Nieuwsgierig naar zijn handgeschreven tekst? Lees die dan hier.
Huisseling en Neerloon
Den 22sten. Augustus 1896 bezocht ik de Gemeente Huisseling en Neerloon; per spoor ging ik naar Ravenstein, alwaar ik het rijtuig vond van Geurts (stalhouder te Ravenstein), waarmede ik naar Huisseling reed. Op de grens van Huisseling vond ik een zeer nette eerewacht van 41 ruiters; deze begeleidde mij naar het raadhuis. Het raadhuis is ten huize van den secretaris; alles en alles te zamen één kamer voor secretaris, kantoor van den ontvanger, kamer van B. en W. en raadszaal.
Een paar meisjes wachtten mij op met een prachtig bouquet (La France met tuberozen), waarna ik met B. en W. wat ging zitten praten. De burgemeester woont te Ravenstein, en is in die gemeente tevens wethouder. Ik hoorde daar nog omstandige verhalen uit den tijd, dat Kocken, de latere secretaris van Huissen, daar secretaris was; Kocken zou, door zijn drijven, daar nog opstand gemaakt hebben; de gemeenteraad heeft hem toen gedwongen ontslag te nemen.
Op mijne audientie verschenen slechts de pastoors van Huisseling en van Neerloon. De burgemeester, die tevens heemraad van ’s Lands van Ravenstein is, vertelde mij, dat de bevolking van Schaijk steeds zoo lastig en onwelwillend was, wanneer het op betalen van waterschapslasten aankwam; zoowel de waterschapslasten voor het waterschap ’s Lands van Ravenstein, als die voor het “groot waterschap” werden nooit op tijd betaald; gewoonlijk was vervolging noodzakelijk, alvorens betaling volgde.
Naar hem was medegedeeld, was het de pastoor van Schaijk, die aan de boeren zeide, dat zij niet behoefden te betalen; en als er dan vervolgd werd, en er dientengevolge groote kosten gemaakt werden, dan was het diezelfde pastoor, die het eerst het door hem verschuldigde afdroeg.
De eerewacht deed mij uitgeleide tot de grens van Herpen; toen ik Herpen verliet en over “Overlangel” langs den Maasdijk naar Ravenstein reed, toen vond ik op de grens van Overlangel en Neerloon weer dezelfde eerewacht; deze begeleidde mij vanaf Neerloon tot de grens van Ravenstein.
Ik nam een gunstigen indruk mede van Huisseling; de verhouding tusschen B. en W. scheen mij uitstekend; de secretaris, een gewezen onderwijzer, is iemand, die zich geheel aan zijn werk wijdt; hij komt nergens, zit altijd tehuis, werkt, maakt muziek, of houdt zijn mooien tuin in orde. De secretarie ligt niet aan den grooten weg; vanaf de kerk te Huisseling moet men een eindweegs een binnenpaadje volgen om op het raadhuis te komen. De administratie van den secretaris zoowel als die van den ontvanger waren goed in orde; mondeling werden enkele opmerkingen gemaakt.
Den 23 Mei 1900 kwam ik weder in deze gemeente; ik bezocht dien dag nog Berghem en Herpen; ik ontbeet en dineerde in Ravenstein in een hotel “de Keurvorst van de Paltz”, waarvan eene nicht van Klasens eigenares is. In den salon van den secretaris ging ik met B. en W. zitten praten, terwijl Klasens met den secretaris op de secretarie de administratie van secretaris en ontvanger na zag.
 Bidprentje Dr. Philipsen |
De wethouder De Bruyn, een weduwman met 9 volwassen kinderen, allen tehuis bij hun vader, woont in Huisseling; de wethouder Kerkhof in Neerloon. Doordat Van den Oever in Ravestein woont en dus veelal buiten de gemeente is, doet De Bruyn de loopende zaken af. Besproken werd de vraag, of men een niet openbaren weg van Huisseling naar het station te Ravestein met koolasch van gemeentewege mocht in orde brengen; ik ontraadde zulks, maar adviseerde, dat men zou beginnen met den weg door de eigenaren aan de gemeente te doen overdragen; eerst daarna moest men dien weg dan in orde brengen. Mocht die weg in orde kunnen gebracht worden, dan ware zulks voor de inwoners van de gemeente van groot gemak.
