Oordeel zelf: tussen 1825 en 1831 trok er onder verantwoordelijkheid van de Gouverneur een flink aantal taxateurs of schattersdoor de hele provincie om alle gebouwde en ongebouwde eigendommen van een waardering te voorzien ten behoeve van de nieuwe grondbelasting die de regering wilde gaan instellen. Het vaststellen van de belastbare opbrengst was logischerwijze een van de meest heikele onderdelen van het hele kadaster- en belastingplan.
De taxateurs begonnen met het maken van een beschrijving van iedere gemeente. Zie hier wat ze over Deursen en Dennenburg te melden hadden in hun Tabel van klassificatie van de grondeigendommen.
Algemeen
Ligging
De gemeente Deursen en Dennenburg ligt in het kanton Ravenstein, ongeveer 33 kilometer oostnoordoost van ’s-Hertogenbosch, hoofdplaats van de provincie en van het arrondissement.
Aangrenzende gemeenten
De gemeente grenst ten noorden aan de gemeente Dieden c.a., ten oosten aan Huisseling, ten zuiden aan de gemeenten Herpen en Berghem en ten westen aan Megen c.a., alle behorend tot het kanton Ravenstein.
Rivieren, beken en waterlopen
Deze gemeente heeft geen bevaarbare rivier, maar de Maas ligt op slechts 3 kilometer afstand. Er is een goed onderhouden grindweg die naar de rivier leidt, waardoor het vervoer van de producten naar de verschillende noordelijke marktplaatsen goedkoper is geworden. Landinwaarts zijn er nog enkele vlieten en waterlopen, die alleen maar dienen om het overtollige water naar de uitwateringssluis af te voeren, of het er bij aanhoudende droogten naar toe te leiden.
Grote wegen en buurtwegen
Er liggen geen grote wegen in de nabijheid van deze gemeente. De weg van ’s-Hertogenbosch naar Nijmegen ligt het dichtste bij, maar toch nog ruim 12 kilometer zuidelijk van het grondgebied. Behalve de openbare grindweg naar Ravenstein zijn de andere buurtwegen, hoewel goed onderhouden, te laag gelegen om altijd gebruikt te kunnen worden. Enkele binnenwegen zijn om dezelfde oorzaak minder goed onderhouden en meestal volstrekt onbruikbaar.>
Dijken en waterkerende werken
Alle eigendommen die in deze gemeente liggen, behoren tot de polder van het Land van Ravenstein. Deze polder zich strekt over meerdere gemeenten in de omtrek uit en heeft een vrij zware dijk langs de rivier de Maas. De binnendijken zijn veel minder zwaar en dienen slechts om het overtollige sneeuw- en regenwater van de daarboven liggende polders tegen te houden, zonder het verloop van de Beerse Maas te hinderen, want het land dient als overlaatgebied. Overigens worden alle werken voor de waterkering en waterafvoer goed onderhouden. Het erkende bestuur van de polder van het Land van Ravenstein heeft het oppertoezicht over deze gemeente.
Bodemreliëf
Het grondoppervlak lijkt egaal, maar helt af naarmate men verder van de Maasdijk verwijderd is. Daar liggen de eigendommen ook lager en zijn daarom minder geschikt als landbouwgrond, maar wel meer geschikt voor wei- en hooiland.
Vruchtbaarheid van de grond
De landbouwgronden bestaan uit klei, met zand vermengd, en zijn over het algemeen van goede kwaliteit, maar hebben wisselend last van het kwelwater. Zij worden in kleine gedeelten verhuurd en redelijk zorgvuldig verbouwd, meestal op grote en middelmatige percelen.
De weilanden zijn door hun lage ligging het best geschikt als weiland. Ze worden door de overstroming van de Beerse Maas voldoende gemest om zonder andere meststoffen te dienen voor de vetmesterij. In sommige jaren kunnen de weiden ook nog van tijd tot tijd met haver ingezaaid worden, en brengen in groeizame seizoenen een goede oogst op. De nog lager gelegen binnengraslanden worden gewoonlijk gehooid, maar geven slechts een grof, liesachtig en ook weinig voedzaam gewas, waardoor de inwoners verplicht zijn enkele weiden te hooien, of dit tekort in de buurtgemeenten aan te vullen.
De weinige hakhoutbosjes maken nog geen driehonderste deel van de belastbare oppervlakte van de gemeente uit, zodat de meer hout opleverende omgeving in de houtbehoefte moet voorzien.
