De persoon die aanleiding is voor dit verhaal is Eugène Kieboom, uitbater van herberg De Kroon, beter bekend als Kieboom-Dekkers op Nieuw-Borgvliet.
Eugène huwt in Bergen op Zoom op 28 oktober 1943 met Toos, de dochter van uitbater Adrianus Dekkers. Wanneer Eugène naar Bergen op Zoom komt is niet exact aan te geven, maar hij is geboren in Clinge. Hij is oomzegger van Alfred Kieboom. Mogelijk is Eugène door familiebezoek op het dorp terecht gekomen.
De komst van Alfred naar Bergen op Zoom
Bakkersknecht Alfred komt op 22 september 1909 vanuit Westdorpe in de Kortemeestraat 17 wonen, aldus het Dienstbodenregister van de gemeente. Dit is het pand met uitzicht door de Sint Annastraat naar de Grote Markt. Hij werkt dan bij banketbakker C. Baartmans die de bakkerij – genaamd koekfabriek “De Zoom” - heeft gebouwd op basis van een bouwvergunning van 29 mei 1908. De vergunning kent de voorwaarde dat de inrichting uiterlijk 29 mei 1909 in werking moet zijn. De beeldbank van het West Brabants Archief bevat een foto met het interieur van de koekfabriek annex bakkerij in 1917, dus drie jaar na vertrek van Alfred.
Interieur van de koekfabriek De Zoom, 1917 (coll. West-Brabants Archief)
Alfred vestigt zich als bakker op Nieuw-Borgvliet. Op 1 maart 1914 koopt hij een afgepaald perceel bouwland. Bij de huisnummering in 1914 wordt het adres Oude Huijbergsebaan 307. In 1915 maakt de landmeter van het kadaster een veldwerktekening van de door Alfred gekochte grond, dan sectie F 1684 genummerd. Op de tekening is zichtbaar de nog steeds aanwezige knik in de Oude Huijbergsebaan.
Kadastrale veldwerktekening van de grondverkoop, 1915
Op 30 april 1914 schrijft Alfred een brief aan burgemeester en wethouders om vergunning voor het oprichten van een broodbakkerij, plaatselijk gemerkt Wijk K, n. 224b. De Hinderwetvergunning wordt verleend op 22 mei 1914. Bij het verzoek is een tekening met de plattegrond van woning en bakkerij gevoegd. De oven is van steen en de bakkerij dient voor bakken van brood, beschuit en klein goed.
Tekening van de bakkerij bij de Hinderwetvergunning
Alfred is lid van een coöperatieve bakkersvereniging
Deze vereniging draagt de naam “Roomsch Katholieke Coöperatieve Brood- Beschuit- Koek- en Banketbakkerij Helpt Elkander” en is opgericht bij notariële akte van 13 juli 1917 met goedkeuring van het bisdom Breda. Leden van de vereniging zijn bakkers uit Bergen op Zoom en plaatsen in de omgeving. De oprichting wordt ook gemeld in het tijdschrift de R.K. middenstander, genaamd De Hanzebode, op 5 juli 1917. De Hanze is een vereniging van de handeldrijvenden en industriele middenstand in het bisdom Breda. Een nominatieve opsomming van de leden van de vereniging, waaronder die van Alfred, komt voor in een notariële akte van 27 augustus 1917.
Bouw van een broodfabriek
Aanbesteding van de RK Coöperatieve Bakkerij "Helpt Elkander" (bron: De Maasbode van 14 augustus 1917)
De vereniging laat er geen gras over groeien. Zij koopt op 31 augustus 1917 een perceel grond van architect Petrus de Nijs Czn. Dit perceel ligt tegen de Zuid-Oostsingel in de hoek met de Antwerpsestraat. Het terrein grenst aan de tuin van het Algemeen Burger Gasthuis. De formele koop en verkoop wordt voorafgegaan door een aanbesteding van de bouw van een broodfabriek op vrijdag 24 augustus 1917. De aanbesteding wordt bekend gemaakt in De Maasbode van 14 augustus 1917. Bestek en tekeningen zijn verkrijgbaar ten kantore van J. van Teeffelen en – jawel de verkopend – P. de Nijs Czn, architecten.
Kadastrale veldwerktekening van de grondverkoop en de bouw van de broodfabriek, 1918
Een kadastertekenaar legt de grondtransaktie en bouw van de broodfabriek vast in een veldwerktekening op 29 juni 1918.
Het gebouw op zich
De vergunning tot het oprichten van een bakkerij wordt aangevraagd op 30 augustus door de directeur van de coöperatie. Burgemeester en wethouders verlenen de vergunning op 10 september 1917. In hetzelfde verzoek wordt vergunning aangevraagd voor het plaatsen van een zuiggasmotor van 36 PK. Deze motor dient voor het inwerking stellen van een maalmolen, dynamo, twee kneedmachines, beschuit- en speculaasmachine, totaal 15 PK. De Hinderwetvergunning wordt verleend op 28 september 1917 voor het pand Zuid-Oostsingel 44.
Een fraai gedeelte van de bouwtekening bij de vergunningaanvrage ziet er als volgt uit. De tekening is aanwezig in het West Brabants Archief
Een fraaie geveltekening bij de aanvraag van een bouwvergunning voor de Coöperatieve bakkerij, 1917 (bron: West-Brabants Archief)
Om een indruk van het gebouw te geven een opsomming van de ruimten op de bouwtekening. Vier kelderruimten, begane grond laboratorium met lavabo, kantoor, entree, brooddepot, banketbakkerij met depot, plaats voor banketoven, bakkerij met zes ovens en een rijskast, machinekamer, malerij en ruimte met urinoirs en wc’s. En 1e etage met graandrogerij, veel dakvensters voor begane grond, meel-en bloemzolder, schaftlokaal, wasplaats en kleedlokaal.
Opening van de fabriek krijgt media-aandacht
Advertententie voor de bezichtiging van de broodfabriek op 10 februari (bron: Dagblad De Zoom van 9 februari 1918)
Het tijdschrift R.K. Middenstander doet op 21 februari 1918 meer dan uitvoerig verslag van de opening van de fabriek. Het begin van het verslag luidt: “Zondag 10 Februari is de voornaamste datum in de geschiedenis der Coöperatie in het Bakkersbedrijf te Bergen-op-Zoom. Dien dag waaide het Nationale dundoek van het gebouw ten teken, dat het bakkersbedrijf in deze gemeente een nieuw stadium zou intreden. Voor het gebouw stonden de wagens, die straks het verwerkte product naar heinde en verre zullen vervoeren, daar de Coöperatie zich niet heeft bepaald tot deze gemeente alleen, doch daarbij zijn aangesloten patroons uit Ossendrecht, Putte, Halsteren en Steenbergen. Was de aanblik van het gebouw reeds uiterst degelijk, dit gold ook van de vervoermiddelen, die, straks in het thans nog niet gereed zijnde wagenhuis en paardenstalling, tijdelijk hier staan opgesteld.” Ook in het dagblad De Zoom van 9 februari 1917 staat een beeldvormend artikel over de fabriek in het “grote kloeke gebouw” van de architecten J. van Teeffelen en P. de Nijs Czn. In het zelfde blad staat ook een advertentie over de feitelijke in bedrijf stelling en open middag voor het publiek na de officiële opening op zondag 10 februari.