Men toonde zich zeer tevreden met de aanwezigheid in de gemeente van Dr. Philips; deze, - een broer van den generaal-majoor, chef van den geneeskundigen dienst Philips - was oorspronkelijk doctor in Didam; toen Mr. Kolkman uit Didam wegging, had Dr. Philips daar ook geen aard meer. Hij vestigde zich toen op ±35-jarigen leeftijd te Huisseling, met het oog op den hoogen ouderdom van Dr. Van Rosmalen te Ravestein; hij kon zich niet in Ravestein vestigen, omdat daar een apotheker is, en hij zelf dus geen apotheek zou mogen houden.
Hij kwam volop in de praktijk; van heinde en verre komt men, om hem te raadplegen; ’s ochtends heeft hij, alvorens zijne patienten te bezoeken, tehuis een 40 menschen te woord te staan en te helpen. Philips geniet van gemeentewege geen tractement; de armen helpt hij gratis ook aan medicijnen. Hij is ongehuwd, en woont met eene zuster in een zelfgebouwd prachtig huis.
Arbeiders uit Huisseling gaan er bijna niet naar Duitschland; daar zijn trouwens te Huisseling bijna geen arbeiders; de meesten zijn kleine boertjes. Arbeidersloon is ’s zomers f. 0,70, ’s winters f. 0,40, plus de kost. Deursen en Huisseling hebben samen één veldwachter; deze woont aan den weg van Ravestein naar het station. Veldwachter doet ’s ochtends in de eene, en ’s middags in de andere gemeente dienst; te Huisseling is er bijna nooit werk voor den veldwachter.
 Kantoor van de brandassurantie te Huisseling |
Secretaris van Huisseling is directeur van de brandverzekering, opgericht door den Boerenbond; op het oogenblik heeft hij voor 4 millioen verzekerd; hij heeft daarvoor hulp van twee klerken; een van die twee is de secretaris van Herpen.
v.d. Oever vertelde, dat het verzet van Schaijk tegen het betalen van waterschapslasten gebroken was, sinds een boer, die weigerde f. 1,40 te betalen, daartoe gerechtelijk gedwongen was, en f. 41,- kosten had moeten betalen. Burgemeester en wethouder Kerkhof zijn tevens heemraad van het waterschap ’s Lands van Ravestein; ik wees hun op hunne groote verantwoordelijkheid, en vroeg hen, toch te doen wat mogelijk was, om den dijk in behoorlijken staat te brengen.
Omtrent het ongeval aan den dijk in den afgeloopen winter vertelden zij, dat het zeil gehouden was door de wortels van een doornen heg; dat hierdoor de dijkbreuk voorkomen was, en dat, ware die doorbraak gevallen, heel Huisseling verdronken zou zijn.
Den 25 Mei 1904 kwam ik weer in Huisseling; dienzelfden dag bezocht ik nog Megen en Herpen. Ik verleende audientie aan Pastoor Vinke; hij prees de inwoners van Huisseling zeer; overigens had hij niets bijzonders te vertellen. De burgemeester v.d. Oever – tevens wethouder van Ravenstein, riep mijne tusschenkomst in, opdat Ravenstein als standplaats voor een notaris blijve aangewezen.
Nu Verbunt gestorven is, en deze zijn protocol heeft overgedaan aan zijn schoonzoon Gervers, den notaris te Schaijk, doet Gervers het mogelijke, om te maken dat Ravenstein niet weer bezet wordt. Hij ontraadt alle candidaat-notarissen om te solliciteren, en zoo trekken alle sollicitanten zich successievelijk terug.
De verhouding tusschen de menshen schijnt goed; voor vervulling van vacaturen in den Raad werd nog nooit gestemd. Gemeente kreeg van Mr. v. Cooth nogal vastgoed; het brengt onzuiver ± f. 600 op. Nu wordt dat geld besteed voor herhalingsonderwijs en voor onderwijs in de nuttige handwerken. Het resteerende wordt belegd. Zoodra zich daartoe de gelegenheid voor doet, wil men een onderwijzer met landbouwacte aanstellen.
De weg naar station is door gemeente met koolasch in orde gemaakt, hoewel die weg niet op den ligger staat. Ik heb den raad gegeven, te zorgen, dat de weg op den ligger gebracht wordt. Huisseling betaalt niets voor de geneeskundige verzorging der armen. Dr. Philips behandelt de armen gratis.
