers was in groten getal aanwezig om vanaf het dak van het zuidwaarts gelegen huis, deze historische gebeurtenis vast te leggen. 
Sterker nog, er zijn zelfs filmbeelden van bewaard gebleven: klik op deze link om Mussolini zelf in actie te zien..
De Spina di Borgo
De decennialange twist tussen de Italiaanse Staat en de Heilige Stoel was in 1929 met het Verdrag van Lateranen bijgelegd, een belangrijk succes voor de Italiaanse regeringsleider Mussolini. Deze historische gebeurtenis werd op verschillende manieren herdacht en verbeeld, onder andere door de Sint-Pieter nauwer met het oude centrum van Rome te verbinden, door de aanleg van een lange rechte boulevard van de Tiberoever naar het Sint-Pieterplein. Daarvoor moest wel een deel van de oude stad inclusief haar inwoners wijken: de zogenaamde Spina di Borgo was het slachtoffer van deze door politieke motieven ingegeven stedebouwkundige ingreep. Het startschot van de afbraak werd gegeven op 29 oktober 1936, door Mussolini, gewapend met een houweel. De afronding van het project liet overigens, mede door de Tweede Wereldoorlog, lang op zich wachten: pas in 1950 kwam de Via della Conciliazione gereed.
Het beeld van ‘de sterke man’
Mussolini als de sterke man van Italië, als de dictator die alle touwtjes in het land in handen had, werd in media en propaganda ook letterlijk als ‘sterke man’ afgebeeld. Het wekt dan ook geen verwondering dat wat zich die donderdag in
oktober 1936 op het dak van een van de panden in de Spina di Borgo afspeelde precies zo was geënsceneerd dat il Duce zich mannelijk, stoer en daadkrachtig kon tonen aan het volk. Dat slaagde dit keer niet echt, de hele scene ziet er eerlijk gezegd nogal knullig uit. Maar het idee was duidelijk. En - toegegeven - een paar maanden eerder was het op een andere plek in Rome ook een stuk beter gelukt getuige deze foto en de daarop gebaseerde omslagtekening voor La Domenica del Corriere.
Al met al was het puur toeval dat het drietal missionarissen uit Heeswijk getuige was van dit voor Rome en Vaticaanstad historische feit en het zelfs van een afstand voor het nageslacht vastlegde. Van wat er de daaropvolgende jaren allemaal aan gruwelijks in Europa zou gebeuren door toedoen van Mussolini’s navolger in Duitsland waren de witheren uit Heeswijk – gelukkig voor hen - geen getuige: op 4 november gingen zij in Brindisi scheep op de Conte Rosso richting India, waar zij 8 dagen later voet aan wal zetten en vele jaren werkzaam zouden zijn in de missie.
