Archieven

147 Testament of uiterste wilsbeschikking van Meester Peeter Wijnants Stephaen van de Borchtkercke te Antwerpen terwijl hij alle voorgaande testamenten ongedaan maakt en wil graag dat dit tegenwoordig testament als goed en waard bevonden wordt. Daarna volgt een serie legaten zoals 25 gl. aan de Burchtkerk onder conditie dat de kerkmeesters hem een plaats zullen verlenen in die kerk met een nieuwe zerk op het graf; idem een pond vlaams voor een tafereel te hangen omtrent het graf; de aalmoezeniers van Antwerpen t.b.v. de armen 10 gl.; aan Jan zijn neef, kuiper te Eersel, vermaakt hij als een aalmoes 100 gl. binnen twee jaren te ontvangen in twee termijnen; aan elke kapelaan van de Burchtkerk een van zijn beste hemden; idem 64 gl. voor de fundatie van twee beurzen te Leuven tot Standonck voor bloedverwanten o.a. drie jongens uit Eersel vanaf hun 8e jaar; [helaas is de tekst vanwege een diepe vouw in het blad niet overal duidelijk]; als collators benoemt hij een bloedverwant die priester of studerend te Leuven is en de pastoors van Eersel en Bergeijk ; aan Peter de zoon van Wijnant de broer van de testateur vermaakt hij een kuip en laat hem een ambacht leren zodat hij zelf na de leerjaren zelf de kost kan verdienen; idem een legaat aan Heijlken en Lijsken de dochters van Maria de zus van de testateur te Rijthoven; idem aan de vierzonen van zijn broer Christiaan genaamd Anthoen, Peeter, Gielis en Jacob ieder 14 gl.; aan Wilhelmus een andere broer krijgt 25 gl. om te studeren; zijn nicht Maijken die bij hem woont maakt 6 gl. aan Theunis Goris en na diens door de oudste van mijn vrienden die priester is of student te Leuven welke 6 gl. besteed zouden worden aan de armste vrienden van de testateur; idem 10 gl. aan Peter de zoon van zijn zus te Riethoven en Gielis Wijnants de zoon van zijn broer ook 10 gl. i.v.m. hun studie te Leuven; Maijken zijn nicht krijgt het beste bed met drie paar van de beste slaaplakens en andere toebehoren;

101 [de vouw in de tekst belemmert het ontsleutelen]
In de 9e inductie van het pausdom van paus Pius is voor de notaris verschenen in hoogst eigen persoon de eerzame en discrete Heer en Meester Jan Andries persoon [= persoen of pastoor] te Bercheijk en Jan fransen Jacobsen uit Dommelen als executeurs van het testament van wijlen Heer en Meester Peter Everarts van Heese pastoor in zijn tijd van Rijthoven hun oom en hebben een verklaring afgelegd t.a.v. zijn erfelijke goederen ,kerkelijke rechten, wettige schulden en legaten en beurzen door het aanstellen van zes jongens om te mogen leren schrijven en lezen en die bekwaam worden geacht om te gaan studeren, 7 jaar als ze nog thuis wonen en 10 jaar als ze elders gaan studeren en dat zonder bedrog en arglist o.a. te Leuven in artibus met eem beoordeling van de regent of subregent der pedagogiek; in hetzelfde document wordt ook de ‘pedagogogie van den Valck’ genoemd en de ‘opperparochiaen van Sinte Peters te Loven’ ; de studenten te Loven residerende zijn gehouden alle dagen te lezen zo lang ze die beurs bezitten de ‘psalm de Profundis met een collecte pro sacerdote fundatoris et altera pro omnibus fidelibus defunctis’; mocht het gebeuren dat de studenten ‘rebels, ongehoorsaem oft van quaden regiment waren soo sal den regent alsulcken bursieren ter stont mogen priveren ende uijt der bursen stellen sonder yemants consent’; voorts wordt de rol van de opperprochiaen nader omschreven, het bacalaureaat, de promotie, de rovisoren, alle rentebrieven zullen bewaard moeten worden in de daarvoor bestemde kist, wat ook geldt voor ‘principael rentebrieven ende originael brieven oft instrumenten der selver fundatie sullen worden geleet ende bewaert in een stercke kiste daertoe gemaeckt met twee verscheijden slooten’ de ene sleutel voor de rentmeester en de andere aan de parochiaan die de rentmeester vervangt en er wordt een boek aangelegd waarin alle documenten beschreven staan; voorts wordt de functie van de rentmeester toegelicht;

