Zo bericht burgemeester H. Rijckevorsel van Kessel aan de Directeur van het P.B.V.O. (Provinciaal Bureau Verzorging Oorlogsslachtoffers), gevestigd in het C&A-gebouw te ’s-Hertogenbosch, dat over het tijdvak van 17 september tot en met 31 oktober 1944 een gedeelte van Sint-Oedenrode verplicht geëvacueerd is geweest.
Op 17 september werd Sint-Oedenrode bevrijd, maar het kerkdorp Olland dat ook tot deze gemeente behoort, werd pas zes weken later bevrijd. “De geëvacueerde bevolking werd gedeeltelijk tijdelijk ondergebracht in de Oda-fabrieken alhier. De kosten hiervan bedroegen fl. 1.965,26.” Bovendien betaalde de zeer eerwaarde heer pastoor te Olland voor aankoop van levensmiddelen voor inwoners uit deze gemeente, ondergebracht in Gemonde, in totaal fl. 160,30.
Luchtfoto 1943-1943, de 'wederopbouwhuizen' linksonder staan op de foto. De Hambrug is al richting het centrum verplaatst en de nieuwe houten noodbrug is te zien.
Op 25 januari 1945 had de burgemeester al aan de Commissaris der Koningin van Noord-Brabant o.a. bericht dat de gemeente Sint-Oedenrode, waaronder de ‘Kom’, werd bevrijd op 17 september 1944, met uitzondering van de gehuchten, wijken en onderdelen de Grote Ollandse-heide en de Damianen-heide, die op 25 oktober werden bevrijd, en de kerkdorpen Gemonde, Olland en Eerde ( in zover zij onder de gemeente Sint-Oedenrode zijn gelegen). De gehuchten Hulst, Scheeken, Hoogeinde, werden op 26 oktober 1944 door de vijand verlaten en door geallieerde troepen bezet.
Opgave van Rode Kruisafdeling Sint-Oedenrode
Op 3 augustus 1945 rapporteert hij opnieuw over de gevolgen van het oorlogsgeweld in Sint-Oedenrode. Van de 8.538 inwoners (op 1 januari 1944) werden achtentwintig mannen en zes vrouwen door het oorlogsgeweld gedood; twaalf mannen en drie vrouwen raakten ernstig gewond en zeven mannen en vijf vrouwen licht gewond.
Van de 1.300 woningen, die de gemeente op 1 januari 1944 telde, werden er in totaal 56 verwoest, 51 zeer ernstig beschadigd, 237 ernstig maar herstelbaar beschadigd, en 214 licht beschadigd. De gemeente telde drie kerken en twee kapellen, waarvan er één totaal verwoest werd, namelijk die te Olland. De Martinuskerk in de kom was ernstig beschadigd, maar herstelbaar, en de kapel werd licht beschadigd.
Martinuskerk in de ‘Kom’, vaag kan men het stro in de ramen zien, als bescherming tegen de kou.
Het totale aantal stuks vee vóór het oorlogsgeweld bedroeg 2.947 runderen, 2.520 varkens, 704 paarden, circa 200 schapen, 50 geiten, 8.000 kippen. Hiervan werden 648 runderen, 879 varkens, 189 paarden, circa 50 schapen, geen geiten en 350 kippen verbrand.
Alle gemeente- en kerkklokken waren door de Duitsers in beslag genomen, acht in totaal. De gemeenteklokken van de ‘Eerschotse Toren’ waren op de lijst van Nederlandse Monumenten voor Geschiedenis en Kunst geplaatst, omdat ze voor de gemeente Sint-Oedenrode een grote historische betekenis hadden. De midden- en de grote klok, gegoten in 1696, waren na de bevrijding gelukkig al weer uit de opslagplaats te Tilburg teruggekomen en hingen weer in de gemeentetoren. De gemeente herbergde tijdens de bezettingsjaren circa 200 onderduikers.
Aan het Hoofd Repatriëring, Houtstraat 12 in Eindhoven, laat de burgemeester weten dat er zich op 9 juli 1945 geen gerepatrieerden meer in Rooi bevonden. In januari waren er nog 718 geëvacueerden, in februari 696, in maart 721, in april 698 en per 1 mei 721. Daarvan waren er 433 intern geëvacueerd en 286 extern. Van hen waren er 31 bij de zusters ondergebracht en lagen er 54 in het ziekenhuis. Op dat moment waren 657 mensen al weer gerepatrieerd.
Foto: Jo van der Kaaij, luchtfoto BHIC
Bronnen:
BHIC, Gemeentebestuur Sint-Oedenrode, 1934-1969, toegang 7634
