In de 19de eeuw vonden in ons land vier grote cholera-epidemieën plaats. De laatste keer dat deze ziekte ons land op grote schaal trof, was in 1866.
Amsterdam in 1854
Die epidemie begon op 17 april en eindigde op 15 december 1866. Totaal overleden 19.546 personen aan de ziekte. De meeste slachtoffers vielen te betreuren in de grote steden; Rotterdam spande de kroon met 1.241 doden. Ongetwijfeld speelden de bevolkingsdichtheid en de slechte sanitaire voorzieningen in de steden, waar soms nog open riolen in de straten lagen, hierbij een rol.
Overzicht cholera-epidemie 1866 in de omgeving van Etten-Leur
De eerste gemeenten in Noord-Brabant waar de ziekte de kop op stak waren ’s-Hertogenbosch, Schijndel en Zevenbergen. In Noord-Brabant werden 1.982 personen aangetast en overleden er 1.169 aan de ziekte. Het ergste werd ’s-Hertogenbosch getroffen met 545 aangetaste en 169 overleden personen. Na de officieuze beëindiging van de epidemie waren twee gemeenten in Brabant nog niet besmettingsvrij, namelijk Etten-Leur en Zevenbergen.
Ook in onze omgeving sloeg de ziekte het hardst toe in de steden Breda en Roosendaal. Etten en Leur kwam er met 7 besmettingen en 1 dode betrekkelijk goed vanaf. Enige plattelandsgemeenten rond Etten en Leur bleven zelfs besmettingsvrij. Opmerkelijk is dat Zevenbergen, dat minder bewoners had dan Etten en Leur, veel zwaarder getroffen werd.
In de raadsvergadering van Etten en Leur op 27 oktober 1866 werden maatregelen voorgesteld om besmettingsgevaar uit Zevenbergen tegen te gaan. In diezelfde vergadering werd melding gemaakt van het feit dat drie inwoners van het dorp, die op de suikerfabriek in Zevenbergen werkten, met cholera besmet waren.
Ter bestrijding van de cholera-epidemie nam de gemeenteraad van Etten en Leur de volgende besluiten:
14. Besluit tot het bouwen voor rekening van de gemeente van een cholera- of ziekenhuis. 21. Besluit waarbij het houden van kermissen en jaarmarkten uit hoofde van de heerschende cholera en veeziekten worden opgeschort. 32. Vaststelling eener verordening tot voorkoming der verspreiding van cholera en andere besmettelijke ziekten.
Het gemeenteverslag over 1866 vermeldt over de uitvoering:
Maatregelen genomen ter bevordering van den gezondheidstoestanden ter voorkoming en genezing van ziekten.
Ter verpleging van personen aan cholera en andere besmettelijke ziekten, werd voor rekening van de gemeente, een ziekenhuis gebouwd en de daarvoor benoodigde grond aangekocht; - de opbouw van hetzelve met bijlevering van materialen, werd in het openbaar aanbesteed voor f. 1.387,--, vervolgens werden de noodige voorwerpen tot overbrenging der lijders naar hetzelve en die voor hunne verpleging aangeschaft.
Op de mestverzamelingen werd behoorlijk toezicht gehouden en maatregelen voor den afvoer van water door goten of riolen, demping van sloten enz. Spuijing van water in de kanalen en grachten, werden niet noodig geoordeeld, derwijl de reinheid over het algemeen zeer voldoende was. Ter voorkoming van de overbrenging der cholera zijn er geene jaarmarkten of kermissen gehouden.
Opgave der heerschenden ziekten gedurende het jaar, welke op de sterfte der bevolking en haren gezondheidstoestand nadeelig hebben gewerkt.
Behalve enige weinige gevallen van cholera hebben er gedurende het jaar geene ziekten geheerscht, als hier bedoeld.
Het cholera- of ziekenhuis
Het Cholera- of ziekenhuis (collectie Cor Kerstens)
Op 11 april 1911 stelde de gemeenteraad van Etten en Leur het besluit vast om de woningen die dienden als ziekenbarak bij het heersen van besmettelijke ziekten (het cholera- of ziekenhuis) te verhuren als woningen voor ingezetenen. Het ging om de woningen in wijk E met de nummers 72, 73 en 74 (d.i. in de Bredaseweg tussen de Lage Neerstraat en de Lage Vaartkant).
In 1965 verkocht de gemeente deze woningen, toen Bredaseweg 133, 135 en 137, voor verbreding van Rijksweg 58. Vele huizen langs de oude Rijksweg tussen Etten en Leur en het Liesbos werden daarvoor gesloopt.
Bronnen
J. Hanlo, Algemeen overzigt over de cholera-epidemie van 1866, sinds haar begin op 17 April tot op haar vermoedelijk eind op 15 December 1866 d.d. 07-01-1867 in het Nederlands tijdschrift voor geneeskunde.
Nederlandse Staatscourant van 11 december 1866.
Jaarverslag van de gemeente Etten en Leur over het jaar 1866.
Notulen van de gemeenteraad van Etten en Leur over 1866.
Jan van Meer, Het Gemeentebestuur van Etten-Leur 1900 – 1950, uitgegeven in 2019, blz. 147 t/m 149.
Ter verpleging van personen aan cholera en andere besmettelijke ziekten, werd voor rekening van de gemeente, een ziekenhuis gebouwd en de daarvoor benoodigde grond aangekocht; - de opbouw van hetzelve met bijlevering van materialen, werd in het openbaar aanbesteed voor f. 1.387,--, vervolgens werden de noodige voorwerpen tot overbrenging der lijders naar hetzelve en die voor hunne verpleging aangeschaft.
