Een opmerkelijke primeur van Oost-, West- en Middelbeers: in 1946 is deze plaats de eerste in heel Nederland die onder leiding staat van een vrouwelijke burgemeester: Truus Smulders-Beliën. Bijna twintig jaar blijft zij burgermoeder over 'haar' dorp dat ze met haar gekregen Dafje met hand en tand verdedigde. Benieuwd naar de archiefstukken die we gebruiken? Check deze pagina en duik zelf de archieven in.
Haar man Jan Smulders is al 18 jaar burgemeester van de Beerzen als hij in 1944 wordt opgepakt door de Duitsers en in het voorjaar van 1945 in een kamp overlijdt. Zijn weduwe, moeder van vier jonge kinderen, schrijft koningin Wilhelmina een sollicitatiebrief, en wordt benoemd. Maar daarvoor moest ze wel 14 mannelijke tegenkandidaten verslaan. Onder hen ook haar zwager. Hoe Truus Smulders-Belien in 1946 de eerste vrouwelijke burgemeester van Nederland werd, en zowel liefkozend Moeder van de Beerzen als tegelijkertijd als lastig portret wordt gezien, hoor je in deze podcast. Met als gast: Ina Adema, Commissaris van de Koning, over hoe het nu zit met vrouwen in het openbaar bestuur.
Archiefstukken
Vondst van de Maand
Je zou misschien denken dat Truus Smulders gemakkelijk in het ambt van haar overleden echtgenoot rolt. Maar uit de vondst van Margot blijkt dat ze nog wel wat hobbels te nemen heeft. Zo gaat ze moedig de strijd aan met 14 mannelijke kandidaten waaronder een familielid dat óók zijn zinnen heeft gezet op deze burgemeesterspost.
Bron:
Toegangsnummer: 1085 - Commissaris van de Koningin CDK in Noord-Brabant, 1920-1969. Inventarisnr. 245: Oirschot t/m Oosterhout, 1920 - 1969.
BrabantinBeelden
beeld uit de film over de traditionele verhuizing van het gezin Smulders in 1949
Voor deze aflevering doken we met BrabantinBeelden dit keer in de archieven van Beeld & Geluid. We vonden niet alleen treffende filmpjes van Polygoon – van de traditionele verhuizing van het gezin Smulders in 1949 en koninklijk bezoek van Juliana en Bernhard in datzelfde jaar – maar ook een radiofragment van de AVRO.
Heel bijzonder: daarin gaat het niet alleen over Truus Smulders, maar horen we ook haar onvervalste Brabantse stem. Benieuwd naar de filmpjes die aan bod komen in deze aflevering? Ga dan naar het bijbehorende artikel op BrabantinBeelden.nl.
Stem uit het Verleden
Standbeeld van Truus Smulders
Jan Smulders is de jongste zoon van Truus Smulders-Beliën. Als deze burgermoeder een standbeeld krijgt, houdt Jan een toespraak en haalt levendige herinneringen op aan zijn moeder.
Floris Molenaar van de Koningstheateracademie draagt de brief voor.
Op het podium
Onze Commissaris van de Koning, Ina Adema, reflecteert op de komst van Neerlands eerste vrouwelijke burgemeester maar vertelt ook hoe het nu is gesteld met het aantal vrouwelijke burgemeesters. En zij weet hoe het is wanneer alle aandacht uitgaat naar de mannelijke wethouder als je als vrouw als burgemeester - met ambtsketen - een school bezoekt.
Old case, cold case
We slaan even een zijweggetje in (dankzij het gesprek met hoofdgast Kees Slager over de Watersnood) want hoe zit het met verdwenen archieven? Verdwijnt er veel materiaal in de papierversnipperaar en wie bepaalt dat eigenlijk? En... hoe zit dat met het archief van Marietje Kessels?
(Wil je zelf meekijken in het archief van advocaat Pels Rijcken? Klik dan hier)
Met een vrouwelijke burgemeester als primeur in 1946 liep Nederland nu niet bepaald voorop in de wereld.
Maar als sinds ongeveer 1920 waren vrouwen wél al politiek actief in bijvoorbeeld gemeenteraden. Bijvoorbeeld Elisabeth Brouns-Van Besouw in ’s-Hertogenbosch. Dat ging zeker niet zonder slag of stoot, getuige ook deze spotprent op mevrouw Brouns uit 1924:
Bonus:
Jan Smulders is de echtgenoot van Truus Smulders-Beliën. Zij staat bekend als de eerste vrouwelijke burgemeester van Nederland. Maar die post komt vrij omdat haar man Jan onder zeer tragische omstandigheden in Duitsland overlijdt. Jan is dan al 18 jaar burgemeester van De Beerzen en sinds 1942 als waarnemend burgemeester van de buurgemeente Vessem, Wintelre en Knegsel. In die rol, als waarnemer van Vessem, wordt hij door de Duitsers gesommeerd om een lijst van inwoners te leveren die als arbeider aan het werk moeten aan de verdedigingswerken in Zeeland. Hij weigert.
Als Jan Smulders tijdens de Tweede Wereldoorlog niet zo standvastig was geweest en weigerde om mensen aan te wijzen, is de kans groot dat Truus de geschiedenisboeken ingegaan als echtgenote van in plaats van de eerste vrouwelijke burgemeester.
Haar man Jan Smulders is al 18 jaar burgemeester van de Beerzen als hij in 1944 wordt opgepakt door de Duitsers en in het voorjaar van 1945 in een kamp overlijdt. Zijn weduwe, moeder van vier jonge kinderen, schrijft koningin Wilhelmina een sollicitatiebrief, en wordt benoemd. Maar daarvoor moest ze wel 14 mannelijke tegenkandidaten verslaan. Onder hen ook haar zwager. Hoe Truus Smulders-Belien in 1946 de eerste vrouwelijke burgemeester van Nederland werd, en zowel liefkozend Moeder van de Beerzen als tegelijkertijd als lastig portret wordt gezien, hoor je in deze podcast. Met als gast: Ina Adema, Commissaris van de Koning, over hoe het nu zit met vrouwen in het openbaar bestuur.
Onze Commissaris van de Koning, Ina Adema, reflecteert op de komst van Neerlands eerste vrouwelijke burgemeester maar vertelt ook hoe het nu is gesteld met het aantal vrouwelijke burgemeesters. En zij weet hoe het is wanneer alle aandacht uitgaat naar de mannelijke wethouder als je als vrouw als burgemeester - met ambtsketen - een school bezoekt.
