Oordeel zelf: tussen 1825 en 1831 trok er onder verantwoordelijkheid van de Gouverneur een flink aantal taxateurs of schatters door de hele provincie om alle gebouwde en ongebouwde eigendommen van een waardering te voorzien ten behoeve van de nieuwe grondbelasting die de regering wilde gaan instellen. Het vaststellen van de belastbare opbrengst was logischerwijze een van de meest heikele onderdelen van het hele kadaster- en belastingplan.
De taxateurs begonnen met het maken van een beschrijving van iedere gemeente. Zie hier wat ze over Velp te melden hadden in hun Tabel van klassificatie der grondeigendommen.
Algemeen
Ligging
De gemeente Velp ligt aan de linkeroever van de rivier de Maas, op een afstand van ruim drie kilometer ten zuidwesten van de stad Grave, hoofdstad van het kanton Grave, en op ruim 48 kilometer ten noordoosten van de arrondissements- en provinciehoofdstad Den Bosch..
Aangrenzende gemeenten
Velp grenst ten noorden aan de gemeente Grave, ten oosten aan de gemeente Escharen, ten zuiden en zuidwesten aan de gemeente Reek en ten westen aan de gemeente Neerasselt in de provincie Gelderland aan de overkant van de rivier de Maas.
Rivieren en waterlopen
Behalve de Maas stromen er geen rivieren en beken over haar grondgebied. Alleen zijn er enkele slootjes, die dienen voor de afwatering van het regenwater van de Peel. De zogenaamde Beerse Maas, een overstromingsgebied van de Maas nabij Beers, zet bij hoog water bijna het hele grondgebied van Velp onder water.
Grote wegen en buurtwegen
De grote weg nr. 8 van Brussel naar de Duitse grens bij Hannover loopt van west naar oost door Velp heen. Er zijn vier buurtwegen, die ondanks goed onderhoud, in de winter vaak moeilijk begaanbaar zijn, omdat zij overstroomd worden door de Maas. In die situatie wordt dan het meest gebruik gemaakt van de dijken, die ter bescherming van de eigendommen tegen het rivierwater zijn aangelegd.
Bodemreliëf
De bodem van Velp is vrij vlak. Alleen de gronden direct langs de Maas liggen lager dan de rest.
Vruchtbaarheid van de grond
De kwaliteit van de grond is matig, maar wordt met de nodige zorg verbouwd in middelgrote en kleine percelen. Men treft er wat hooilanden langs de rivier de Maas aan, die buitengewoon vruchtbaar zijn vanwege de overvloed aan vruchtbaar slib dat daarop achterblijft wanneer de rivier overstroomt. Daar staat tegenover dat er weilanden zijn die bij het doorbreken van de dijk flink benadeeld worden door de neerslag van rivierzand. Ook zijn er wat heidegronden, die nauwelijks geschikt zijn voor ontginning, omdat deze gronden te laag liggen en daarbij ook nog dor en woest zijn. Moerassen die niets opleveren zijn er niet. Alleen treft men er wat waterkolken aan, die ontstaan zijn uit dijkdoorbraken.
Landbouwproducten
De landbouwproducten bestaan uit: rogge, gerst, haver, boekwet, spurrie, erwten, aardappelen, hooi, veevoer, groenten en fruit. Oliehoudende planten worden er alleen maar geteeld voor eigen gebruik door de inwoners.
Ruim 8% van de gemeente is met houtgewas beplant.
Nijverheid
De belangrijkste en enige vorm van levensonderhoud is de landbouw. De scheepvaart op de rivier de Maas, die langs Velp stroomt, levert de gemeente geen voordeel op. Naast de handel in melk en boter en gebruiksvoorwerpen voor de inwoners, wordt er alleen maar handel gedreven in de landbouwproducten van eigen bodem en in het vee dat er gemest wordt.
Paardenfokkerij en vee
Er worden paarden gefokt voor de landbouw. Het aantal is minimaal, maar voldoende voor gebruik door de boeren hier, die verder geen paarden buiten het dorp verkopen.
Bijna al het grasgewas wordt gebruikt voor het vetmesten van koeien. Schapen zijn er niet in deze gemeente.
Gebouwen
De gemeente Velp bestaat alleen maar uit de dorpskom, die op een afstand van de grote weg ligt, en her en der een paar woningen en boerderijen. De gemeente is buitengewoon geteisterd door de oorlogsrampen van 1794. Een groot aantal huizen, die destijds de voorstad van Grave vormden, zijn ten prooi gevallen aan verwoesting. Er zijn maar weinig huizen herbouwd, zodat het huidige aantal van 73 niet meer dan de helft is van het aantal huizen daarvoor. De bouwkwaliteit van alle huizen in Velp is vrij goed, vooral van de huizen in de eerste vijf klassen.
