Die losse handjes van hem brachten hem tot drie keer toe voor de rechtbank in Den Bosch. De eerste keer was Jan nog maar 17 jaar oud. Dat was in 1868. Hij werkte als dienstknecht in Kevelaar, zo lezen we in het verslag van de rechtszitting. En de griffier noteerde ook dat de beklaagde niet was komen opdagen. Neef Antoon, die ook werd beklaagd, was wel naar Den Bosch gekomen, net als William Gommers (31) uit Sint Agatha. De drie werden ervan beschuldigd elkaar op 16 april van dat jaar in Oeffelt te hebben toegetakeld. De officier van justitie had enkele getuigen opgetrommeld die hadden gezien hoe de neven geslagen hadden. Maar Gommers had volgens hen de handen thuis gehouden, die was juist het slachtoffer van de neven Bax geweest. De rechters oordeelden dat de schade gering was, maar legden Jan en Antoon wel elk drie dagen celstraf op. Ook moesten ze de 26 gulden betalen die de rechtszaak had gekost. Jan kwam wel opdagen om zijn straf uit te zitten.
Misschien was het een onrustig type, die Jan. Of avontuurlijk. In ieder geval vinden we zijn naam terug op een lijst van landverhuizers uit 1871. Op 7 april scheept hij in en vertrekt, net als vele Nederlanders in die tijd, naar Noord-Amerika om daar zijn geluk te beproeven. Hij gaat naar Appleton, Wisconsin.
Het geluk vindt hij er echter niet. Of hij heeft heimwee. In ieder geval is de ruziezoeker drie jaar later weer terug in Oeffelt. En dan blijkt dat hij het knokken in Amerika niet heeft afgeleerd. Op 11 oktober 1874 krijgen hij en neef Antoon, die was er ook weer bij, ruzie met andere bezoekers van de herberg van Lambert Peters. Peters heeft er genoeg van en zet de twee buiten. Maar daar zijn ze niet van gediend. Eerst werken ze de herbergier tegen de grond en Jan geeft hem een paar klappen. Daarna slaan ze buiten, met de blote hand, een paar ruiten van de herberg in.
Als ze zich op 8 december in Den Bosch daarvoor moeten verantwoorden, blijkt hun beider geheugen volledig gewist. ‘We waren dronken’, zeggen ze, min of meer overbodig. Dat waren de getuigen niet. De rechters geloven de onder ede uitgebrachte verklaringen en opnieuw moeten ze de cel in: Antoon één dag en Jan twee, want die had ook geslagen.
Drie maanden later staat Jan, die inmiddels op de Beugense Haart woont, wéér voor de rechters. Nu wordt hij ervan beschuldigd Johannes Peters te hebben geslagen. Die was wat hakhout op zijn kar aan het laden toen Bax hem opzocht en begon te sarren. ‘Ik weet iets over je halfbroer’, zei Bax. Toen Peters vroeg wat dan wel, kreeg hij geen antwoord, maar een paar stompen. Bax ontkent, maar opnieuw zijn er getuigen die alles hebben gezien. Dit keer krijgt de ruziemaker acht dagen eenzame opsluiting. Zodat hij zijn daden eens goed kan overdenken. Blijkbaar lukt dat, want de rechters zien hem nooit meer terug: hij wordt een brave huisvader.
Dit verhaal is geschreven door journalist/schrijver Geurt Franzen (www.geurtfranzen.com) en verscheen eerder in dagblad De Gelderlander (www.dg.nl/maasland).
