Oordeel zelf: tussen 1825 en 1831 trok er onder verantwoordelijkheid van de Gouverneur een flink aantal taxateurs of schatters door de hele provincie om alle gebouwde en ongebouwde eigendommen van een waardering te voorzien ten behoeve van de nieuwe grondbelasting die de regering wilde gaan instellen. Het vaststellen van de belastbare opbrengst was logischerwijze een van de meest heikele onderdelen van het hele kadaster- en belastingplan.
De taxateurs begonnen met het maken van een beschrijving van iedere gemeente. Zie hier wat ze over Reek te melden hadden in hun Tabel van classificatie der grond-eigendommen.
Algemeen
Ligging
De gemeente Reek ligtaan de oude weg van Grave naar ’s-Hertogenbosch, ruim één kilometer zuidelijk van de grote weg eerste klasse no. 8 van Brussel naar de grens bij Hannover, acht kilometer ten zuidwesten van de stad Grave, de hoofdplaats van het kanton.
Aangrenzende gemeenten
Reek grenst in het noorden aan de gemeente Nederasselt, in het oosten aan de gemeente Velp, in het zuiden aan het grondgebied van Zeeland en in het westen aan Schaijk en Herpen.
Rivieren en beken
De gemeente ligt in het noorden aan de rivier de Maas. De beken of waterlopen die door deze gemeente lopen zijn van weinig betekenis en staan in de zomer vrijwel geheel droog. Er zijn geen fabrieken die aangedreven worden door het beekwater. De waterleidingen dienen alleen voor de afvoer van water van het land.
Grote wegen en buurtwegen
De grote weg eerste klasse loopt van west naar oost over het grondgebied van deze gemeente. Er zijn verschillende verbindingswegen naar de naburige gemeenten en buurt- en landwegen, die allemaal zowel in de zomer als winter in redelijk bruikbare staat zijn. Uitzondering daarop vormen enkele wegen die in de winter onbruikbaar zijn, omdat ze in het traject van de overloop van de Beersche Maas liggen. De grond is vrij vlak.
Vruchtbaarheidsgraad van de grond
De landbouwgrond is redelijk van kwaliteit en wordt goed bewerkt. Er zijn enkele gedeelten heidegrond die geschikt gemaakt kunnen worden voor landbouwgrond, maar de meeste heide is zo onvruchtbaar en ligt zo hoog dat ontginning geen nut heeft. Er zijn geen moerassen.
Landbouwproducten
Rogge, boekweit, haver, gerst, aardappelen, hooi, koolzaad, vlas, groenten en fruit worden het meest geteeld. Hakhout, opgaande bomen en houtbosjes maken ook een deel uit van de grondopbrengst.
Paardenfokkerijen en vee
Er worden wel paarden gefokt voor de landbouw, maar die maken nauwelijks het tweederde uit van het aantal paarden dat de landbouwers voor eigen gebruik nodig hebben. Vee wordt meer gefokt dan nodig is, evenals schapen, waarvan er wel 1.500 stuks in deze gemeente zijn.
Nijverheid
De voornaamste tak van nijverheid is de landbouw en er wordt alleen handel gedreven in de grondopbrengsten en het gefokte vee, uitgezonderd de boter en andere producten voor eigen gebruik.
Gebouwen
De gemeente bestaat uit het centrum (dat midden op de oude weg van Grave naar ’s-Hertogenbosch ligt) en het gehucht Duifhuis. In het centrum staan ongeveer 50 huizen die vrij goed van bouw zijn. In het gehucht Duifhuis staan slechts enkele boerderijen en arbeidershuizen.
Bevolking
De totale bevolking van de gemeente Reek telt 770 personen. Er zijn 128 woningen.
Ongebouwde eigendommen
Landbouwgrond
De landbouwgrond is op basis van onderlinge verschillen in vijf klassen ingedeeld.