Men treft in Velp een fraai herenhuis aan, omringd door vijvers. Er bevindt zich ook een groot en solide gebouwd klooster annex kerk, dat - met toestemming van Zijne Majesteit de Koning - kosteloos door de Capucijnen bewoond wordt.
Bevolking
De totale bevolking van de gemeente Velp bestaat uit 525 inwoners.
Ongebouwde eigendommen
Landbouwgronden
De landbouwgronden zijn al naargelang hun verschillen ingedeeld in vier klassen:
1e klasse: bestaat uit 2 grondsoorten, namelijk:
a. zachte zandgrond, die niet blootgesteld is aan overstroming en daarom heel geschikt is voor het inzaaien van wintergranen.
b. zandgrond met klei er door heen, die enigszins blootgesteld is aan overstroming.
De groeilaag van deze gronden bedraagt 32 à 36 centimeter. Op deze gronden worden vooral rogge, klaver, gerst, haver, veevoer en aardappelen verbouwd. Geschatte waarde per Nederlandse bunder is ƒ 28,-.
2e klasse: zachte en mulle zandgrond, die aan een lichte bewerking voldoende heeft, maar die niet zo gunstig gelegen is als de gronden in de vorige klasse. De groeilaag bedraagt 30 à 34 centimeter. Geschatte waarde per bunder is ƒ 21,-.
3e klasse: zanderige en scherpere grond dan die in de vorige klassen, met een ondergrond van grijs zand of harde heidegrond, die er de oorzaak van is dat het zaaigoed al bij een beetje warmte verdort. De groeilaag bedraagt 25 à 30 centimeter. Geschatte waarde per Nederlandse bunder is ƒ 14,-.
4e klasse: een hele lichte zandgrond, die bij de geringste droogte uitdroogt, waardoor de gewassen snel verdorren, zodat de opbrengst minimaal is. Geschatte waarde per Nederlandse bunder is ƒ 6,-.
Tuinen
De tuinen liggen bij de woningen en worden ingedeeld in twee klassen:
1e klasse: tuinen die beplant zijn met fruitbomen en waarin ook met zorg groenten worden geteeld. De kwaliteit van de grond is matig, maar door de ligging kan deze in ruime mate bemest worden. Rekening houdend met deze voordelen, heeft men deze gronden een vierde hoger geschat dan landbouwgrond 1e klasse, daarom per bunder op ƒ 35,-.
2e klasse: tuinen op grond van minder waarde dan de tuinen van de 1e klasse. Maar omdat er een paar fruitbomen in staan en de boer er groente in teelt voor eigen gebruik, worden deze wettelijk gelijk gesteld met landbouwgrond 1e klasse en daarom per bunder geschat op ƒ 28,-.
Boomgaarden
De boomgaarden in deze gemeente zijn niet erg omvangrijk. Zij liggen op grond van goede kwaliteit en bevinden zich allemaal in de buurt van woonhuizen.
De fruitbomen in de boomgaarden zijn kersen-, appel- en notenbomen; daartussen groeit gras.
1e klasse: boomgaarden op percelen grond van de beste kwaliteit, waarop het grootste aantal bomen groeit. Men taxeert deze boomgaarden een kwart hoger in dan landbouwgrond 1e klasse, als men de opbrengst van het fruit optelt bij die van het gras dat er tussen in groeit, daarom per bunder ƒ 35,-.
2e klasse: boomgaarden, waarin zich veel minder bomen bevinden en die of te oud of te jong zijn om veel fruit op te leveren. Omdat de grond een matige kwaliteit heeft, vindt men - vanwege de hogere waarde van het fruit - dat de huurwaarde gelijk te stellen is aan landbouwgrond 1e klasse, per bunder ƒ 28,-.
Hooilanden
Deze liggen allemaal langs de rivier de Maas en zijn in drie klassen ingedeeld:
1e klasse: hooilanden op grond van hele goede kwaliteit langs de rivier de Maas, die over deze landerijen spoelt en daarop hele vruchtbare slib afzet. Deze leveren volop hooi van goede kwaliteit op en ook nog ca 20% nagras. De geschatte waarde per bunder was eerst ƒ 75,-, maar dat is gewijzigd in ƒ 85,-.
2e klasse: deze hooilanden liggen eveneens langs de rivier de Maas, die ook over deze landerijen spoelt. Toch is de grond van mindere kwaliteit en levert minder, maar wel dezelfde kwaliteit hooi op. De geschatte waarde per bunder was eerst ƒ 55,-, maar is gewijzigd in ƒ 60,-.