Huisseling had vroeger met Deursen één veldwachter; thans niet meer; het betaalt aan zijn eigen veldwachter f. 270 + f. 20 voor kleeding. Daar de veldwachter een eigen woning heeft en een akker land, kan hij er vrij wel komen.
Een gedeelte van de meisjes gaat naar de Zustersscholen te Ravenstein of te Herpen. Met B. en W. de vraag besproken, in welke gemeente Zimmerman, den visscher met zijn woonark, tehuis behoort, in Ravenstein, in Huisseling of in Dieden. Den heeren op het hart gedrukt, dat zij Zimmerman het leven toch niet noodeloos moeielijk en onaangenaam moesten maken. Wethouder Kerkhof woont in Neerloon; wethouder De Bruyn, een krasse 76-tiger, in Huisseling.
 Burgemeester A. vd Wiel, 1907-1923 (Uit: H.M.J. Elemans, Honderd jaar de hand aan de ploeg) |
Den 1 April 1908 kwam ik weer in Huisseling. De pastoor kwam op audientie om te bedanken voor de benoeming van v.d. Wiel tot burgemeester; hij zeide mij dat die benoeming veel beter had gewerkt op de gezondheid van v.d. Wiel dan alle Kneipkuren te samen, want dat v.d. W. sindsdien weer heel gezond was.
De verhouding tusschen de leden van het gemeentebestuur scheen mij uitstekend. Het bleek mij, dat de wethouder Kerkhof de uitvinder is van de bijzondere manier om den dijk te Ravenstein te versterken, nl. door er een muur van 2 Meter hoogte in te metselen. Hij was er toegekomen om dat voor te stellen uit zuinigheid; de waterstaat had eene breede berm gewild, maar dan moest men den benoodigden ondergrond koopen, evenals de specie, en dat kwam zoo duur uit. Daarom had hij die muur voorgesteld; men had nu niet de halve kosten gehad van een berm.
Met het legaat Van Cooth wordt niets bijzonders gedaan; men besteedt de inkomsten, ± f. 600,- voor herhalingsonderwijs en voor onderwijs in de nuttige handwerken; verder voor gewone uitgaven. Een onderwijzer te Neerloon neemt les om landbouwakte te halen; mocht hij daarin slagen, dan zal hij vermoedelijk uit het legaat Van Cooth een gratificatie ontvangen.
Al het land om Huisseling stond nog plas en dras. Geen wonder, dat men zeer verlangend uitziet naar de verbetering van de Hertogswetering enz. teneinde eindelijk ook deelachtig te worden aan de vruchten van de verlegging van den Maasmond. Omtrent het resultaat van de thans ondernomen werken was men eenigszins sceptisch gestemd. Men hoopte het beste maar was er niet van overtuigd, dat men door de ondernomen werken afdoende zou worden geholpen.
Den 1 Mei 1912 kwam ik weer in de gemeente. Tevoren was ik in Megen geweest; later ging ik nog naar Herpen. Ik maakte den tocht vanuit Den Bosch. Ter audientie verscheen pastoor Van Gils; een uiterst geschikt man om mee te praten; hij is sinds een pr. jaren te Huisseling. Tevoren was hij pastoor te Esbeek, en woonde daar den strijd van pastoor Jurgens tegen burgemeester Beretta bij.
Pastoor Van Gils stond geheel aan de zijde van Beretta en liet zich heel weinig vleiend over pastoor Jurgens uit; deze was de oorzaak van tal van veeten en moeielijkheden in de gemeente; hij was eerst veel te wit met de menschen; hij haalde ze veel te veel aan; en dan kreeg hij ruzie; en dan moesten de vrienden van gisteren zijn toorn, zijn macht, zijn wraak voelen; ze moesten uit den Raad enz. enz. Op die manier was met name Van der Poel, volgens pastoor Gilse een uitnemend man, vreeselijk vervolgd, uit den Raad gegooid, enz.
Men voelt zich veilig achter den dijk te Ravenstein; de Maasstanden zijn niet meer zoo hoog als vroeger; zij zijn ook niet meer zoo langdurig; men meent, dat de dijk naar de tegenwoordige behoeften sterk genoeg is.