De 1e klasse heeft zwaar te bewerken, kleiachtige, met zand vermengde aarde met een roodachtige kleur en een humuslaag van wel 40 tot 50 cm diep. Deze gronden worden ‘s winters door de Maas overspoeld en hoeven daarom niet bemest te worden. Er wordt vooral gerst, haver, aardappelen, klaver en koolzaad verbouwd. Over het algemeen laat men deze gronden niet braak liggen, maar als het water in het voorjaar niet tijdig van het land is, ondervindt de boer hiervan veel schade. Per bunder geschat op ƒ 28,00 (na herziening ƒ 27,00).
De 2e klasse bestaat enerzijds uit kleiachtige grond met meer zand erin, die jaarlijkse bemest moet worden en elk jaar overstroomt. Anderzijds is het goede, zandachtige, grauwkleurige aarde met een humuslaag van 30 cm die jaarlijks bemest moet worden. Hierop wordt vooral rogge, boekweit en spurrie verbouwd en op een klein gedeelte ook aardappelen, klaver en vlas. Geschat op ƒ 22,00 (na herziening ƒ 23,00).
De 3e klasse is lichtere zandgrond met een humuslaag van 20 tot 25 cm die meerdere bemestingen per jaar nodig heeft. Geschat op ƒ 15,00.
De 4e klasse is zeer lichte, zandachtige en schrale grond met een humuslaag van 12 tot <!-- st1:metricconverter ProductID="18 cm" w:st="on" -->18 cm
. die jaarlijks buitengewoon veel mest nodig heeft, terwijl de opbrengst onbeduidend is. Geschat op ƒ 9,00.
De 5e klasse bevat enkele van de aller-schraalste gronden op de heidevelden, die bovendien heel ver van de woningen verwijderd liggen. De geringe opbrengst is de grote inspanning van de arbeiders niet waard. Geschat op ƒ 4,00.
Tuinen
De tuinen liggen bij de woningen en zijn in twee klassen verdeeld.
De 1e klasse zijn tuinen op goede grond, die met levende doornheggen omringd zijn, beplant met allerlei goede fruitbomen en ingericht om er met zorg groenten te kunnen telen. Door ondermeer de goede fruitopbrengsten geschat op ƒ 35,00.
De tuinen van de 2e klasse liggen op slechtere grond met weinig of geen fruitbomen beplant. De grove groenten die er geteeld worden zijn voor eigen gebruik en leveren slechts weinig op. Daarom niet hoger geschat dan ƒ 28,00 (na herziening ƒ 27,00).
Boomgaarden
Het kleine aantal boomgaarden valt onder één klasse. Ze liggen door heggen omsloten in de omgeving van de woningen en zijn beplant met verschillende soorten fruitbomen, zoals appel-, peren-, noten- en kersenbomen. Geschat per bunder op ƒ 35,00.
Hooilanden
Eveneens in één klasse, omdat er in deze gemeente slechts twee percelen hooiland zijn, die op goede kleigrond langs de rivier de Maas liggen, waardoor ze ook overstroomd worden. Ze leveren goed voedzaam en tamelijk overvloedig hooi op. Geschat op ƒ 50,00.
Weilanden
De weilanden zijn verdeeld in vier klassen:
De 1e klasse: weilanden die dicht bij de Maas op kleiachtige grond liggen. Ze overstromen bij hoog water en hoeven niet bemest te worden. Bij aanhoudende hitte houden ze niet genoeg vocht vast om het gras te laten groeien, maar leveren toch een goede weide voor het vee. Geschat op ƒ 32,00.
De 2e klasse: goede, zandachtige weilanden, die enkel van de regen vocht krijgen en jaarlijks bemesting nodig hebben. De beweiding is goed. Geschat op ƒ 24,00.
De 3e klasse: weilanden op slechtere zandgronden, die jaarlijks sterke bemesting nodig hebben en enkel van de regen vocht krijgen. Het gras groeit langzamer en is minder voedzaam en geschat op ƒ 16,00.