3e klasse: deze hooilanden liggen binnendijks en op lagere grond. Ze worden alleen maar overspoeld door het water van de Beerse Maas, dat niet zo vruchtbaar is als het water van de rivier de Maas. Het hooi is wel van goede kwaliteit, maar minder overvloedig. Het nagras bedraagt in droge jaren nog zo’n 16%. Geschatte waarde per bunder is ƒ 45,-.
Weilanden
De meeste weilanden liggen binnendijks langs de rivier de Maas, de andere in de buurt van de boerderijen. Ze zijn ingedeeld in drie klassen:
1e klasse: liggen op grond van goede kwaliteit en zijn omheind door heggen of sloten. Deze worden door de Beerse Maas overspoeld en leveren goed en vet weidegras op. Berekend naar het aantal stuks vee dat men er mee vet kan mesten, werden deze weilanden eerst per bunder geschat op ƒ 35,-, maar dat is later gewijzigd in ƒ 32,-.
2e klasse: liggen niet zo gunstig en op gronden van minder goede kwaliteit. Ook in de winter worden deze weilanden overspoeld door de Beerse Maas en leveren niet erg veel gras op, maar wel van goede kwaliteit. Deze weilanden worden, net als die van de 1e klasse, om de drie jaar bebouwd met haver of vlas, waarvan de opbrengst meestal toch nog goed is. Rekening houdend met deze voordelen, wordt de waarde per bunder geschat op ƒ 24,-.
3e klasse: liggen op hele zanderige grond die alleen regenwater ontvangt. Het gras dat op deze weilanden groeit, is heel schraal. Geschatte waarde per bunder is ƒ 12,-.
Hakhout
Het hakhout is ingedeeld in drie klassen:
1e klasse: bevindt zich op grond van vrij goede kwaliteit, waar het houtgewas heel weelderig groeit. Het houtgewas in deze bossen bestaat meestal uit eiken en elzen. Ze worden meestal om de 6 à 7 jaar gekapt. Geschatte waarde per bunder is ƒ 21,-.
2e klasse: bevindt zich op drogere en meer zanderige grond. Er zijn dezelfde soort bomen geplant als bij de 1e klasse, maar deze groeien langzamer. Dit hout wordt meestal om de 8 jaar gekapt. Geschatte waarde per bunder is ƒ 14,-.
3e klasse: hieronder valt het hakhout op grond, waarvan de kwaliteit in de buurt komt van heide. Men treft daar wat eikenstruiken aan in de vorm van kreupelhout, dat om de 10 à 12 jaar gekapt wordt. Geschatte waarde per bunder is ƒ 4,-.
Dennenbossen
Er zijn in deze gemeente wat dennenbossen, die op gronden van de 3e à 4e klasse liggen en die best behoorlijk groeien. Geschatte waarde per bunder is ƒ 9,-.
Recreatieplekken en wandellanen
Dit zijn aangeplante gronden die aan de landbouw onttrokken zijn en voor recreatieve doeleinden zijn aangelegd. Op grond van artikel 352 van de Methodieke Verzameling [= de Franse wetgeving voor de invoering van het kadaster, in het Nederlands vertaald in 1812] worden deze gelijkgesteld aan landbouwgrond 1e klasse en worden per bunder geschat op ƒ 28,-.
Heide, moerassen en waterplassen
De heidevelden, moerassen en waterplassen zonder vis zijn gronden die weinig of geen economisch rendement opleveren, omdat zij dor en woest zijn. Deze worden volgens het wettelijk minimum geschat op ƒ 0,25.
Visvijvers, grachten en recreatieplassen
In de vijver rond het kasteel is vis uitgezet, ook in enkele percelen water in de buurt en in de rest van de gemeente Velp. De opbrengst van de vis, die minder waard is dan de opbrengst van landbouwgrond, wordt toch hetzelfde geschat als landbouwgrond en dus per bunder op ƒ 28,-.
Waterkolken of poelen
De waterkolken en poelen in deze gemeente zijn of ontstaan door dijkdoorbraken of zijn drenkplaatsen, die door de grondeigenaars zelf zijn gemaakt. Beide soorten liggen in weilanden en komen ten goede aan de koeien, die daar grazen. Geschatte waarde per bunder is ƒ 2,-.
Visserij op de Maas
De visserij op de Maas wordt verhuurd met het gedeelte van de rivier dat onder de gemeente Reek hoort. De opbrengst hiervan is gering en dientengevolge geschat op ƒ 16,-.
