Het Dag- of Kasboek van Vader

Kasboek D uit 1928 is het eerste onder zijn naam, waarna de dertiger jaren volgen met letter E.

Het is voorzien van een springrug, de snede heeft een fraai gemarmerd kleurenpatroon, al zijn de meningen daarover verdeeld, want luxe bestond niet! De foto is van het Gastenboek van het Grafisch Museum van Groningen. Vader gebruikte zelfs de blanco ponsrand van het postzegelvel; niet alleen als plakband, maar ook als etiket op de voorzijde. De boeken vermelden 296 namen, alfabetisch gerangschikt, grotendeels boerenbedrijven.

Bij een volledig dagdeel werk elders werd je ‘s middags voor de warme maaltijd aan de keukentafel uitgenodigd; de waardering werd op de nota verrekend en vermeld, “eigen kost” of “mét kost”. Thuis rekende vader in 1927 veertig cent per uur, wanneer hij de keukentafel deelde 35 cent. De gegevens werden in het werkhuis op de schrijfplank vermeld en op zondag in het ‘lopende kasboek’ geschreven met inkt en kroontjespen in een leesbaar handschrift én zonder taalfouten.

Bij het overlijden van de klant kreeg vader ook de opdracht voor de doodskist. De aanhef werd daarna “de Weduwe of Kinderen…”. Het moment dat de boer extra inkomsten had zei hij: “Rènier, maak de rekening eens op” en volgde de betaling; de aantekening in het boek werd doorgehaald en de betaaldatum vermeld.

Bij het overlijden van Grutje in 1947 gebruikte mijn zus enkele malen het kasboek om haar gevoel uit te drukken, tekenpapier hadden we niet. De administratie was opgeslagen in de zelfgemaakte kast van kersenhout, die tevens als kleerkast diende.

De boeken geven namen van knechten, klanten, gebruikte artikelen, in aantal of gewicht, kWh verbruik, werkuren met omschrijving van de reparaties, aankoop van bomen op stam (soms geruild), verkoop van karren, kersenladders en doodskisten, een huiske, een kindertoilet. Het hardhout was eiken, als plaatmateriaal werd berkentriplex gebruikt. Door een juiste formulering van aantal en afmeting was het mogelijk de wasdroger na te maken én te beschrijven: wasgoed drogen in de goeikamer.

De klantenkring van Uden en omliggende dorpen zoals Thijn Willems de Pompenmaker, heer Rongen uit Terraveen betreffende een karreparatie, Fruitveiling, Eier- en Boerenbond, Automaat Maatschappij, Kerkelijk Armbestuur en Missiehuis SVD. Houtlevering voor de inrichting van het onderkomen bij de mobilisatie in 1939 in Uden en Volkel, in 1945 de Centrale keuken (gaarkeuken).

Tijdens de oorlog bestelling van kèrsschijven, plankjes gebruikt bij het karnen voor roomboter in de Ròmkan. Een lekkende, zinken emmer werd gedicht met een houten bodem en de naden opgevuld met mattenbies; de kern van deze natuurplant zet bij vocht uit. Op 19 mei 1944 repareerde vader de vlaggenmast bij de directeur van het boterfabriek; had de heer Lammers een voorgevoel?

Ondertussen is het vel in het kasboek van zes naar dertien kolommen uitgebreid. De duidelijke omschrijving, het klantenbestand, uurloon, werkuren, gebruikte materialen, bij elkaar geven ze een leefwijze van vader en klant en daarom noemt mijn broer het ‘Het Dagboek van Vader’.