De 4e klasse: weilanden op zeer schrale, zandachtige grond, die zeer magere en slechte beweiding leveren, terwijl er jaarlijks sterk bemest moet worden. Het gras, met veel onkruid er doorheen, kan voor het vee niet voedzaam zijn. Geschat op ƒ 5,00.
Opgaand geboomte
In deze gemeente zijn enkele percelen beplant met fraai opgeschoten eikenbomen die er goed bijstaan. Ze groeien op goede landbouwgrond en zijn geschat op ƒ 22,00.
Hakhout
De hakhoutbossen zijn in drie klassen verdeeld.
1e klasse: dit hakhout groeit op vrij goede grond met goed groeiende eiken, elzen, essen en hazelaars. Het hakken heeft in deze gemeente onregelmatig plaats. Geschat op ƒ 22,00.
2e klasse: hakhout dat op middelmatige grond staat en vooral bestaat uit matig groeiende elzen, hazelaars en een weinig eikenhout. Geschat op ƒ 12,00.
3e klasse: hakhout dat zowel voor de aanleg als voor de groei op zeer slechte grond ligt en waarvan de jaarlijkse opbrengst erg onbetekenend is. Geschat op ƒ 3,00.
Dennenbos
De dennenbossen zijn verdeeld in twee klassen.
De 1e klasse bevat onbetekende dennenbosbeplanting op arme grond die er ongeschikt voor is en daarom slechts geschat wordt op ƒ 8,00.
De 2e klasse staat op heidegrond en op ver afgelegen plekken, waar iets anders niet wil groeien. Geschat op ƒ 3,00.
Heide en water
De heidevelden en woeste gronden in deze gemeente zijn vrijwel niet te ontginnen. De schrale opbrengsten die er van afgehaald worden, zijn het benodigde werk niet waard geweest. Ze worden daarom geschat op het wettelijk bepaalde minimum van ƒ 0,25.
Visserij
Men heeft kunnen achterhalen dat het deel van de rivier de Maas, dat langs deze gemeente loopt, een aan Rijks Domeinen behorende visserij heeft, die verpacht is geweest en waarvan de jaarlijkse aan de provincie Noord-Brabant toekomende opbrengst begroot is op ƒ 15,00.
Gebouwde eigendommen
Windgraanmolen
Een uit hout vervaardigde molen op een stenen voet, goed onderhouden en heel gunstig gelegen langs de weg van ’s-Hertogenbosch naar Grave. Hij heeft twee paar stenen om zowel tarwe, rogge als boekweit te malen. De eigenaren H. Van der Meulen & consorten hebben hem destijds verhuurd met de daaraan grenzende landerijen en behuizingen, maar de ambtenaren hebben het pachtcontract verworpen, omdat het hen verdacht voorkwam. De huurwaarde van de molen is geschat op ƒ 480,00.
Windoliemolen
Deze molen is helemaal van hout, goed onderhouden en ligt bij het centrum van de gemeente. Hij heeft twee paar stenen die olie slaan en gort pellen, maar die niet gelijktijdig kunnen werken. De molen is verhuurd geweest, maar het pachtcontract is om dezelfde reden als hierboven verworpen. Huurwaarde geschat op ƒ 240,00.
Brouwerij
Er ligt een zeer ruime en in prima staat verkerende bierbrouwerij in het centrum van de gemeente. Ze heeft twee brouwketels met een inhoud van 73,28 vaten, twee werkkuipen van 41,59 vaten en een koelbak. Men brouwt er wekelijks een brouwsel goed bier, dat aan de man gebracht wordt in de plaats zelf en in de omgeving en naar de noordelijke provincies verzonden wordt. Ze is nooit verhuurd geweest en de huurwaarde wordt geschat op ƒ 160,00 (na herziening op ƒ 130,00).
Rosmoutmolen
Deze kleine, in goede staat verkerende molen werkt alleen voor de hierboven vermelde brouwerij en daarom is de huurwaarde slechts ƒ 36,00.