Gebouwde eigendommen
Kerk
Er is in Velp een kerk, eigendom van Domeinen, voor de openbare eredienst. Deze wordt pro memorie geschat op een netto inkomen van ƒ 40,-.
Huizen
De huizen in dit dorp worden naar gelang de vrij duidelijke onderlinge verschillen ingedeeld in negen klassen. De huizen worden over het algemeen door de eigenaars zelf bewoond of met landbouwschuren en andere eigendommen verhuurd. Om die reden had men weinig informatie voor het bepalen van de schattingsgrondslag. Daarom heeft men de huurwaarde van huizen geschat door deze te rangschikken op verschillen in omvang, symmetrie van de bouw, comfort van de inrichting, onderhoudstoestand en ligging. In totaal zijn er 74 huizen.
1e klasse: omvat twee huizen:
a. het herenhuis, kadastraal sectie A nr. 16, van de heer Adrianus Mosmans; een symmetrisch en goed gebouwd huis, dat tijdens het gunstige seizoen als een heel aangename recreatiewoning fungeert;
b. het Capucijnenklooster, kadastraal sectie A nr. 104, eigendom van Domeinen.
Dit zijn de enige twee huizen met een huurwaarde van ƒ 120,- in de 1e klasse.
2e klasse: omvat het herenhuis, genaamd ‘Venesteijn’, kadastraal sectie C nr. 259, van de heer Delageneste; het huis heeft een hele aangename ligging, maar de bouwkwaliteit is minder goed en het verkeert in een zeer slechte staat van onderhoud. Het is het enige huis met een huurwaarde van ƒ 75,- in de 2e klasse.
3e klasse: huizen van herbergiers en personen zonder beroep, die heel aangenaam gelegen zijn en heel erg geschikt zijn voor verschillende vormen van bedrijvigheid.
Representatieve huizen met een huurwaarde van ƒ 54,- zijn het huis van Jan van der Wielen, sectie A nr.103; dat van Karel Gevers, sectie A nr.152; en van Jan Koster Gerrits, sectie A nr.167.
In de 3e klasse vallen vijf huizen.
4e klasse: huizen van boeren, die heel goed en comfortabel zijn ingericht en huizen van herbergiers.
Representatieve huizen met een huurwaarde van ƒ 42,- zijn het huis van O. van den Wiggelaar, sectie A nr. 244; dat van Michiel Hogaars, sectie A nr. 166 en van Jan H. Sweben, sectie A nr. 245a.
In de 4e klassen vallen acht huizen.
5e, 6e en 7e klasse: huizen van boeren, ingedeeld naar de mate van comfort van de inrichting.
Representatief voor de 5e klasse met een huurwaarde van ƒ 30,- zijn de huizen van Adrianus Mosmans, sectie A nr. 199; van Evert Peters, sectie A nr. 376 en van Gerard van de Schans, sectie B nr. 75,-,
In de 5e klasse vallen zes huizen.
Representatief voor de 6e klasse met een huurwaarde van ƒ 21,- zijn de huizen van P.N. Mevisse te Grave, sectie A nr. 249; van Jan Dommers, sectie A nr. 44; van Martinus Hendriks, sectie A nr. 130; en van Sebastiaan Vos, sectie C nr. 166.
In de 6e klasse vallen 20 huizen.
Representatief voor de 7e klasse met een huurwaarde van ƒ 12,- zijn de huizen van Hendrik Valk, sectie A nr. 36; van Hermanus Gielens, sectie A nr. 322; van Gerard Braningen, sectie A nr. 351; en van Johannes van der Ven, sectie B nr. 46.
In de 7e klasse vallen 11 huizen.
De 8e klasse omvat woningen van arbeiders en dagloners.
Representatief voor de 8e klasse met een huurwaarde van ƒ 6,- zijn de huizen van Willem Jan Dekkers, sectie A nr. 147; van Willem Schreven, sectie A nr. 174; van Pieter Costers, sectie A nr. 273; en van Peter Driessen, sectie C nr. 67.
In de 8e klasse vallen 14 huizen.
De 9e klasse omvat alleen maar lemen hutten met slechts één deur en één raam, die dienen als schuilplaats voor de armen.
Representatief voor de 9e klasse met een huurwaarde van ƒ 3,- zijn de huizen van P.N. Mevisse, sectie A nr. 254; van Francis Heutzen, sectie A nr. 112; en van Arnoldus Rijnders, sectie C nr. 146.
In de 9e klasse vallen 7 huizen.
Gedaan en gesloten te ’s-Hertogenbosch, 24 juli 1827
De schatter, H. Vogels
De controleur, P. Maas
