Oordeel zelf: tussen 1825 en 1831 trok er onder verantwoordelijkheid van de Gouverneur een flink aantal taxateurs of schatters door de hele provincie om alle gebouwde en ongebouwde eigendommen van een waardering te voorzien ten behoeve van de nieuwe grondbelasting die de regering wilde gaan instellen. Het vaststellen van de belastbare opbrengst was logischerwijze een van de meest heikele onderdelen van het hele kadaster- en belastingplan.
De taxateurs begonnen met het maken van een beschrijving van iedere gemeente. Zie hier wat ze over Nistelrode te melden hadden in hun Tabel van klassificatie der grondeigendommen
Algemeen
Ligging
De gemeente Nistelrode ligt op een afstand van bijna 6,5 kilometer van de grote weg van ’s-Hertogenbosch naar Grave en 32 kilometer ten oosten van de Arrondissementshoofdstad ’s-Hertogenbosch.
Omliggende gemeenten
Nistelrode grenst ten noorden aan de gemeenten Oss en Berghem, ten oosten aan Schaijk en Uden, ten zuiden aan Veghel en ten westen aan Dinther en Heesch.
Rivieren en beken
Nistelrode kent geen rivieren van betekenis. De Leijgraaf en de andere beken die door deze gemeente stromen, zijn van weinig betekenis en dienen alleen voor de afwatering van de landerijen. In de zomer staan zij vaak droog.
Grote wegen en buurtwegen
Er zijn in deze gemeente 6 buurtwegen, die redelijk onderhouden worden en daarom gedurende het gehele jaar bruikbaar zijn. Bodemreliëf
Het bodemoppervlak is redelijk vlak.
Vruchtbaarheid van de grond
De kwaliteit van de grond is middelmatig, maar wordt met veel zorg in cultuur gebracht en bewerkt in een aantal grote maar vooral middelgrote en kleine percelen. Verder vindt men er wat heidegrond, waarvan er maar een klein deel wél geschikt is voor ontginning en het grootste gedeelte niet, vanwege de onvruchtbaarheid van de grond en omdat ze op grote afstand liggen.
Landbouwproducten
De landbouwproducten zijn rogge, boekweit, haver, klaver en aardappelen. Oliehoudende planten worden hier bijna niet geteeld, omdat de grond daarvoor niet geschikt is.
Veeteelt
Paarden worden hier niet gefokt, zodat men verplicht is werkpaarden voor de landbouw in andere gemeenten aan te kopen. Een deel van het land wordt ook met ossen bewerkt.
Het deel van het grasgewas dat niet als voer voor de paarden dient, wordt gebruikt als voer voor koeien en schapen. Er zijn hier 17 grotere en kleine schaapskudden.
Nijverheid en handel
De belangrijkste tak van nijverheid is de landbouw. Niet onvermeld moet blijven dat boeren zelf linnen maken van vlas, dat zij voor dat doel inkopen. Dat linnen verkopen zij op de markten van de omliggende plaatsen. Verder is de verkoop van producten van de landbouw en veeteelt naast boter en gebruiksvoorwerpen voor de bewoners, de belangrijkste vorm van handel.
Bebouwing
De gemeente bestaat uit de dorpskom, die vrijwel centraal in haar grondgebied ligt, en twee gehuchten met de namen Vorstenbosch en Loosbroek. De bebouwde kom omvat ongeveer 140 huizen van betere en mindere bouwkwaliteit; de andere huizen liggen door de hele gemeente verspreid. De twee gehuchten zijn van weinig belang; er staan slechts een paar kleine huisjes en arbeiderswoninkjes. De kwaliteit van de huizen van de twee eerste klassen is vrij goed. De huizen in de andere klassen zijn krap bemeten of klein.
Bevolking
De totale bevolking van de gemeente bedraagt 2.036 inwoners.
Ongebouwde eigendommen
Landbouwgronden
De landbouwgronden zijn ingedeeld in vijf klassen:
1e klasse: goede bruine zandgronden met een groeilaag van 4 decimeter op een vochtdoorlatende ondergrond, door bemesting geschikt voor het telen van zomer- en wintergewassen. De geschatte waarde per bunder is ƒ 30,-.
2e klasse: bruine zandgronden, met een groeilaag van 3 ½ decimeter op iets minder vochtdoorlatende ondergrond dan landbouwgronden van de 1e klasse. Is ook door goede bemesting geschikt voor de teelt van zomer- en wintergewassen. De geschatte waarde is ƒ 24,-.
3e klasse: lichtbruine zandgronden met een groeilaag van 2 ½ decimeter op een ondergrond vermengd met grind. Bij goede bemesting vooral geschikt voor de teelt van rogge en boekweit. De geschatte waarde is ƒ 17,-.