Landbouwproducten
De opbrengsten van de grond zijn tarwe, rogge, gerst, bonen, haver en aardappelen, vlaszaad, klaver, hooi, hout, fruit en groenten. Het vlas en zaad brengen maar zo weinig op dat men ze niet als gewone grondopbrengsten kan belasten.
Paardenfokkerij en vee
Er worden in deze gemeente nogal wat paarden gefokt, die voor velerlei doeleinden geschikt zijn. Het rundvee ziet er goed uit en er zijn er meer dan genoeg voor de eigen landbouwbehoeften. De boeren fokken algemeen veel varkens. In de fokkerij en verkoop van varkens op de leeftijd van 4 of meer weken vinden zij een gedeelte van hun bestaan.
Nijverheid
De voornaamste tak van nijverheid van de inwoners is de landbouw, terwijl de veehouderij daar onafscheidelijk mee samenhangt. De binnenlandse handel gaat niet verder dan de aanschaf van de meest noodzakelijke voorwerpen voor de inwoners, de verkoop van de grondopbrengsten en van het vee dat hier gefokt wordt.
Samenstelling van de gemeente
Deze gemeente bestaat uit twee nog steeds kerkelijk gescheiden gemeenten, die vroeger ook burgerlijk afzonderlijk bestuurd werden. Elke gemeente heeft zijn kerk met enkele huizen daar omheen gebouwd, terwijl de andere huizen verspreid langs de buurtwegen liggen.
Gebouwen
Geen enkel huis verdient een bijzondere opmerking, de beste huizen zijn boerderijen en niet al te ruime herbergen. De lagere categorieën omvatten mindere boerderijen en arbeiders- en daglonerwoningen, waarvan de slechtste uit hout en leem zijn opgetrokken.
Er is een vrouwenklooster, waarvan het gebouw ruim en goed onderhouden en goed ingericht is voor het doel waarvoor het dienst doet.
Men vindt er geen enkele fabriek of trafiek. Er zijn 67 belastbare woonhuizen, waarvan er 38 tot Deursen en 29 tot Dennenburg horen en men telt er totaal 430 inwoners.
Ongebouwde eigendommen
Landbouwgronden
De landbouwgronden zijn verdeeld in drie klassen op basis van hun verschillen:
De 1e klasse ligt tamelijk hoog en ondervindt weinig nadeel van het kwelwater, heeft vruchtbare gele kleigrond met een diepte van ongeveer 50 cm op een goede waterdoorlatende ondergrond. Met een behoorlijke bemesting verbouwt men daarop, zonder braak te laten liggen, tarwe, rogge, gerst, aardappelen, haver, enz. Per bunder geschat op ƒ 42,00.
De 2e klasse bestaat uit vrij zware gele kleigrond, evenals de eerste klasse met een diepte van 40 cm op een iets vastere ondergrond, maar lager gelegen, zodat er bijna geen winteroogsten geteeld worden. Ze worden om de 4 jaren bemest. Vooral geschikt voor het voortbrengen van gerst, aardappelen, haver, bonen en in sommige jaren een beetje tarwe. Geschat op ƒ 30,00.
De 3e klasse bestaat of uit zware, maar te laag gelegen kleigronden, of uit hogere landen die bijna jaarlijks bemesting nodig hebben. Geschat op ƒ 20,00.
Tuinen
De tuinen die bij de woningen liggen en meestal met heggen omringd zijn, zijn verdeeld in twee klassen:
1e klasse: liggen op 1e klasse landbouwgrond en worden voor eigen gebruik van de eigenaar met zorg met groenten en enkele goedgroeiende fruitbomen beplant. Geschat op ¼ hoger dan landbouwgrond van de 1e klasse, namelijk op ƒ 52,00.
2e klasse: tot deze klasse horen tuinen op slechtere grond dan de vorige en met slechter groeiende fruitbomen beplant. Geschat als de beste landbouwgrond op ƒ 42,00.
Boomgaarden
De boomgaarden liggen evenals de tuinen bij de woningen en zijn verdeeld in 2 klassen:
1e klasse: op goed terrein gelegen en beplant met goedgroeiende fruitbomen, als appel-, peren-, pruimen- en kersenbomen. De ondergrond is met graszoden begroeid, die meestal door jongvee afgeweid worden. Geschat als de tuinen van de 1e klasse op ƒ 52,00.
