In het in het Oirschots Weekjournaal van 5 oktober 2021 werd het volgende verhaal gepubliceerd over de vondst van een foto van 'Kapitein Derby na den val'. Maar wat is er toen eigenlijk gebeurd?
Kapitein Derby
Uit de nalatenschap van de alom bekende Oirschottenaar Loekie van de Wal dook een originele 120 jaar oude foto op van een levensgrote pop met op een bordje de tekst: “Derby na den val”.
Rond 1900 waren de gilden in Oirschot in verval geraakt. Een paar jongelui, waarvoor in Oirschot toen niets te beleven was, brachten weer wat leven in de brouwerij. Ze kwamen met een verhaal over Kapitein Frank Derby, een Engelse stuntman. Die zou aan een kabel van de toren kunnen vliegen! Er werd contact opgenomen en ja, de man wilde wel naar Oirschot komen om zijn kunsten te vertonen. Er werd flink reclame gemaakt voor de stunt en de kijkers kwamen van heinde en verre. De hele markt stond vol, het zag zwart van het volk. En de café’s kregen het bier niet aangesleept.
Kapitein Derby was inmiddels met een rijtuig van het station in Best opgehaald en werd de toren ingeloodst. Boven op de toren was een plank gelegd en daar verscheen hij, gekleed in een zwarte mantel en hoge hoed. Hij groette de menigte onder hem, trok zich even terug, maakte een sprong en daar kwam hij naar beneden!
De menigte was doodstil. Maar plotseling was er een windvlaag, de kapitein zijn hoed waaide af en wat er onder zat was een pop van stro. Men was voor de gek gehouden! Na de eerste verontwaardiging vond iedereen het toch wel een goeje grap, de café’s liepen weer vol en deden goede zaken. Er werd in de hele omgeving nog lang over gesproken.
Maar toen op 12 december 1904 de hele zuidwestkant van de toren instortte kwam niemand kijken, want “Het zal wel weer zo’n Oirschotse mop zijn”
Vervolg
In 1994, ruim negentig jaar later, werd de stunt tijdens de Culturele Dag nog eens overgedaan. Burgemeester Speetjens zou in navolging van Kapitein Derby aan een kabel van de toren afdalen. De lezers begrijpen al hoe dat uitpakte: even nadat de “kapitein” aan een kabel naar beneden gezeild was, kwam Speetjens de markt opgewandeld om te kijken wat er aan de hand was. Overigens, omdat mensen voor de gek houden niet past voor een burgemeester, is hij op de Culturele Dag in 1997 echt van de toren neergedaald.
Toelichting
Er worden verschillende jaren genoemd waarin de stunt plaatsvond, 1902 en 1903. Achter op de foto staat geschreven: “Prof Derby de val van de toren 1904”. Die tekst kan er later zijn opgeschreven en hier is ook sprake van een professor Derby, maar dat zal zeker niet juist zijn. Het meest waarschijnlijk lijkt me de zomer van 1903, toen op 23 of 24 augustus het diamanten jubileum van Arti et Amicitiae werd gevierd.
De reactie op dit verhaal, maart 2022
Uit onderstaand artikel in de Provinciale Noordbrabantsche en 's-Hertogenbossche Courant van 4 oktober 1901 blijkt dat het abseilen van de kapitein op (of vlak voor) 2 oktober 1901 heeft plaatsgevonden. Ter gelegenheid van de kermis waren er "volksvermakelijkheden" georganiseerd door het gilde van St. Sebastiaan, waaronder "de nederdaling met parachute van Oirschots statigen dom, door kapitein Derby", dus twee jaar eerder dan in het artikel vermeld.
Bron: Prov. Noordbr. en 's-Bossche Courant, 4 okt. 1901
Oirschot, 2 Oct. (1901). Onze verdienstelijke harmonie “Arti et Amicitiae” gaf bij gelegenheid der kermis door een wel geslaagd concert blijken van vooruitgang op het gebied der toonkunst. Het keurig viool- en pianospel der heeren Titulaer en Beliën streelde het gehoor van bevoegde toonkunstenaars, terwijl het schoon gezang der heeren Van Mook en De Kroon allen in verrukking bracht.
De heer Ant. Somers droeg veel bij tot opluistering van dit concert door het verrukkend spel zijner pianola.
De gilde van St. Sebastiaan organiseerde zeer wel geslaagde volksfeesten die in hooge mate in den smaak van een talrijk publiek van hier en elders vielen.
Met ontplooid prachtig zijden vaandel ging men in optocht naar het terrein, waar op voorvaderlijke wijze de vogel geschoten werd. Des middags werd een optocht gehouden, opgeluisterd door het muziek van Ars et Amicitiae. Hierna volgden volksvermakelijkheden, het oplaten van sierlijke ballons en de nederdaling met parachute van Oirschots statigen dom, door kapitein Derby.
