Het pand aan de Leunisdijk 15 is vroeger in gebruik geweest als leerlooierij. De woning heeft een zadeldak en is gedekt met pannen. De bovenramen van de vensters zijn uitgevoerd in glas en lood. De rondboogvensters van het rechter gedeelte, Leunisdijk 15a, zijn bij een verbouwing in 1984 gedeeltelijk intact gebleven. Hier bevond zich vroeger de droogzolder van de gelooide huiden.
De leerlooierij aan de Leunisdijk, foto: F. v.d. Langenberg
Voormalige leerlooierij
Uit kadastrale gegevens van 1832 blijkt dat het perceel toen in gebruik was als moestuin en toebehoorde aan Laurens Adrianus Brox. De oppervlakte van het perceel veranderde regelmatig. Tussen 1870 en 1874 werd er een leerlooierij gebouwd. Laurens Brox, eerder vermeld als bouwman, staat dan te boek als leerlooier.
Vroeger werd de schors van eikenbomen gebruikt als looistof. De schors werd gemalen tot run. Als de run in de looierij zijn taak volbracht had, werd deze nog als brandstof gebruikt. Een looierij had in die tijd gemiddeld acht tot tien kuipen. Het looien van huiden nam veel tijd in beslag en was erg arbeidsintensief. In 1910 vond er een scheiding van de goederen plaats en de kinderen Brox werden de nieuwe eigenaars (zie bij Leunisdijk 13). Laurens Brox junior nam de leerlooierij over en bouwde er tussen 1910 en 1930 een huis bij.
Landbouwer Marinus Schoones
Toen landbouwer Martinus Schoones, geboren en getogen Esschenaar, in 1937 het pand kocht, werd de voormalige looierij verbouwd tot woonhuis met een stalgedeelte. Tinus Schoones was ook zaakvoerder van de plaatselijk Coöperatieve Aan- en Verkoopvereniging. De C.A.V. werd in 1934 opgericht en was een onderdeel van de Boerenbond. Deze vereniging had in Esch een pakhuis op de hoek van de Postelstraat en Spankert. Tinus Schoones hield de administratie bij en voor dit doel had hij in zijn woning op de Leunisdijk een kantoor ingericht. Dit kantoor werd eveneens gebruikt door de kassier van de Boerenleenbank die er, tot de oprichting van een bijkantoor in 1964, regelmatig zitting hield. Men kon er terecht voor allerlei bankzaken. In de gang stonden stoelen om er zijn beurt af te wachten.
In 1965 nam zoon Bart de boerderij van Tinus over. In de tachtiger jaren verkocht hij het bedrijf aan de gemeente die het pand aanvankelijk wilde slopen om er een verbindingsweg te creëren. Bart Schoones bouwde een nieuwe boerderij aan de Wertjes. Het huis bleef echter staan.
Eind 1984 werd Jos Erven de nieuwe eigenaar. Hij betrok zelf het woongedeelte. Het stalgedeelte daarentegen verkocht hij aan zijn broer Joop. De bovenverdieping daarvan werd omgebouwd tot woonhuis en op de begane grond was enige tijd een meubelmakerij. Leunisdijk 15a wordt in 2007 gekocht door Esther Vorstenbosch. Zij bewoond tot op heden deze karakteristieke bovenverdieping.
Vanaf 2000 wordt het huis een aantal maal verkocht; de huidige bewoners hebben in 2017 hun intrek genomen.
Bron M.C van Iersel, Handwerk in de Kleine Meijerij rond 1900 De Monumenten van Haaren, Helvoirt, Esch, Biezenmortel, 2002 Bijgewerkt door N. v.d. Langenberg-Scheepers, september 2020