2e klasse: op mindere grond dan de vorige gelegen, met slechter groeiende fruitbomen beplant en met lage opbrengst voor de eigenaar. Is daarom geschat als de landbouwgrond van de 1e klasse op ƒ 42,00.
Hooilanden
De laagste gedeelten van het grasland, ongeschikt om te beweiden, worden meestal gehooid, brengen slechts grof, liesachtig hooi zonder tweede oogst voort en zijn allemaal in één klasse samengebracht. Geschat op ƒ 14,00.
Weilanden
De weilanden worden door de Beerse Maas overstroomd en gemest en zijn in drie klassen ingedeeld:
1e klasse: een vruchtbare, voor weide tamelijk hoge kleigrond, geeft zonder bemesting goed en overvloedig gras en kan in gunstige jaargetijden met haver ingezaaid worden en levert dan een goede oogst op. Geschat op ƒ 26,00.
2e klasse: redelijk goede weiden die nooit gemest worden, maar waarvan de grond iets te laag ligt om vroeg en laat in het seizoen gebruik te kunnen worden. Geschat op ƒ 20,00.
3e klasse: grotendeels lage, zure en slecht, liesachtig gras opleverende weigrond. Geschat op ƒ 14,00.
Hakhout
De hakhoutbosjes liggen op 3e klasse landbouwgrond met goedgroeiend elzenhout beplant, dat om de 4 jaren gehakt wordt. Geschat op ƒ 20,00.
Waterkolken en moerassen
Enkele diep uitgestoken stukken grond en door dijkbreuken ontstane waterkolken die bijna niets opbrengen, zijn samengebracht en per bunder getaxeerd op ƒ 1,00.
Gebouwde eigendommen
Klooster
Er is een klooster voor vrouwen. Het gebouw, met de bijbehorende kerk, dat tot voornoemd doel is ingericht, is ruim en goed onderhouden en wordt na aftrek van het onderhoud begroot op ƒ 150,00.
Woonhuizen
De verschillen die men in deze gemeente aantreft tussen de woonhuizen, zowel nabij de kerken als verspreid gelegen, maakt een onderverdeling in 8 categorieën nodig. De woningen worden meestal door de eigenaren zelf bewoond of verhuurd met de landbouwschuren en andere eigendommen. Dit gebeurt meestal op mondelinge voorwaarden en geheime overeenkomsten, en deze ongeloofwaardige vorm kan bij de schatting niet als leidraad dienen. Door deze onnauwkeurigheid, het niet overeenstemmen van de informatie en het geringe aantal verhuurde huizen waarover geen twijfel bestaat, heeft men de informatie slechts als inlichting aangenomen en de woonhuizen in het algemeen onderverdeeld volgens de toegekende huurwaarde, rekening houdend met de min of meer ruime, regelmatige en geriefelijke inrichting, de voordelige of nadelige ligging, en de staat van onderhoud.
Tot de twee eerste klassen behoren ruime, goed onderhouden en goed ingerichte boerderijen en de beste herbergen op goede stand.
Representatief voor de 1e klasse, waartoe één woning behoort, is wijknr. 33 van eigenaar Half Wassenaar van Onzenoord, geschat op ƒ 45,00.
Representatief voor de 2e klasse, waartoe 2 woningen behoren, is wijknr. 53 van Jan van der Stappen, geschat op ƒ 36,00.
Tot de drie volgende klassen horen de meeste boerderijen en kleine tapperwoningen.
Representatief voor de 3e klasse (7 woningen): wijknr. 25 van Thomas van Kessel, geschat op ƒ 27,00.
Representatief voor de 4e klasse (11 woningen): wijknr. 18 van Marcelis van der Sandt, geschat op ƒ 21,00.
Representatief voor de 5e klasse (19 woningen): wijknr. 55 van Antoon Vermeulen, geschat op ƒ 15,00.
Tot de drie laatste klassen behoren de arbeiders- en daglonerwoninkjes die meestal uit hout en leem zijn opgetrokken.
Representatief voor de 6e klasse (16 woningen): wijknr. 60 van Jan van der Putten, geschat op ƒ 9,00.
Representatief voor de 7e klasse (8 woningen): wijk nr. 65 van Aard Snoeken, geschat op ƒ 6,00.
Representatief voor de 8e klasse (3 woningen): het huisje van Marcelis van der Sandt, geschat op ƒ 3,00.
Gedaan en gesloten te Deursen op 16 november 1831
De schatter ……
De hoofdcontroleur Kuijl
