Hoe komt het dat mijn oma Marie van Pelt-Moelands (1890-1973), een vrouw met zoveel ambitie en een vrouw die een eigen mening had over wereldzaken, zich tevreden stelde met haar rol als vrouw thuis, tussen de kinderen en stoffer en blik. Was dit werkelijk haar ideaal? Voelde ze zich verplicht? En was ze tevreden met haar leven als echtgenote, moeder en huisvrouw?
Terugdenkend aan haar oma vroeg de Tilburgse schrijfster Ineke van Pelt zich dat steeds meer af. In haar boek ‘Mijn rooie, roomse oma’, neemt ze de lezer mee in de queeste naar haar oma die leefde in een voor haar nagenoeg onbekende tijd en sfeer. De tijd van huisje-boompje-beestje waar de meeste vrouwen genoegen mee namen en zich als vanzelfsprekend naar voegden. Een tijd vóór het feminisme haar intreden had gedaan.
Seks om kinderen te krijgen
Ineke van Pelt: “Een tijd waarin alles nog goed was. Maar is dat werkelijk zo? Romantiseren we de vroegere jaren niet teveel? Vroeger, toen er nog sprake was van een homogene samenleving, er nog geen migratie en globalisering bestond. Toen een gekleurde medemens een bezienswaardigheid was, er nog buurtwinkeltjes waren en saamhorigheid onderling, iedereen in de straat elkaar kende en nog voor elkaar klaarstond. Toen er nog geen stress bestond en alles geordend en gestructureerd was. Maar tegelijkertijd was er toen geen vrijheid van meningsuiting en de vrouw werd achtergesteld, kon niet participeren in de publieke ruimte omdat ze, eenmaal gehuwd, niet mocht deelnemen aan het arbeidsproces. Ook al had ze stemrecht, er werd voor haar bepaald op wie ze moest stemmen. Ze mocht niet deelnemen aan het publieke debat, haar mening werd niet serieus genomen. Ze was onderworpen aan haar geloof en aan haar man, seks had als enig doel zoveel mogelijk kinderen krijgen en genieten van seks werd haar niet gegund.”
Was er een sturende kracht of werd het vrouwen aangepraat dat, eenmaal gehuwd, ze de gelukkige huisvrouw zouden worden. Waarom gingen heel veel vrouwen aan het begin van de vorige eeuw als een kudde schapen daarin mee? Volgens Van Pelt werd haar oma Marie zeker beïnvloed door de politieke invloed van haar familie waarbij het socialisme een grote rol speelde. Hoe verhield deze politieke voorkeur zich tot hun rooms-katholieke geloof? Ook schetst zij een tijd van behoefte aan stabiliteit, ruw onderbroken door de Tweede Wereldoorlog, aan veiligheid en huiselijkheid.
Binnen de geschetste lijntjes
Het net verschenen boek ‘Mijn rooie roomse oma’ is niet alleen de geschiedenis van een katholieke vrouw die meemaakte dat het vrouwenkiesrecht werd ingevoerd, het schetst ook een beeld van de tijd dat armoede in Nederland eerder regel dan uitzondering was en er keurig binnen de door mannen geschetste lijntjes werd gekleurd. De vrouw wist haar plaats, die was goed en moest vooral ook zo blijven. Het zal voor alle Nederlanders van de naoorlogse generaties herinneringen oproepen aan hun eigen opa’s en oma’s en een tijd waarover al te makkelijk in romantiserende sfeer wordt gesproken.
Een erg herkenbaar en veel verteld verhaal. In die tijd hadden vrouwen niet veel rechten en was zelfs in de wetgeving vastgelegd dat ze gehoorzaamheid jegens hun man verplicht waren. Zoveel mogelijk kinderen op de wereld zetten was toen het adagium, vooral in het katholieke zuiden. Toen ik informatie over mijn voorouders zocht, kwam ik er achter dat de vader van mijn moeder (1886-1944) bij een van de vele spoorwegmaatschappijen werkte. Hij was spoorwegwerker aan het zg. "Bels Lijntje tussen Tilburg en Turnhout. Van het spoorwegarchief in Utrecht kreeg ik een afschrift van zijn personeelskaart en daar werd ik verrast door een korte aantekening waaruit bleek dat zijn vrouw, mijn oma (1891-1958), ook daar werkte als spoorwegwachteres. Ook haar personeelskaart heb ik gekregen. Wat later ontdekte ik dat mijn overgrootvader (1867-1949) ook aan dat 'lijntje' werkte. Waarschijnlijk is daarom zijn schoonzoon daar terecht gekomen. Uit de personeelskaart ontdekte ik dat ook mijn overgrootmoeder (1868-1942) spoorwegwachteres is geweest. Dus zowel mijn overgrootmoeder als mijn grootmoeder hebben zich niet gevoegd naar de tijd van huisje-boompje-beestje en vormden zo mede de regel bevestigende uitzondering.
Anneke van der Heijden
zei op 28 maart 2019 om 16:55
Vrouwen hadden begin vorige eeuw geen stemrecht en konden ook niet zelfstandig grote aankopen doen. Maar werken mochten ze wel. Zeker arbeidersvrouwen hadden er naast hun eigen huishouden vaak nog een baan bij in de huishouding van een ander of in een fabriek. De 'thuisvrouw' als norm ontstond vooral na de 2de wereldoorlog heb ik altijd begrepen.
Als ik mij de spoorlijnen van vroeger herinner (o.a. het Duits lijntje bij Boxtel), dan moesten de bomen met de hand worden dicht gedraaid als er een trein moest passeren. Vaak woonden de spoorwegwachters in een huisje bij de spoorwegovergang. Naar mijn mening niet vreemd als de vrouw in zo'n geval ook als spoorwegwachter werkte. Bij dat Duits lijntje stopte de trein voor de spoorwegovergang, stapte de machinist uit en draaide de bomen dicht. Vervolgens reed hij de trein voorbij de overgang, stapte weer uit, liep een heel eind terug naar de overgang, opende de bomen weer en moest weer een groot stuk terug lopen naar de locomotief. En dat was vaak een hele lange goederentrein. Ik heb dit meerdere malen gezien bij de spoorwegovergang in de Eindhovenseweg in Boxtel.
Wel heel leuk om te ontdekken dat meerdere generaties vrouwen (en mannen) in één familie spoorwegwachter waren.
Marilou Nillesen
bhiczei op 31 maart 2019 om 17:45
Bedankt voor jullie reacties, Michel en Anneke. Wat bijzonder dat jullie allebei refereren aan de spoorwegwachteres! Goed dat jullie hier de aandacht op vestigen. We zijn ook erg blij met de bijdrage van Ineke van Pelt, zodat ook deze vrouwen meer voor het voetlicht worden gebracht.
Terugdenkend aan haar oma vroeg de Tilburgse schrijfster Ineke van Pelt zich dat steeds meer af. In haar boek ‘Mijn rooie, roomse oma’, neemt ze de lezer mee in de queeste naar haar oma die leefde in een voor haar nagenoeg onbekende tijd en sfeer. De tijd van huisje-boompje-beestje waar de meeste vrouwen genoegen mee namen en zich als vanzelfsprekend naar voegden. Een tijd vóór het feminisme haar intreden had gedaan.