4e klasse: grijze zandgronden, met een groeilaag van 1 ½ decimeter, op een grijze ondergrond vermengd met grind. Alleen geschikt voor de teelt van rogge, boekweit en spurrie. De geschatte waarde is ƒ 10,-.
5e klasse: pas ontgonnen heidegronden, die pas sinds een paar jaar iets vruchtbaarder zijn gemaakt. De geschatte waarde is ƒ 3,-.
Tuinen
1e klasse: tuinen, die beplant zijn met enkele fruitbomen en waarop vooral grove groenten en - alleen met hele goede zorg - wat meer verfijnde groenten geteeld worden. Deze groenten worden geconsumeerd door de winkeliers en de rijkste boeren. Deze tuinen liggen op landbouwgrond en weiland van de 1e en 2e klasse. De geschatte waarde is ƒ 40,-.
2e klasse: tuinen, die liggen op gronden van de overige klassen landbouwgrond en weiland en waarin alleen maar grove groenten geteeld worden, die weinig zorg nodig hebben. Deze groenten worden geconsumeerd door de boeren en dagloners. De geschatte waarde is ƒ 30,-.
Boomgaarden
Deze zijn beplant met vrij goed groeiende appel-, peren- en kersenbomen. De geschatte waarde is ƒ 40,-.
Weilanden
1e klasse: goede bruine zandgronden met een groeilaag van 4 decimeter, gelegen op een vochtdoorlatende ondergrond. Bij bemesting leveren deze weilanden veel voedzaam gras op voor beweiding door het vee. De geschatte waarde is ƒ 30,-.
2e klasse: bruine zandgronden met een groeilaag van 3 ½ decimeter op een meer vochtdoorlatende ondergrond. Bij goede bemesting leveren deze weilanden wel goed voedzaam gras op maar minder gras voor beweiding door het vee dan weilanden van de 1e klasse. De geschatte waarde is ƒ 24,-.
3e klasse: lichtbruine zandgronden met een groeilaag van 2 ½ decimeter, gelegen op een schraal zandbed. Bij bemesting leveren deze weilanden behoorlijk veel maar minder voedzaam gras op dan die van de vorige klasse. De geschatte waarde is ƒ 17,-.
4e klasse: grijze zandgronden met een groeilaag van 1 ½ decimeter op een harde ondergrond die veel grind bevat. Bij bemesting leveren deze weilanden een beetje gras op, dat met biezen is vermengd. De geschatte waarde is ƒ 10,-.
5e klasse: pas ontgonnen heidegronden, die pas sinds een paar jaar iets vruchtbaarder zijn gemaakt. De geschatte waarde is ƒ 3,-.
Hakhout
1e klasse: in grote getale en goed groeiende eiken- en elzenstruiken op vooral landbouwgrond en weilanden 3e klasse, die om de 5 jaar gekapt worden. De geschatte waarde is ƒ 16,-.
2e klasse: in grote getale en vrij goed groeiende eiken, elzen en berkenstruiken op landbouwgrond en weilanden 4e klasse, die om de 5 jaar gekapt worden. De geschatte waarde is ƒ 8,-
3e klasse: schaars en nog al slecht groeiend houtgewas op heide en heuvelachtige zandgronden, dat om de 8 of 10 jaar gekapt wordt. De geschatte waarde is ƒ 3,-.
Dennenbossen
1e klasse: vrij goed groeiende dennen, die in grote getale aangeplant zijn op daarvoor geschikte grond. De geschatte waarde is ƒ 7,-.
2e klasse: slecht groeiende dennen, die in beperkte hoeveelheid zijn aangeplant op heidegronden. De geschatte waarde is ƒ 2,-.
Opgaand geboomte
Goed groeiende eiken- en berkenbomen, die meestal op landbouwgrond (3e) klasse aangeplant zijn. De geschatte waarde is ƒ 16,-.
Heide
1e klasse: lage broek- of heidegronden, waaruit plaggen en turf gestoken wordt en nog geschikt zijn voor beweiding door jong vee. Deze heidegronden zijn geschikt voor ontginning. De geschatte waarde is ƒ 1,50.
2e klasse: heidegronden die wat plaggen, turf en strooisel voor het vee opleveren en die nog wel geschikt zijn voor ontginning. De geschatte waarde is ƒ 0,50.
3e klasse: heide en zandheuvels die niets anders opleveren dan strooisel voor het vee en niet geschikt zijn voor ontginning. De geschatte waarde is ƒ 0,25.
Waterplassen
Waterkolken en heidevennen zonder economisch nut. Geschatte waarde bedraagt het wettelijk minimum van ƒ 0,25.
