Oma's kookboek

Het boek moet bijna negentig jaar oud zijn en komt uit de begintijd van het huwelijk van mijn oma en opa, dus 1930-1940. In mijn exemplaar trof ik nog het handschrift van mijn oma aan. Het boek staat vol met handgeschreven recepten en foldertjes (zelfs uit mijn geboortejaar 1955) die misschien wel uit de groentewinkel van Marinus Schellekens kwamen. Hij woonde twee deuren verderop van mijn grootouders in de Molenstraat. Dus behalve dat het kookboek een mooi tijdsbeeld geeft, is het ook een waardevol familieaandenken.

Een paar dingen vallen direct op. Alle gerechten zijn berekend op standaard zes personen. De oven had waarschijnlijk maar één stand: aan of uit. Er staat in elk geval nergens iets vermeld over het aantal graden Celsius. De zogenaamde ‘vergeten groenten’ die de laatste tijd weer opnieuw onder de aandacht worden gebracht, zijn evenmin in het boek te bekennen. Kennelijk waren ze die toen ook allang vergeten. Misschien was er sowieso een goede reden waarom deze groenten vergeten werden!

Wat uiteraard leuk is om te lezen, is wat ze destijds wél lekker vonden. Neem bijvoorbeeld de arretjescake, een traktatie die met een beetje pech al je kransslagaderen in een keer liet dichtslaan. Deze taart hoefde je niet te bakken en bestond uit lange vingers, suiker, chocolade en heel veel boter of bakvet. Ook komen er recepten voorbij voor pekelvleesch, borstplaat, diplomaatpudding, huzarensla en karnemelksche gortpap. Voor zover er vlees in deze recepten aan te pas kwam, dan werd dat doorgaans gebakken in een half tot heel pakje boter. Dit is duidelijk nog vóór de oorlog.

Oma oogstte in de jaren zestig bij ons nog succes met haar zelfbedachte kersttoetje. Een flinke, gepelde banaan werd onderaan recht afgesneden zodat ie op een bordje kon staan. Voorzichtig werd er een speels lepeltje slagroom bovenop gedaan, met in het midden een halve gekonfijte kers. We moesten als kind wel allemaal doodstil blijven zitten aan tafel om deze ‘kaarsen’ te laten staan. Het was tenslotte Kerst. Dit staaltje haute cuisine blijft eeuwig aan onze oma verbonden. Ik zou het nu niet meer op tafel durven te zetten.

De belangrijkste taak van de huisvrouw was de familie gezond houden. Vandaar dat er ook veelvuldig reclame werd gemaakt voor levertraan. De jeugd van toen zal zich nog wel herinneren dat dit alleen te pruimen was door snel een lepel suiker erna in je mond te stoppen.

Een klein maar niet onbelangrijk gegeven werd gehaald uit bijgevoegd artikel, uit een damestijdschrift. Voor “als de ontlasting van uw man eens niet naar bloemetjes ruikt”. Het gebruik van zemelen en zaden wordt daarin aangeprezen. Succes verzekerd, valt te lezen: “zijn darmen zullen U dankbaar zijn.”

Mensen eten tegenwoordig misschien bewuster en gezonder (of ondernemen dappere pogingen daartoe), maar de calorierijke maaltijden zijn nog lang niet van tafel. Oma was trots geweest op de zelfgemaakte chocoladetaart naar Italiaans recept, die ik een paar jaar terug vanuit de keuken van De Smaak van Boxtel kreeg geserveerd. Die was wél in de oven geweest, maar was verder bijna net zo vet als de arretjescake, getuige de mascarpone, potten Nutella en de Nesquick die erin gingen.

Omdat deze avond in het teken stond van ‘koken met culturen’, was het de bedoeling om ook de Italiaanse kokkin beter te leren kennen. Haar wilde ik een compliment in het Italiaanse geven, maar toen bleek dat sommige Nederlandse uitdrukkingen zich niet een op een lieten vertalen. Ik kreeg dan ook verwonderde gezichten met mijn opmerking “alsof er een engeltje over mijn tong pist”, nadat ik mijn bordje en mes zorgvuldig had schoongelikt. In een nieuwe poging probeerde ik tegemoet te komen met “angelica incontinentia”. Ook al niet zo’n gelukkige opmerking, want met een chocoladetaart laat je een engel al snel iets heel anders doen dan pissen.