Uit een ingezonden brief in De Peel- en Kempenbode van 9 augustus 1902 blijkt dat de grap met Kapitein Derby in Best duidelijk minder gewaardeerd was!
Dit schrijven heeft geen hatelijkheden ten doel het is slechts een aanval afgeweerd. Ik zal het ook niet ontsieren door vreemde woorden, onze moedertaal is rijk genoeg om mij voor iedereen verstaanbaar uit te drukken. Bij het rijmen lette men niet op de versmaat, het is slechts voor een comieken troep, het geheel meot ook daarom niet minder comiek zijn.
Het daagde in het oosten, Men schreef 2 Augustus 1902 – Een ingezonden stuk en stukjes uit Best in den Meijerijsche Courant van dien datum, verdreef, al was het dan ook als een snijdende morgenbries, de laatste nevelen, welke nog over het voorbijzijnde bloemencorso van St. Oedenrode hingen, en deed ons veronderstellen dat – de gemeente Best in haar midden heeft
Een Anti-Nomaat, Die de kunst verstaat Om stukjes in den courant te plaatsen. Welke lang verkropte spijt weerkaatsen. Maar toch zal voor Oorschots flinke club Steeds blijven klinken Lang leve H.U.P. Hoera voor St. Sebastiaan Het heeft ondanks nieuw bestaan Zich toch zoo kranig reeds gedragen Dat het dien Bestschen kon behagen De klompen ook eens te ontvliên Om Oorschots grappen te gaan zien.
Het was evenwel flinker geweest, Geachte inzender uit Best, als U met de plaatsing van dat stukje niet zo lang had uitgesteld, bijna een jaar geleden. Het riekt zoo naar oude uit den sloot gehaalde koeien.
Eventwel, eene herinnering aan een eervol genoegelijk verleden, het doet ons altijd goed.
Ik wed dat Oorschots Gilde U er dankbaar voor is, en zich ook wel een beetje heeft verkneukeld, nu men begreep dat ook u met zoon onschuldige grap zoo waart beetgenomen.
Van het woord Snavel, volgens uwe uitdrukking, zal ik me maar niet bedienen, het staat toch zo hannikachtig.
Wij geloven ook niet MijnHeer, gelijk wij uit Uw schrijven zouden kunnen opmaken, als was het bloemencorso te St. Oedenrode eene voorbereide vergelding voor de heerrlijke gebeurtenis van Kapitein Derby in Oorschot, dan toch zouden alle andere gezelschappen voor ons mede geboet hebben, en zij hadden dan van Oorschot nog juist de verkeerde voorgehad.
Het Gilde St. Sebastiaan en onze Wielerclub zijn niet, zooals U te kennen geeft, dezelfde Zigeunerstroep. Zij vormen wel degelijk ieder een afzonderlijk gezelschap, slechts weinigen zijn van het eene bij het andere vertegenwoordigd. Staan dus in het geheel niet, met elkaar in betrekking. Wat heeft verder toch eenen wedstrijd met uitloving van prijzen gemeen met zulke volksvermakelijkheden, waarvan de hoofdschotel altijd naar grappemakerij smaakt.
Het eerste is eene uitnodiging van bijzonderen aard, het andere bekent U zelf, is slechts, (echter zonder bluf of marktgeschreeuw, daar zijn de lui hier te netjes voor) eene uitgebreide reclame met goed ingepekelde programma’s zooals dat overal bij zulke gelegenheden gebruikelijk is; maar, daar moet men ook al slag van hebben, vind U niet?
Wat er ook van zij. De ondervinding heeft U geleerd, dat zowel de leden van Oorschots H.U.P. als van onze gilde St. Sebastiaan, immer zich voordoen als flinke jongelui, daar waar zij sport, maak en kunst, aan jool en grappenmakerij weten te paren.
Opmerkingen van de schrijver
- De naam van de in het artikel genoemde wielerclub H.U.P. was een afkorting van Houd Uw Pedaal. - Mijn vader Harrie van Zelst, geboren in 1912, ver na de stunt dus, had het er nog regelmatig over!
30 augustus 2021, aangevuld 15 maart 2022. Heemkundekring De Heerlijkheid Oirschot. Tekst: Ad van Zelst, bron: artikel in het Oirschots Weekjournaal in september 1992. Foto: collectie Heemkundekring, geschonken door Jules Geerlings uit de nalatenschap van Loekie van de Wal. Reactie en krantenartikelen (Delpher): Wilbert Veltman, Leeuwarden.