Gebouwde eigendommen
Windkorenmolen
Een houten standaard windkorenmolen. Hierin wordt afwisselend met twee maalstenen gewerkt. De molen is goed gebouwd en verkeert in een redelijke staat van onderhoud. De netto-huurwaarde wordt geschat op ƒ 550,-.
Paardenoliemolens
Er zijn 2 rosoliemolens in deze gemeente. De ene, eigendom van J. van der Kamp, heeft een paar mobiele molenstenen, een bank met een hei in een vrij goed gebouw. De netto-huurwaarde wordt geschat op ƒ 40,-.
De andere, eigendom van E. van Hoorn, heeft ook een paar mobiele molenstenen, een bank met een hei in een redelijk gebouw dat ook gebruikt wordt voor landbouwdoeleinden. De netto-huurwaarde wordt geschat op ƒ 24,-.
Brouwerij
Deze brouwerij heeft 1 roerkuip met een capaciteit van 11 vaten, 1 ketel en 2 koelbakken en een mouterij voor eigen gebruik in een klein goed onderhouden gebouw. Jaarlijks worden er ongeveer 300 vaten bier gebrouwd, hoofdzakelijk voor eigen consumptie door de inwoners. De netto-huurwaarde wordt geschat op ƒ 36,-.
Leerlooierij
Deze bestaat uit 1 looikuip en 1 kalkput en heeft geen aparte werkplaats (men werkt in de open lucht). Er wordt alleen voor eigen gebruik gefabriceerd. De netto-huurwaarde wordt geschat op ƒ 6,-.
Huizen
Men heeft de huizen binnen Nistelrode al naar gelang hun onderlinge verschillen in 9 klassen ingedeeld. Over het algemeen worden de huizen door de eigenaars zelf bewoond of met belendende landerijen, vaak op mondelinge afspraak, verhuurd. We hebben deze huizen een huurwaarde toegekend al naar gelang hun omvang, ligging en staat van onderhoud.
De twee eerste klassen bestaan uit huizen van winkeliers en staan in de dorpskom. De derde, vierde en vijfde klasse bestaan hoofdzakelijk uit boerderijen van de rijkste boeren en de meer afgelegen woningen van handelaars. De zesde, zevende en achtste klasse bestaan uit kleine boerenwoningen en huisjes van ambachtslieden en dagloners. De negende en laatste klasse bestaat alleen maar uit hutten, die dienen als schuilplaats voor de armen.
Representatieve huizen voor de 1e klasse met huurwaarde ƒ 54,- zijn: kadastraal sectie A nr. 1991, eigendom van L. van der Heijden kadastraal sectie A nr. 803, eigendom van de kinderen van E. Verwijst
Representatief huis voor de 2e klasse met huurwaarde ƒ 45,- is: kadastraal sectie A nr. 780, eigendom van M.A. van den Bogaard
Representatieve huizen voor de 3e klasse met huurwaarde ƒ 36,- zijn: kadastraal sectie A nr. 1998, eigendom van C. Spierings kadastraal sectie E nr. 438, eigendom van J. van der Heijden
Representatieve huizen voor de 4e klasse met huurwaarde ƒ 27,- zijn: kadastraal sectie C nr. 658, eigendom van G. van Steenbergen kadastraal sectie E nr. 402, eigendom van H. van Dijk
Representatieve huizen voor de 5e klasse met huurwaarde ƒ 26,- zijn: kadastraal sectie A nr. 1938, eigendom van J.A. Hofmans kadastraal sectie A nr. 1972, eigendom van G. van de Laarschot
Representatieve huizen voor de 6e klasse met huurwaarde ƒ 15,- zijn: kadastraal sectie C nr. 559, eigendom van M.J. Zeegers kadastraal sectie E nr. 219, eigendom van P. Langens
Representatieve huizen voor de 7e klasse met huurwaarde ƒ 9,- zijn: kadastraal sectie C nr. 342, eigendom van M.H. van der Heijden kadastraal sectie E nr. 270, eigendom van P. Langens
Representatieve huizen voor de 8e klasse met huurwaarde ƒ 6,- zijn: kadastraal sectie A nr. 646, eigendom van D.H. van der Heijden kadastraal sectie B nr. 263, eigendom van de kinderen van J. Verhoeven
Representatieve huizen voor de 9e klasse met huurwaarde ƒ 3,- zijn: kadastraal sectie B nr. 557, eigendom van de weduwe J. van der Velden kadastraal sectie C nr. 1248, eigendom van de weduwe van C. Zeegers
Gedaan en gesloten te ’s-Hertogenbosch, 28 februari 1832
De schatter, P. Hagoort
De controleur, F. van Bijlandt