Opbrengst legaat Van Cooth is f. 600; men geeft daarvoor herhalingsonderwijs, en sinds vier jaren een landbouwcursus; deze laatste is tweejarig; er werd eerst een cursus in Neerloon gegeven, en daarna in Huisseling. De belangstelling was zeer groot. Veldwachter is een inwoner van Huisseling; was daar tevoren 12 jr. nachtwacht; f. 325 tractement; burgemeester zou hem gaarne laten aflezen. Bij de brandverzekering van den Boerenbond is voor 40 millioen verzekerd.
Wethouder De Bruyn is thans 84 jaar; hij leeft sinds 7 jaren uitsluitend op melk met suiker, en eieren, en houdt zich best. Heeft nog 5 groote kinderen tehuis. Men begint thans de vruchten te plukken van de Maasmondverlegging; door het in orde brengen van de Hertogswetering heeft het binnenland lang zooveel last niet meer van kwelwater als vroeger.
Er zijn bijna geen arbeiders in gemeente; meest allen kleine boertjes; de menschen wonen meestal op hun eigen, maar zwaar belast, Het is geen gezonde normale toestand. Die menschen willen vooruit; willen boer worden; pachten de gronden van de boeren tegen veel te hooge prijzen; drijven alles veel te hoog op. Bij eenigszins ernstigen tegenslag in den landbouw zullen de meesten het niet kunnen houden; ze gaan dan over den kop. Voor de meesten zou het beter geweest zijn, wanneer ze maar eenvoudig arbeider gebleven waren. Burgemeester zal een staat van gemeentelijke bezittingen aanleggen.
Den 30 Juli 1917 bezocht ik vanuit Den Bosch de gemeenten Megen, Huisseling en Herpen. De oude wethouder De Bruyn is overleden; als zoodanig vervangen door zijn zoon. In Huisseling zou men niet gaarne zien, dat Beersche Maas gesloten werd; de waarde van het slib wordt per H.A. op f. 60,- geschat. Men heeft groote schade van het kwelwater; soms kan het land in het midden van Mei nog niet bewerkt! Door verlegging van den Maasmond heeft gemeente veel geprofiteerd; het water komt niet meer zoo hoog als weleer, en loopt sneller weg.
Voor de distributie van levensmiddelen zijn Deurzen en Dieden met Huisseling gecombineerd; directeur is een ambtenaar ter secretarie van Huisseling; de zaak zou uitstekend marcheeren. Doordat de gemeenten distribueeren, en er van buiten de gemeente niets inkomt, maken de kleine winkels in het dorp goede zaken.
Den 19 Augustus 1920 kwam ik weer in Huisseling. De gemeenteraadsverkiezing 1919 bracht 4 nieuwe raadsleden en een nieuwen wethouder; er moest eens wat nieuw bloed in het gemeentebestuur komen. De lasten zijn hoog: in Neerloon 7% hoofd. omslag, in Huisseling 4 ½%. Voor eene vereeniging met Ravestein voelt men niet veel; dan is de stad te veel baas. Zouden Deursen en Dieden daar óók bijgevoegd worden, dan had men er niet zoo veel bezwaar tegen.
 De school te Huisseling |
Eene dochter van den burgemeester is onderwijzeres aan de openbare school. Aan eene beschrijving van het archief is nog niets gedaan; men zal er nu eindelijk mede beginnen. Eene beschrijving van de exploitatie der gemeentelijke bezittingen bestaat niet. De dijkbreuk te Cuijk veroorzaakte geen groote schade: men slaagde er met groote moeite in de eigen waterkeering te behouden. Voor eene algeheele sluiting van de Beersche Maas zou wellicht eene kleine meerderheid zijn; de bemesting van gronden door het Maaswater is zoo voordeelig!
De Hertogswetering voorkomt vrijwel waterschade. Door de opening van den Maasmond verlaagde de waterstand te Ravenstein bij hoog opperwater minstens met 40 c.M. De Maasdijken zijn thans voldoende sterk. Er is een groot tekort aan arbeiders; het gaat den keuters goed; met varkensfokken maken ze veel geld. Mond- en klauwzeer heerscht sterk; doorzieken helpt niets; er zijn beesten, die het reeds voor de derde keer hebben; en de laatste keer soms erger dan de eerste of tweede maal. Bij de brandverzekering van den Boerenbond is thans voor ± 100 millioen verzekerd. Aan de administratie ter secretarie laat v.d. Wiel zich blijkbaar weinig gelegen liggen; alle kracht wordt op de brandassurantie geconcentreerd.
Pastoor van Gils, 1909 (