Wasblekerij
Ten slotte is er ook nog een onbeduidende wasblekerij in deze gemeente met een kleine ketel en een bleekbank. Deze zogenaamde fabriek is altijd in eigen gebruik geweest en wordt slechts geschat op ƒ 10,00.
Huizen
De huizen in Reek worden op basis van de voorkomende verschillen ingedeeld in tien klassen. Zij worden over het algemeen door de eigenaar zelf bewoond, ofwel met landbouwschuren en andere eigendommen verhuurd. De huizen zijn naar huurwaarde ingedeeld, waarbij rekening is gehouden met ruimte, onderhoudsstaat en comfort.
De 1e klasse bestaat uit een kapitaal, goed gebouwd huis met verdieping, dat op de beste plek van het centrum ligt. Het is zowel geschikt als aangename verblijfplaats gedurende het gunstige seizoen, als wel om er handel of nijverheid te bedrijven. Het gaat om het huis van Antony Smits, sectie D.398, huurwaarde ƒ 75,00.
De 2e klasse bevat minder ruime huizen, smaakvol gebouwd en gelegen in het dorpscentrum. Voorbeeld van de 2e klasse, waartoe 2 huizen horen, is het huis van S.J. Boeracker, sectie D.560, huurwaarde ƒ 63,00.
De 3e klasse bestaat uit goed ingerichte woningen, die minder ruim zijn, maar evenals de voorgaande klassen kunnen dienen als kleine buitenverblijven. Voorbeeld van de 3e klasse, met 3 huizen, is het huis van Johannes van der Ven, sectie D.358, huurwaarde ƒ 51,00.
De 4e klasse zijn de grote, gewone huizen die meestal gebruikt worden als herberg of winkel. Voorbeelden van de 4e klasse, met 5 huizen, zijn de huizen van Martinus van Casteren, sectie D.499, en van Kaspers de Bruijn, sectie D. 391, huurwaarde ƒ 39,00.
De 5e klasse zijn de goed onderhouden pachthoeven en grote boerderijen, die alleen gebruikt worden door de boeren zelf. Voorbeelden van de 5e klasse, met 12 huizen, zijn de huizen van het Hospitaal van Grave, sectie B.254, van Hendricus van Munster, D.283, en van Hendricus de Bruijn, D.487, huurwaarde ƒ 30,00.
De 6e klasse zijn de goede en goed onderhouden boerderijen, die minder ruim en riant zijn als de voorgaande. Voorbeelden van de 6e klasse, waaronder 13 huizen vallen, zijn de huizen van Bernard Reijken, sectie B.91, en van de Domeinen, D.200, huurwaarde ƒ 21,00.
De 7e en 8e klasse zijn de gewone keuterboerderijen met min of meer ruimte en onderhoudsstaat.
Voorbeelden van de 7e klasse, met 22 huizen, zijn de huizen van Gerardus de Bruijn, sectie B.46, van Johannes van der Hagen, C.167, en van Antonius Francisse, D.193 huurwaarde ƒ 15,00.
Voorbeelden van de 8e klasse, met 28 huizen, zijn de huizen van de erven P. Van der Schans, sectie B.352, van Wilhelmus Koenen, C.99, en van Cornelis de Bruijn, D.155, huurwaarde ƒ 9,00.
De 9e en 10e klasse zijn de huizen van de boerenknechten en arbeiders, die slechts één deur en raam hebben. Verder de hutten die dienen als schuilplaats voor de sociaal zwakkeren. Voorbeelden van de 9e klasse, met 17 huizen, zijn de huizen van Herm van Horn, sectie B.211, en van Antonius Franssen, D. 33, huurwaarde ƒ 6,00.
Voorbeelden van de 10e klasse, met 25 huizen, zijn de huizen van Cornelis van der Adriaan, sectie B.198, en van Cornelis van Heumen, D.209, huurwaarde ƒ 3,00.
Gedaan en gesloten te ’s-Hertogenbosch, 21 november 1827.
De schatter: Van de Werk
De controleur: Bemelmans
