Jan Provily werd op 16 mei 1800 geboren te Drimmelen. Hij begon zijn onderwijscarrière in 1820 aan de lagere school in Moerdijk, waar hij ook een kostschool stichtte. In 1830 werd hij benoemd tot hoofd van de Stadskostschool van IJsselstein. Daar bleef hij ruim dertig jaar, maar toen keerde hij terug naar Brabant. Jan publiceerde diverse leerboeken, waarvan het tweedelige Beginselen der Meetkunst het belangrijkste is. Over de houding van de leerkracht is hij duidelijk: die moet als eenen regt geaarden vader zijn.
Eind 1861 kocht Jan Provily een perceel grond aan de Zandweg 40, later Stationsstraat 16, te Zevenbergen. Hier liet hij een woning en kostschool bouwen. In juli 1863 werd de kostschool, met een jongens- en een meisjesafdeling, geopend. Jongens konden voorbereid worden voor de Academiën te Breda en Delft, of een Rijkskweekschool. Meisjes konden o.a. opgeleid worden tot schoolonderwijzeres. De leeftijd van de jongens lag rond de 14 - 15 jaar ,
Vermoedelijk was de kostschool van Provily een MULO. Het lespakket voor het gewoon onderwijs bestond uit lezen, schrijven, rekenen, Nederlandse taal, vormleer (meetkunde), aardrijkskunde, geschiedenis, kennis der natuur en zingen. Het uitgebreid lager onderwijs omvatte daarnaast vreemde talen, wiskunde, tekenen, gymnastiek, landbouwkunde en handwerken voor de meisjes. In al die vakken had Provily in zijn vorige betrekkingen les gegeven en waarschijnlijk werd dit lespakket ook op de kostschool in Zevenbergen werd aangeboden.
De jongens op de kostschool - alle Nederlands Hervormd - waren waarschijnlijk van tamelijk rijke komaf. Van de negentien die er tegelijk met Vincent van Gogh waren, kwamen er zeven uit het buitenland. Verder kwamen zes leerlingen uit de buurt van Zevenbergen en zes elders uit Nederland. Hun ouders waren meestal landbouwer of bekleedden een goede functie in het maatschappelijke leven.
Behalve Jan Provily waren er nog diverse medewerkers. Allereerst zijn zoon Kornelis, ook onderwijzer en in het bezit van diverse akten voor vreemde talen. Hij gaf les aan de meisjes. Verder een nichtje, Pietera Provily, onderwijzeres met akten Frans, Engels en handwerken voor meisjes. Verder waren er nog een hulponderwijzer, een of twee gouvernantes en de echtgenote van Kornelis, Frederica Blank. Adriana de Klerck, echtgenote van Jan Provily, nam alle huishoudelijke taken op zich.
Reeds in maart 1866 kondigde Jan Provily aan dat na de schoolvakantie in 1867 op de jongensafdeling nog slechts 'jonge heeren' werden toegelaten beneden de leeftijd van 13 jaar, maar uiteindelijk werd die afdelng in dat jaar helemaal gesloten. Voor zover valt na te gaan werd de meisjesafdeling, het Pensionnat Demoiselles, in 1885 gesloten
Jan Provily was geen onbemiddeld man. Bij de oprichting in 1867 van de Beetwortelsuikerfabriek De Phoenix schreef hij in voor 10.000 gulden. Hij overleed op 6 februari 1875 op 74-jarige leeftijd. Zijn oud-leerlingen richtten voor hem een monumentaal graf op het kerkhof te Zevenbergen op. Na het overlijden van zijn moeder in 1891 besloot Kornelis het pand te verkopen. Behalve als woning heeft het o.a. dienst gedaan als RK pastorie van de H. Bartholomeus.
Dit verhaal is een verkorte versie van een uitgebreid artikel van Cor Kerstens uit 2013. Lees hier het volledige verhaal
Illustraties
De voormalige kostschool, Stationsstraat 16 in Zevenbergen (BHIC, coll. provincie Noord-Brabant, fotonr. PNB001076928)
Graf van Jan Provily (privé-collectie)
