Bij de kruising Postelstraat, Runsdijk en Spankertstraat in Esch staat een groot kruisbeeld. Wellicht passeert u deze plek dagelijks, zonder acht te slaan op dit artistieke beeld. De tijd dat passanten hun pet afnamen om het kruis te groeten, ligt al geruime tijd achter ons. Wat gebleven is, is de zorg voor het beeld door de familie van der Meijden.
Ben en Gerald van der Meijden hebben het hele ensemble in 2011-2012 grondig onderhanden genomen. En dat was nodig ook! Hout en ijzer werden vervangen en Sjef Gielen nam de restauratie van het corpus op zich. Tijdens de bevrijding van Esch, in oktober 1944, had het kruis een kleine beschadiging opgelopen die eveneens door Sjef hersteld werd. Riet van der Meijden onderhoudt de tuin en plant jaarlijks bloeiende planten aan de voet van dit kruisbeeld.
Kruis langs de weg
foto Nettie van de Langenberg
Langs wegen en op kruispunten zijn talrijke gedenktekens te vinden in de vorm van een kruis. Achter de plaatsing van wegkruisen rond 1930 gaat een betekenis schuil. Sinds Josef Stalin vanaf 1929 de onbetwiste leider van de Sovjet-Unie geworden was, nam de vervolging van de christenen in Rusland ongekende proporties aan. Christenen werden onder zijn regering gemarteld en gedood. Paus Pius XI heeft herhaalde pogingen aangewend om die vervolging te voorkomen. Nederlandse bisschoppen sloten zich destijds aan bij het initiatief van de paus.
Fabrikant Antoon van Thiel uit Helmond was een overtuigd katholiek en uit protest tegen de godsdienstvervolging en de opkomst van het bolsjewisme in de Sovjet-Unie richtte hij in 1929 de stichting Kruis langs de weg op. Rond 1930 verschenen er overal kruisbeelden langs de Brabantse wegen. De eerste 70 wegkruisen waren identiek en werden in serie vervaardigd door de firma Verbraak en zonen uit Tilburg. Diverse kruisbeelden werden in het begin geschonken door de stichting van Van Thiel. Later werd deze verantwoordelijkheid over genomen door verenigingen, particulieren en geestelijken die zelf geld inzamelden voor de realisatie van een wegkruis in hun dorp.
Het Essche devotiekruis
foto Nettie van de Langenberg
De “stille getuigen” van het katholieke verleden van Esch geeft nauwelijks iets prijs over zijn historie. Bij de inventarisatie van het kerkarchief was in de anale van de Sint Willibrordusparochie niets terug te vinden over het kruisbeeld en ook rekeningen uit die periode ontbreken. Het enige wat ik terug heb kunnen vinden, waren twee korte zinnen in de Boxtelsche Courant van 3 mei 1935 over de plaatsing van een “artistiek wegkruis” in Esch. Met deze informatie zullen we het moeten doen. Aanvullingen zijn van harte welkom!
De grond waarop het Christusbeeld geplaatst werd, was destijds in handen van de coöperatieve Roomboterfabriek van Esch. Notariële akten ontbreken echter. Het was vroeger namelijk de gewoonte om dergelijke zaken onderling te regelen, in plaats van ze zwart-op-wit te zetten. Momenteel is de grond het eigendom van Riet van der Meijden.
foto Nettie van de Langenberg
Het kruisbeeld dat ongeveer 3 meter hoog is, torent hoog boven het straatbeeld uit en staat op een stenen sokkel. Boven het beeld hangt een plaatje met het opschrift Iesus Nazarenus Rex Ludaeorum, afgekort als INRI. De Latijnse tekst betekent: Jezus van Nazareth, koning der Joden. Het kruis heeft een zadeldakje en het corpus is gestileerd weergegeven. Opvallend is de doornenkroon met lange, regelmatig aangebrachte doornen. Beide voeten zijn door één nagel aan het kruis bevestigd.
Wie creëerde dit devotionele kunstwerk?
Wetende dat ik op deze vraag géén onderbouwd antwoord kan geven, heb ik toch een vermoeden dat het beeld vervaardigd is door een beeldhouwer. In mijn optiek is het Essche kruisbeeld uniek in zijn soort. Ik hoor graag of iemand hetzelfde kruisbeeld ooit heeft waargenomen. Verder zou het fijn zijn als een deskundige eens zou kunnen kijken naar het materiaalgebruik van zowel het kruisbeeld als het H. Hartbeeld in de voortuin van de voormalige pastorie van de Sint Willibrorduskerk. Het zilveren jubileum van pastoor van Duren vond plaats in 1936 en bij dit jubileum kreeg Van Duren het H. Hartbeeld cadeau van de Essche bevolking. In de voet van het H. Hartbeeld staat vermeld: L. c. Petit, Tilburg. Zou een van de zonen van Léandre Petit eveneens het artistieke kruis op de driesprong van Esch vervaardigd hebben?
Je verhaal prikkelt de nieuwsgierigheid, Nettie, en ik hoop dat je antwoord krijgt op je vragen (die ik voor de zekerheid hieronder herhaal):
"Ik hoor graag of iemand hetzelfde kruisbeeld ooit heeft waargenomen. Verder zou het fijn zijn als een deskundige eens zou kunnen kijken naar het materiaalgebruik van zowel het kruisbeeld als het H. Hartbeeld in de voortuin van de voormalige pastorie van de Sint Willibrorduskerk. Het zilveren jubileum van pastoor van Duren vond plaats in 1936 en bij dit jubileum kreeg Van Duren het H. Hartbeeld cadeau van de Essche bevolking. In de voet van het H. Hartbeeld staat vermeld: L. c. Petit, Tilburg. Zou een van de zonen van Léandre Petit eveneens het artistieke kruis op de driesprong van Esch vervaardigd hebben?"