87b [VERVOLG AKTE] om daer aff mijne leefdage lanck geduerende ter disponeren naer mijnen goetduncken ende geliefte ende oock daer toe te vuegen andere conditiën ende dese voors. te veranderen vermeerderen ofte verminderen nae mijne geliefte, altijt nochtans sonder te behoeften de kercke ende tot meerder van alles des voors. is ende t’onderhouden van dien, soo hebbe ick met mijnen vrijen wille ende goeden advijse in aller vuegen ende manieren soo ick best can ofte van rechts wegen vermach gemaect ende gestelt maecke ende stelle bij desen mijne procureurs ende solliciteerders van deser saecken eersame ende voorsienige persoonen Mr. Jan Andries pastoir tot Bercheijck, Heer Jan Back priester, Adam Andries ende elcken van henlieden gesundere, Soo dat sulcx als een van henlieden hierinne beginst heeft den anderen tselve vermach te continueren te vervolgen ende tot behoirlicken eijnde te brengen gevende elcken van henlieden macht speciale last ende bevel voor alle justicien ende wetten daer ter causen van deser saecken van noode werdt te compareren ende aldaer in de name van mij alleen tvoors. wettelick te verkennen ende der voors. renthen donatien intentien veel ende deuchdelick op te dragene soo in opdrage bij desen te prouffijte ende op conditiën als boven ende alle saecken daer toe van noode in behoirlicken forme te doen – Beloovende die van werden te hebbenna dat zijlieden oft een van henlieden hier inne doen sullen ende alle andere hier toe van noode wesende, alwaert soo dat hij daer toe speciaelder beveel mosten hebben dan hier inne verhaelt staet in kennisse der waerheijt, soo hebbe ick met mijn handt ende mt mijnen zegele deser doen bevestigen ende met mijnen secretaris gedaen onderteeckenen int jaer des heren duijsent vijffhondert tweeentseventich opten sessentwintichsten dach van april ende was onderteeckent Martinus Baldewini Rijthovius ende meer beneden stont aldus bij laste van mijnen voorgenoemde Heer Bisschop van IJperen ende was onderteeckent met seeckere si

87a [VERVOLG AKTE] deijlen ende uijtgeven sonder iemant meer ofte min te geven dan bij de drie gedeputeerden geslooten zal wesen, maer in het ordonneren sullen die gedeputeerden alvooren letten opten raet ende advijs vanden pastoir, die hem oock sal informeren naede gestadicheijt van den geenen die deelachtich begeeren te zijn in dese fundatie ende buijten Rijthoven woonende ende den pastoir gehoort hebbende sullen voorts met hem sluijten ende ordonneren nae hender discretien ende goetduncken ende van dese dispensatie mitsgaders van zijnen ontfanck sal den ontfanger telcken jaere ten daege die de gedeputeerden daertoe zullen stellen gehouden zijn voor die andere gedeputeerden goed bewijs ende memorie reeckeninge te maecken endee in goeder bewaernisse nae dat zij geapprobeert is ende geteeckent vanden gedeputeerden metten anderen munimenten van der kercken te dien bewaren. Desen rentmr. ofte ontfanger sal gestelt worden bij den voorn. pastoir opperkerckmr. ende opperheijligengeestmr. ende den vierden vanden geslachte te weeten een van haerlieder vieren best daertoe bequaem ende sal gehouden zijnn van zijnen onderwinde ende van desen ontfanck goet ende sufficant seecker te dien ende borgen te stellen ende die voors. renthen op te beuren ende te ontfangen tsijnen costen, behoudens costen van rechtendie hij nochtans niet en sal mogen doen dan bij advise ende consente vanden anderen gedeputeerden ende sal voor zijnen arbeijt ende moeijten hebben als ontfanger den twintichsten penninck van zijnen ontfanck ende der vier gedeputeerden soo wanneer zij ter cause van deser fundatiën sullen vergaderen, te weten opten eersten zondach van elcker maent indien het hun alsoo van noode dunct elck drie stuijver ende boven dese fundatie somme ende geve ick der kercken van Rijthoven in gereeden gelde hondert gulden eens om terstond tot haer reparatie ende nootsaeckelickheijt geemploijeert te worden ende ten opziene dat den pastoir kerckmr. ende heijligengeestmr. desen last te gewilliger